Wat is er gebeurd in de burgeroorlog in Sudan na de nieuwe gevechten in Khartoem?

Uitleg over de oorlog in Sudan

De Sudanese strijdkrachten hebben belangrijke overwinningen behaald in de hoofdstad Khartoum tegen de Rapid Support Forces (RSF) nu de oorlog tussen hen bijna de tweejarige mijlpaal bereikt. Ondanks deze successen lijkt de strijd tussen de Sudanese Strijdkrachten (SAF) en hun paramilitaire rivalen nog lang niet voorbij.

Er zijn zorgen dat de territoriale integriteit van het land in gevaar kan komen, aangezien de strijdende partijen, elk met hun eigen steun, zich proberen te vestigen in de veroverde gebieden.

Welke gebieden zijn door het leger veroverd?

Het Sudanese leger en zijn aanhangers vieren deze maand twee grote overwinningen. Op woensdag verklaarde legerchef Abdel Fattah al-Burhan dat de hoofdstad Khartoum “vrij” is, nadat zijn troepen de controle over de luchthaven van de RSF hadden heroverd, wat hen volledige controle over de stad geeft en de paramilitaire troepen dwingt om naar het zuiden te vluchten.

De RSF had de luchthaven in april 2023 in het begin van de oorlog in handen gekregen, wat hen een tactisch en psychologisch voordeel gaf. De overwinning op de luchthaven kwam minder dan een week nadat de soldaten van de SAF erin slaagden het presidentieel paleis in Khartoum te heroveren, een belangrijke symbolische overwinning in de tegenoffensieve operatie die de SAF in september vorig jaar tegen de RSF had gelanceerd.

Al-Burhan, de de facto leider van het land, kondigde de volledige overname van Khartoum aan vanuit het presidentieel paleis, waar hij voor het eerst in twee jaar weer voet zette.

Hoe zal het heroveren van Khartoum de toekomst van de oorlog beïnvloeden?

Na de verovering van delen van Khartoum door RSF-strijders aan het begin van de oorlog, werd de stad een integraal onderdeel van het conflict. Het leger hoopt nu dat de herovering een verschuiving in de strijdkracht kan betekenen die zich naar andere gebieden kan verspreiden.

De controle over de hoofdstad kan ook de internationale perceptie beïnvloeden, aangezien zowel al-Burhan als RSF-leider Mohamed Hamdan “Hemedti” Dagalo proberen regionale leiders voor zich te winnen. De SAF heeft geweigerd deel te nemen aan vredesbesprekingen met de rivalen, maar het heroveren van Khartoum kan hen extra invloed geven in eventuele toekomstige vredesonderhandelingen.

Controle over de luchthaven van Khartoum stelde de RSF in staat deze te gebruiken als een centrum voor bevoorrading en logistiek, terwijl ze deze ook gebruikten in hun media- en propaganda-inspanningen om hun vermogen om de staatsmacht uit te dagen te etaleren.

Betekent dit dat de oorlog bijna voorbij is?

De oorlog is ontstaan uit meningsverschillen tussen de leiding van het leger en de RSF over de integratie van de paramilitairen in de strijdkrachten van Sudan. Deze geschillen zijn alleen maar dieper geworteld, en zowel het leger als de RSF behouden de controle over grote stukken land, terwijl ze verwikkeld blijven in felle gevechten. Vrede in het oorlogsgetroebleerde land lijkt dus nog niet nabij.

Naast enkele gebieden rond Khartoum gaat de strijd door in de enorme Darfur-regio in het westen van Sudan, de Kordofan-regio in het centrale en zuidelijke deel van het land, en de staat Gezira, een strategisch landbouwcentrum ten zuiden van de hoofdstad.

Geen van beide partijen heeft erin geslaagd een beslissende klap uit te delen aan de ander, en er zijn geen tekenen van een politieke oplossing of vredesproces in de nabije toekomst, terwijl beide partijen nog steeds de steun van hun regionale bondgenoten genieten.

In feite hebben het leger en de RSF in toenemende mate grote luchtaanvallen uitgevoerd in stedelijke gebieden, wat heeft geleid tot veel burgerdoden. Volker Turk, de Hoge Commissaris voor Mensenrechten van de Verenigde Naties, verklaarde woensdag “diep geschokt” te zijn door berichten dat honderden burgers zijn gedood bij een aanval deze week op een drukke markt in het stadje Tora, gelegen ten noordwesten van el-Fasher in Noord-Darfur.

Wat zijn de humanitaire gevolgen van de oorlog?

De machtsstrijd tussen de twee generaals en hun troepen heeft geleid tot een van de ergste humanitaire crises ter wereld, die geen tekenen van verbetering vertoont. Meer dan 12 miljoen mensen zijn gedwongen hun huizen te verlaten, velen naar buurlanden zoals Tsjaad, Zuid-Soedan en Ethiopië. Ontelbare mensen leven in noodonderkomens, kampen of gastgemeenschappen met extreem beperkte middelen.

Lokale gemeenschappen en internationale organisaties blijven hulp bieden, maar een hongersnoodcrisis drukt de bevolking, en er zijn hongersnoodomstandigheden ontstaan in delen van Darfur en andere gebieden. Bijna 25 miljoen mensen lijden aan ernstige voedseltekorten, waarvan 600.000 “op de rand van de hongersnood” verkeren, waarschuwde een recent VN-rapport.

Beide partijen in het conflict zijn beschuldigd van het blokkeren van hulp naar gebieden die door de ander worden gecontroleerd, terwijl de RSF ervan is beschuldigd systematisch voorraden te plunderen. Bovendien hebben landbouwverstoringen door de gevechten geleid tot een afname van de voedselproductie.

Het gezondheidssysteem van Sudan is grotendeels ingestort, met vernietigde of bezette ziekenhuizen, en miljoenen kinderen hebben dringend hulp nodig.

Wat gebeurt er nu?

De burgeroorlog in Sudan zou uiteindelijk kunnen leiden tot de opsplitsing of de facto fragmentatie van het land, waarschuwen deskundigen en belanghebbenden zoals de Afrikaanse Unie. Dit komt nadat de RSF en haar bondgenoten vorige maand een “oprichtingshandvest” voor een afsplitsingsregering hebben ondertekend, een stap die ook “ernstige bezorgdheid” van de VN-Veiligheidsraad heeft opgewekt.

De afscheiding van Zuid-Soedan in 2011 volgde op soortgelijke onrust en duale machtsstructuren die decennia lang chaos hebben veroorzaakt. Op korte termijn lijkt het meest waarschijnlijke scenario een oorlog van uitputting te zijn te midden van een internationale druk voor verdere onderhandelingen, aangezien geen van beide partijen heeft aangegeven bereid te zijn tot compromissen.