Kashmir Aanval: Het Belang van Pakistan’s Dreiging om de Simla Overeenkomst te Schorsen

Islamabad, Pakistan – De spanningen tussen India en Pakistan zijn toegenomen sinds de aanval op toeristen op 22 april in het schilderachtige resortstadje Pahalgam in het door India bestuurde Kashmir, waarbij ten minste 26 mensen omkwamen. Beide landen hebben een reeks vergeldingsmaatregelen aangekondigd, wat de vrees voor een bredere confrontatie vergroot.

Na een kabinetsvergadering onder leiding van premier Narendra Modi heeft India op woensdag de opschorting aangekondigd van het Indus Waters Treaty (IWT), een kritieke overeenkomst die het gebruik van het Indus-riviersysteem regelt, van vitaal belang voor beide landen. Tevens werd de sluiting van de grens met Pakistan, een handelsstop, intrekking van visa en een vermindering van Pakistaanse diplomaten in India aangekondigd.

Als reactie heeft het Nationale Veiligheidscomité (NSC) van Pakistan, het hoogste civiel-militaire besluitvormingsorgaan, vergelijkbare maatregelen aangekondigd, waaronder sluitingen van grenzen en luchtruim, opschorting van de handel en, significant, een dreiging om zijn deelname aan alle bilaterale overeenkomsten met India, inclusief de Simla-overeenkomst, op te schorten.

De Simla-overeenkomst, ondertekend in 1972, vormt de basis van de India-Pakistanrelaties, regelt de Line of Control (LoC) en schetst de verplichtingen om geschillen vreedzaam op te lossen. De dreiging van Pakistan om de overeenkomst op te schorten markeert een potentieel ernstige escalatie.

Wat is de Simla-overeenkomst? Zeven maanden na de oorlog van 1971, die India won en leidde tot de oprichting van Bangladesh, ontmoetten de Pakistaanse president Zulfikar Ali Bhutto en de Indiase premier Indira Gandhi elkaar in Shimla, de heuvelachtige hoofdstad van de Indiase staat Himachal Pradesh, om de betrekkingen te normaliseren. Belangrijke punten van de overeenkomst, ondertekend op 2 juli 1972, omvatten de vreedzame oplossing van geschillen en het bilateraal oplossen van kwesties, waaronder Kashmir.

Het drong ook aan op respect voor territoriale soevereiniteit, integriteit, politieke onafhankelijkheid en het niet-inmengen in interne aangelegenheden. Een van de belangrijkste uitkomsten was de hernoeming van de Ceasefire Line naar de Line of Control (LoC), waarbij beide partijen overeenkwamen deze niet eenzijdig te wijzigen. Na de oorlog van 1971 leidde de overeenkomst ook tot de vrijlating van meer dan 90.000 Pakistaanse krijgsgevangenen die India vasthield.

“In afwachting van de definitieve oplossing van een van de problemen tussen de twee landen, mag geen van beide partijen de situatie eenzijdig wijzigen, en beide zullen de organisatie, bijstand of aanmoediging van enige handelingen die schadelijk zijn voor het behoud van vreedzame en harmonieuze betrekkingen, voorkomen,” staat in de overeenkomst.

Waarom is de dreiging van Pakistan significant? Ahmer Bilal Soofi, een vooraanstaand expert in het internationaal recht, beschreef de Simla-overeenkomst als een interim maar cruciaal kader tussen de twee landen. Een andere expert, Muhammad Mushtaq Ahmad, legde uit dat India de Simla-overeenkomst al lang interpreteert als een vervanging van de resoluties van de VN-Veiligheidsraad.

“India’s standpunt is dat de overeenkomst de kwestie Kashmir tot een puur bilaterale aangelegenheid maakte, waardoor internationale bemiddeling niet meer nodig was,” zei Ahmad. Het Himalayagebied is al sinds de onafhankelijkheid van beide landen in 1947 een brandpunt, waarbij elk land delen van Kashmir controleert maar het in zijn geheel claimt. Sinds de onafhankelijkheid hebben de nucleaire buren vier oorlogen gevoerd, waarvan drie over Kashmir.

