Palestijnse Christenen in Wanhoop: Thuisland Gaza Vernield door Oorlog met Israël

Palestijnse Christenen in wanhoop terwijl hun thuisland in Gaza wordt verwoest door de oorlog met Israël

Terwijl Donald Trump zich voorbereidt om zijn rol als president van de meest invloedrijke bondgenoot van Israël opnieuw op te nemen, denkt Khalil Sayegh terug aan zijn kindertijd in de christelijke gemeenschap van Gaza, die in het afgelopen jaar is verwoest door Israëlische bombardementen.

Een kind houdt kaarsen vast tijdens een Palmzondagdienst aan het begin van de Heilige Week voor orthodoxe christenen in de Grieks-orthodoxe Kerk van Sint Porphyrius in Gaza-Stad op 28 april 2024, te midden van de aanhoudende Israëlische bombardementen.

Sayegh, nu 29, herinnert zich de bruiloften, de zondagsschool lessen, de muzieklessen en de bezoeken aan de kleine begraafplaats. Tegenwoordig woont hij in Washington, DC, waar Trump in januari weer de macht zal overnemen na zijn overwinning op de Democratische vice-president Kamala Harris in de Amerikaanse presidentsverkiezingen.

De politieke terugkeer van Trump heeft een nieuwe laag van onzekerheid toegevoegd voor Palestijnen – niet alleen voor degenen binnen Gaza, die de afgelopen 13 maanden bijna onafgebroken bombardementen en grondaanvallen van Israël hebben ondergaan, maar ook voor degenen zoals Sayegh, die familie daar heeft en van een afstand machteloos toekijkt.

Ze zijn diep verontwaardigd over het falen van de huidige Democratische Partij om Israël verantwoordelijk te houden voor een oorlog die heeft geleid tot de dood van meer dan 43.391 Palestijnen, met duizenden anderen die vermist worden en vermoedelijk dood onder het puin liggen. Meer dan 100.000 mensen zijn gewond geraakt en bijna de gehele bevolking van de enclave van 2,3 miljoen is ontheemd.

Als president van Israël’s machtigste bondgenoot heeft Joe Biden volgehouden aan zijn onwrikbare steun voor het land, zonder militaire hulp te stoppen, en Kamala Harris is van deze positie niet afgeweken.

Veel Arabische Amerikanen voelden zich genoodzaakt zich van de Democraten te distantiëren in deze verkiezingen en stemden in plaats daarvan op de kandidaat van de Groene Partij, Jill Stein, die beloofde een wapenstilstand te verkrijgen en wapenhulp en -verkoop aan Israël te stoppen.

Sayegh’s thuisland, dat nu grotendeels in puin ligt, is het afgelopen jaar verwoest door deze oorlog, die grotendeels door de VS wordt gefinancierd. Honderdduizenden huizen zijn vernietigd, terwijl ziekenhuizen en scholen doelwitten zijn geweest van Israëlische aanvallen.

Maar Sayegh keert terug naar herinneringen aan betere tijden. Hij herinnert zich vooral de Goddelijke Liturgie die elke zondag in Sint Porphyrius werd gevierd – de lange, oude rite die chant, wierook en gebeden in het Arabisch en Oudgrieks mengt.

De kerk en het omliggende terrein, waarvan delen teruggaan tot de 5e eeuw na Christus, waren een centrum voor de christelijke gemeenschap van Gaza. Vandaag ligt veel ervan in puin. In oktober vorig jaar vernietigde een Israëlische luchtaanval een van de gebouwen in het terrein, waarbij ten minste 17 mensen omkwamen.

Ongeveer 400 Palestijnen, zowel christenen als moslims, hadden daar onderdak gezocht, in de hoop dat de kerk gespaard zou blijven van de verwoestende bombardementen op het omliggende gebied. De kerk was een van de vele die hun deuren openden voor Palestijnen die de luchtaanvallen ontvluchtten, die op 7 oktober vorig jaar begonnen.

