De Zwakke Schakel van Europa: Waarom de Baltische Regio Het Meest Kwetsbaar Is Voor Onderzeese Sabotage
In de tweede aflevering van een serie over onderzeese kabels kijken we naar hoe de staten rond de Oostzee omgaan met de toenemende dreigingen van Russische inmenging in hun omgeving.
De zorgen over Rusland en zijn mogelijkheden om een grootschalige aanval op onderzeese kabels uit te voeren, nemen toe. Een gezamenlijke enquête van publieke omroepen uit Zweden, Denemarken, Noorwegen en Finland heeft ten minste 50 verdachte Russische spionageschepen ontdekt die in dat gebied opereren, waar ze onderwateronderzoek doen naar mogelijke sabotagelocaties.
Op de achtergrond organiseert de NAVO in stilte bijeenkomsten met deze vier staten en andere landen rond de Oostzee om hun onderzeese kabels te beschermen tegen aanvallen. Onderzeese kabels zijn dikke glasvezelkabels die zich langs de bodem van de oceaan bevinden en verantwoordelijk zijn voor 95 procent van de wereldwijde internetverbindingen, volgens de Amerikaanse National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA).
Jens Stoltenberg, de toenmalige secretaris-generaal van de NAVO, zei na een vergadering over de veiligheid van onderzeese kabels in mei: “De toenemende afhankelijkheid van onze samenlevingen van onderzeese infrastructuur betekent dat we meer moeten doen om hun veiligheid te verbeteren.”
Wat is de Russische motivatie in de Oostzee? Negen landen grenzen aan de Oostzee: Denemarken, Zweden, Finland, Estland, Letland, Litouwen, Duitsland, Rusland en Polen. Volgens Olevs Nikers, voorzitter van de Baltic Security Foundation, zijn er minstens 10 onderzeese kabels die deze landen met de rest van Europa verbinden.
Henri van Soest, senior analist bij RAND Europe, merkte op dat de Oostzee de gemakkelijkste plek is voor Rusland om aan te vallen omdat deze rechtstreeks toegankelijk is via havens in St. Petersburg en de Kaliningrad-enclave ten oosten van Polen. De Russen beïnvloeden ook enkele buurlanden met energie-export, voegde Van Soest daaraan toe.
De Baltische staten Estland, Letland en Litouwen blijven nog een paar maanden deel uitmaken van de zogenaamde BRELL-elektriciteitsring met Rusland en Wit-Rusland, vóór hun ontkoppeling in februari 2025. Rusland voegde alle drie de landen toe aan hun nationale elektriciteitsnet als onderdeel van hun annexatie in de Sovjetunie tijdens de Tweede Wereldoorlog, en de huidige BRELL-overeenkomst die hen in een elektriciteitsysteem met Rusland en Wit-Rusland houdt, dateert uit 2001.
De toenemende afhankelijkheid van onze samenlevingen van onderzeese infrastructuur vraagt om verbeterde beveiliging. – Jens Stoltenberg, voormalig secretaris-generaal van de NAVO.
Onderzeese elektriciteits- en gasleidingen zijn bedoeld om het tekort op te vangen. “Deze nieuwe infrastructuur, veelal onderzees, is over het algemeen positief voor de Europese veiligheid omdat het Rusland’s ‘energiewapen’ verzwakt,” aldus een onderzoeksdocument geschreven door een NAVO-onderzoeksmedewerker over de extra kabels. “Desondanks, nu Rusland’s invloed wordt tegengewerkt door de voortdurende erosie van zijn energie-monopolie, zou Moskou nu kunnen wraaknemen met sabotage.”
Litouwen meldde “verscheidene gevallen van inmenging” van Russische raketten terwijl de NordBalt onderzeese kabel die het land met Zweden verbindt in 2015 werd gelegd. De regio heeft ook andere incidenten gezien, waaronder de vermoedelijke sabotage van de Balticconnector-pijpleiding en een onderzeese kabel die Finland en Estland verbindt. In 2023 verklaarde de Finse overheid dat de schade waarschijnlijk opzettelijk was, volgens een rapport van Reuters.
De Chinezen gaven 10 maanden later toe dat een schip geregistreerd in Hongkong, genaamd Newnew Polar Bear, verantwoordelijk was voor de schade, maar volhielden dat het een ongeluk was veroorzaakt door een storm, aldus de South China Morning Post. Finland en Estland voeren afzonderlijke onderzoeken uit om te bepalen of het een opzettelijke aanval of een ongeluk was.
Extra toezicht van de NAVO. De Oostzee is voor Rusland interessant als achtergrond om de NAVO aan te pakken, aldus Nikers. Alle Oostzeelanden behalve Rusland zijn nu NAVO-leden vanwege de recente toetreding van Zweden en Finland, wat heeft geleid tot de nieuwe naam “NAVO Meer” voor de Oostzee. Zweden en Finland hebben hun militaire uitgaven verdubbeld ten opzichte van 2020 en overtreffen daarmee het NAVO-doel van 2 procent met respectievelijk 120 miljard Zweedse kronen (€10,74 miljard) en €6,7 miljard.
Dit betekent dat de NAVO zowel haar eigen troepen als de uitgebreide Zweedse en Finse legers kan inzetten voor de bescherming van de Oostzee, aldus Van Soest. Na het incident met de Balticconnector heeft de NAVO “extra toezicht- en verkenningsvluchten” boven de zee opgezet om te letten op een mogelijk volgend incident. “De NAVO zal haar maritieme houding in de Oostzee blijven aanpassen en zal alle nodige stappen ondernemen om bondgenoten veilig te houden,” zei waarnemend NAVO-woordvoerder Dylan White.
In het afgelopen jaar heeft de NAVO twee divisies opgericht om reacties op bedreigingen tegen onderzeese kabels te coördineren in Brussel en Londen. Na het incident met de Balticconnector hadden functionarissen van de Oostzeelanden verschillende ideeën over hoe onderzeese kabels te beschermen. Edgars Rinkevics, de president van Letland, stelde voor om de Oostzee voor de scheepvaart te sluiten als Rusland verantwoordelijk werd bevonden voor het beschadigen van de kabel.
De Russen zeiden later in mediaberichten dat enige dreiging tegen Rusland om de Oostzee te sluiten onacceptabel was. Sommige staten kunnen slechts delen van de zee tijdens oorlogstijd sluiten, anders riskeren ze internationale rechten op doorgang te schenden, volgens Estse publieke media. Toch zei Nikers dat de regio een gecoördineerde strategie nodig heeft zodat alle niveaus van de overheid weten hoe ze met de NAVO zullen samenwerken als er een aanval plaatsvindt. “De volgende vraag is hoe we middelen gaan consolideren,” zei hij.
“Als er nu iets zou gebeuren in de Oostzee, betwijfel ik of de reactie proactief en effectief zou zijn… omdat die plannen op dit moment vrij reactief zijn.” De NAVO verklaarde in mei dat ze informatie-uitwisseling en manieren om te ontmoedigen en te verdedigen tegen bedreigingen voor onderzeese infrastructuur had besproken met een werkgroep voor onderwater kritieke infrastructuur. NAVO Next nam contact op met de nationale regeringen van alle Baltische staten voor updates over regionale strategieën, maar ontving geen onmiddellijke reactie.
Dit is het tweede artikel in een tweedelige serie die zich richt op de kwetsbaarheden van de onderzeese kabels in Europa en de impact van een mogelijke aanval.