Pakistan daarentegen stelt dat de Simla-overeenkomst de resoluties van de VN-Veiligheidsraad bevestigde die pleiten voor een diplomatische en politieke oplossing. Na de intrekking van de semi-autonome status van het door India bestuurde Kashmir in 2019 beschuldigde Pakistan New Delhi van een schending van de Simla-overeenkomst. Islamabad zou dat kunnen aanvoeren om de opschorting van zijn deelname aan de overeenkomst te rechtvaardigen.

Betekent het opschorten van de Simla-overeenkomst oorlog? Ondanks de Simla-overeenkomst zijn India en Pakistan betrokken geweest bij conflicten, waaronder de vier decennia durende strijd om de Siachen-gletsjer en de Kargil-oorlog in 1999. Ahmad zei dat de LoC nooit in staat is geweest om blijvende vrede te vestigen. De Pakistaanse constitutionele expert Rida Hosain betoogde dat India de Simla-overeenkomst historisch gezien in zijn voordeel heeft “misbruikt”.

“In het hart van de Simla-overeenkomst staat vreedzaam samenleven. Maar de recente oorlogszuchtige retoriek van India en de beschuldigingen voor aanvallen zonder bewijs suggereren anders,” zei Hosain, verwijzend naar de beschuldiging van India dat Pakistan verantwoordelijk was voor de aanval in Pahalgam. Pakistan heeft de beschuldigingen verworpen en geëist dat India bewijs levert om zijn claim te ondersteunen.

Shukla, een voormalig Indiase legerofficier, zei echter dat een terugtrekking van Pakistan uit de Simla-overeenkomst niet automatisch zou neerkomen op een oorlogsverklaring. Desondanks zou het de buren dichter bij een mogelijke militaire confrontatie brengen. “Het ene leidt niet automatisch tot het andere, maar het betekent wel dat beide partijen niet langer de grenzen van een internationale overeenkomst hebben die hen weerhoudt van gewapende vijandelijkheden,” zei hij.

Wat is de rationale van Pakistan? In tegenstelling tot de onmiddellijke uitvoering van andere vergeldingsmaatregelen, heeft Pakistan alleen gedreigd de Simla-overeenkomst op te schorten. Volgens Soofi komt de rationale van Pakistan voort uit de wens om terug te keren naar multilateralisme. “India heeft Simla gebruikt om te beargumenteren dat Kashmir een puur bilaterale kwestie is. Het opschorten ervan stelt Pakistan in staat om terug te keren naar VN-Veiligheidsraadmechanismen om het Kashmirconflict te internationaliseren,” zei Soofi.

Shukla voegde eraan toe dat het opschorten van de overeenkomst beide partijen internationale dekking zou kunnen bieden om hun belangen op de LoC na te streven op een manier die niet mogelijk zou zijn zolang ze zich aan de overeenkomst houden. “Pakistan heeft altijd de opvatting aangehouden dat verdragen zoals de Simla-overeenkomst zijn handen hebben gebonden in het nastreven van zijn belangen op plekken zoals Siachen,” zei hij. India heeft de strategisch gelegen Siachen-gletsjer in 1984 op militaire wijze veroverd, wat Pakistan beschouwt als een schending van de Simla-overeenkomst.

Ondertussen voelt India zich ook gehinderd door de overeenkomst, aldus Shukla. New Delhi heeft altijd volgehouden dat het door Pakistan bestuurde Kashmir toebehoort aan India, en onder Modi is de binnenlandse retoriek om dat gebied militair terug te nemen toegenomen. “In wezen voelen beide partijen dat de overeenkomst hun belangen niet beschermt,” zei Shukla. Ahmad suggereert dat de opschorting van het IWT al een daad van agressie kan vormen onder het internationaal recht, wat zelfverdedigingsmaatregelen door Pakistan rechtvaardigt.

“De waterovereenkomst is van vitaal belang voor het leven van bijna 250 miljoen Pakistani. De opschorting kan worden gezien als een vijandige daad,” zei Ahmad. De dreiging om zich terug te trekken uit de Simla-overeenkomst was, aldus Ahmad, een “slimme beslissing van de regering om India te herinneren aan hun verantwoordelijkheden en hen een waarschuwing te geven.”