‘Mijn hart was gebroken’

Aan de andere kant van de stad had de katholieke parochie van de Heilige Familie ook ongeveer 600 van hen verwelkomd, onder wie Sayegh’s ouders en twee van zijn broers en zussen. In december, een paar maanden nadat de familie bij de kerk was aangekomen, werd een IDF-sluipschutter twee christelijke vrouwen, een moeder en dochter, doodgeschoten terwijl ze van het ene gebouw binnen het complex van de Heilige Familie naar het andere liepen. Een van hen werd neergeschoten toen ze probeerde de ander in veiligheid te brengen.

Op 21 december, een paar dagen voor Kerstmis, kreeg Sayegh’s vader, Jeries – getraumatiseerd door wat hij had gezien – een hartaanval, die uiteindelijk dodelijk bleek te zijn. Hij was 68 jaar oud.

Enkele maanden later zou het drama zich opnieuw voltrekken. In april stierf Sayegh’s 18-jarige zus, Lara, blijkbaar aan een zonnesteek, terwijl ze probeerde Gaza via de zuidelijke grens te ontvluchten. Lara reisde met haar moeder naar Egypte, waar ze hoopte veilig te zijn en zich in te schrijven voor de universiteit. Het paar had de benodigde vergunningen verkregen en reisde via wat de Israëlische autoriteiten beschrijven als de “veilige route” – wat een zeven kilometer lange tocht te voet inhield zonder toegang tot water of medische faciliteiten, onder toezicht van gewapende drones.

De reis bleek te veel voor Lara, die tragisch genoeg onderweg overleed. Een familielid belde Sayegh met het nieuws. “Mijn hart was gebroken,” zegt hij. “In dat moment was het onmogelijk om enige troost te voelen, zelfs niet van God.”

Hoe navigeert een gelovige door zulke intense, herhaalde persoonlijke tragedies? Wanhoop, merkt Sayegh op, is een element dat opduikt in veel van de christelijke theologische traditie, als een reactie op de verschrikkelijke evils van de wereld. De Psalmen betreuren dat “de ellenden van de rechtvaardigen talrijk zijn” terwijl “de slechten opkomen als gras”. Maar, zegt Sayegh, het christendom bevat ook een ander element, dat zelfs krachtiger is dan wanhoop: geloof in de opstanding. In de kern van het christelijk geloof staat het idee dat het leven triomfeert over de dood, dat goed triomfeert over kwaad – en dat zal blijven doen, zelfs wanneer de dingen op hun somberst lijken.

Nonnen troosten een Palestijnse vrouw tijdens een begrafenisdienst op 20 oktober 2023, terwijl ze rouwt om het overlijden van een familielid dat omkwam bij Israëlische luchtaanvallen op een gebouw dat aan de Kerk van Sint Porphyrius in Gaza-Stad is verbonden.

Een kindertijd in crisis

Sayegh werd geboren in 1994, uit christelijke ouders uit de middenklasse. Hij was een van de vier kinderen en groeide op in Gaza-Stad, in het noordelijke deel van de Strook. Hoewel de familie relatief welvarend was, waren ze in feite vluchtelingen, die hun huis verloren tijdens de verdrijvingen in 1948 door zionistische bendes en de daaropvolgende oorlog die Palestijnen de “Nakba”, of “catastrofe”, noemen.

Naast de wekelijkse zondagse diensten en de grote feesten zoals Pasen en Kerstmis, draaide het christelijke leven in Gaza om verschillende culturele instellingen, zoals het Arab Orthodoxe Centrum en de Young Men’s Christian Association (YMCA). Elke donderdag bezocht Sayegh de YMCA, en in de zomers nam hij deel aan kampen daar. “Het was een soort centrum voor het jongerenleven in Gaza,” herinnert hij zich. “Daar ging je naar de sportschool, speelde je voetbal, tennis. Daar had je plezier en bouwde je vriendschappen op.”

Tot 2005, toen Sayegh 10 was, waren duizenden Israëlische soldaten aanwezig in de Strook om hun illegale nederzettingen daar te beschermen. Militaire controleposten betekenden dat het rijden van het ene deel van Gaza naar het andere vijf of zes uur kon duren, ondanks het feit dat de Strook slechts 40 km lang is. Klassen op school werden vaak geannuleerd, herinnert Sayegh zich, wanneer leraren uit het zuiden niet in staat waren om naar zijn school in het noorden te komen.

Er waren ook frequente Israëlische luchtaanvallen en vuurgevechten, vooral tijdens de vijf jaar van de Tweede Intifada van 2000 tot 2005. In 2005 trokken de Israëlische strijdkrachten zich volledig uit Gaza terug, met de Israëlische kolonisten. In de daaropvolgende jaren kwam de gewapende politieke groepering Hamas, die nooit eerder controle had over de Strook, aan de macht.

De opkomst van Hamas was een zorg voor de christelijke gemeenschap, zegt Sayegh, maar uiteindelijk waren ze verrast: Hamas koos ervoor om bescherming te bieden aan kerken en andere christelijke instellingen. Dit was, denkt hij, voornamelijk een politieke strategie, een manier om het imago van Hamas in het Westen te verbeteren – maar het maakte ook een echt verschil, aangezien de groep verschillende fundamentalistische aanvallen op lokale christenen afweerde.

Dat wil niet zeggen dat er geen problemen waren. Sayegh merkt op dat er een “geleidelijke islamisering van de publieke ruimte” volgde na de overname door Hamas. “Het werd behoorlijk moeilijk om deel te nemen aan het openbare leven als je een christen of zelfs een seculiere moslim was,” zegt hij.

In het late 2008 lanceerde Israël een 22-daagse land-, marine- en luchtbombardement dat zo’n 1.400 Palestijnen doodde, duizenden verwondde en ongeveer 46.000 huizen verwoestte, waardoor ongeveer 100.000 mensen dakloos raakten. Het was na die ramp dat Sayegh, op slechts 14-jarige leeftijd, besloot Gaza te ontvluchten voor de relatief veilige Westelijke Jordaanoever. Hij had een weeklange vergunning verkregen om deel te nemen aan de Paasvieringen in Jeruzalem, waarna hij simpelweg niet meer naar huis terugkeerde – zijn aanwezigheid op de Westelijke Jordaanoever werd in de ogen van de Israëlische regering daardoor illegaal.

“Ik ging alleen, zonder toestemming van mijn ouders,” zegt Sayegh nu. “Ik was alleen. Het was heel, heel moeilijk.”

Te midden van deze crisis ervoer Sayegh wat hij beschrijft als een “Come-to-Jesus”-moment. Hoewel hij was opgevoed als orthodoxe christen, was hij nooit bijzonder vroom geweest, maar in de Westelijke Jordaanoever ontmoette hij een aantal vrome Palestijnse protestanten die hem inspireerden zijn geloof serieuzer te nemen. Geïnspireerd schreef Sayegh zich in aan het Bethlehem Bible College. Hij vervolgde zijn theologische studies vier jaar, maar begon te beseffen dat zijn passie elders lag, op het gebied van politiek.

“Theologie studeren in de Palestijnse context roept voortdurend politieke vragen op,” zegt hij. “Ik voelde altijd dat er iets ontbrak in mijn analyse.”

Het was deze interesse in politiek die Sayegh uiteindelijk naar de VS leidde, waar hij nu woont. In 2021 arriveerde hij in Washington, DC, om een masteropleiding politieke wetenschappen te volgen. Toen, in de zomer van 2023, werd hij geïnformeerd dat de Israëlische regering hem niet zou toestaan om terug te keren naar de Westelijke Jordaanoever – hij mocht alleen naar Gaza.

Als gevolg hiervan werd Sayegh gedwongen in de VS te blijven, waar hij zijn studies voortzet en als politiek analist werkt. Hij is momenteel asiel aan het aanvragen.

“We zijn gewend dat onze westerse broeders en zusters ons negeren”

De geschiedenis van Sayegh is niet ongebruikelijk voor een christen uit Gaza. De christelijke bevolking van de Strook vóór de oorlog was ongeveer 1.000. Sinds de oorlog begon, zijn er minstens enkele tientallen christenen omgekomen – wat, zoals Sayegh opmerkt, ongeveer 5 procent van de gemeenschap is.

“Iedereen met wie ik spreek die momenteel onderdak zoekt in de Sint Porphyriuskerk wil Gaza verlaten,” zegt Sayegh. “De meeste huizen in het noorden, waar de christenen woonden, zijn gebombardeerd. Alles is verwoest. Mensen hebben geen reden om te blijven.”

Desondanks blijven veel westerse christenen – vooral Amerikaanse evangelicals – toegewijde verdedigers van Israël. “We zijn gewend dat onze broeders en zusters in het Westen ons volledig negeren,” zegt Sayegh. “Het is niet nieuw.”

Een opmerkelijke uitzondering in deze zin, wijst hij erop, is paus Franciscus, die sinds de vroegste dagen van de oorlog oproepen tot een wapenstilstand doet en elke dag de katholieke parochie van Gaza belt om te horen naar de situatie daar.

“Ik blijf zeer ernstige en pijnlijke berichten uit Gaza ontvangen,” zei Franciscus tijdens een wekelijkse zegen in het midden van december vorig jaar. “Ongewapende burgers zijn het doelwit van bombardementen en schietpartijen. En dit gebeurde zelfs binnen het complex van de Heilige Familie, waar geen terroristen zijn, maar gezinnen, kinderen, mensen die ziek of gehandicapt zijn, nonnen.”

Gegeven de situatie, zegt Sayegh, lijkt het overleven van de oude christelijke gemeenschap van Gaza “gewoon een onmogelijke taak”. Voor Sayegh is een manier om te cope met deze situatie pleiten voor de Palestijnse zaak. Hij reist door de VS, ontmoet gemeenschapsgroepen, kerken en spreekt met de media.

Een paar jaar geleden richtte Sayegh het Agora Initiative op, een non-profitorganisatie die pleit voor vrede tussen Israëliërs en Palestijnen. Hij deed dit samen met een Israëlische vriend, Elazar Weiss, een PhD-student aan Yale. De reacties op hun activisme zijn over het algemeen positief, zegt Sayegh. Veel Amerikanen, merkt hij op, hebben een beperkte kennis van de geschiedenis van de regio, en dus kan zelfs het leren van een paar basisfeiten hen helpen het belang van vreedzaam samenleven en Palestijnse rechten te begrijpen.

“Ze waarderen dat we het samen doen,” voegt Sayegh toe, “als een Israëli en een Palestijn.”

Recente gebeurtenissen hebben echter het paar gedwongen hun activiteiten te heroverwegen. “Wat de huidige oorlog duidelijk heeft gemaakt,” zegt Sayegh, “is dat je niet kunt praten over vrede en samenwerking tussen Israëliërs en Palestijnen zonder eerst gerechtigheid te leveren. Dat betekent het beëindigen van de bezetting.”

Sayegh en Weiss richten hun energie nu op het bevorderen van het Arabische Vredesinitiatief, een voorstel gesteund door de Arabische Liga, dat normalisatie van de relaties met Israël biedt in ruil voor zijn volledige terugtrekking uit Gaza, de Westelijke Jordaanoever en de Golanhoogten, die allemaal onder internationaal recht als illegaal bezet worden beschouwd.

“Een wapenstilstand in Gaza is niet genoeg,” benadrukt Sayegh. “Dat is je doel veel te laag stellen. De Palestijnse strijd gaat niet om een wapenstilstand – we strijden voor bevrijding van de bezetting, voor de dekolonisatie van de Westelijke Jordaanoever, voor de afbraak van de illegale nederzettingen. Dat is ons doel.”

Voorlopig blijft dit doel echter een verre. In de Kerk van Sint Porphyrius zoeken nog steeds ongeveer 400 Palestijnen, waaronder Sayegh’s overgebleven zus, onderdak tegen de Israëlische oorlog. Ze hebben weinig elektriciteit of voedsel, en de kerk heeft blijven lijden onder bombardementen.

De YMCA waar Sayegh zijn kindertijd doorbracht, is ondertussen een letterlijk kerkhof geworden, met veel mensen die nu begraven liggen onder het voetbalveld waarop hij ooit speelde. “Het lijden gaat maar door,” zegt Sayegh. “Op dit moment is er geen einde in zicht.”