Petro en Trump: De diplomatieke impasse die de toekomst van Colombia kan bepalen

Petro versus Trump: De diplomatieke impasse die de toekomst van Colombia kan vormgeven

Colombia’s president Gustavo Petro heeft de voorwaarden aan boord van Amerikaanse uitzetvluchten in twijfel getrokken, wat leidde tot een diplomatiek conflict. Op 26 januari om 3:41 uur (08:41 GMT) veroorzaakte een late-night social media bericht in Colombia een diplomatische crisis. Petro gebruikte het platform X om de Verenigde Staten te bekritiseren voor hun behandeling van migranten. Volgens nieuwsberichten waren sommige migranten handboeien om tijdens hun vlucht.

“De VS mogen Colombiaanse migranten niet als criminelen behandelen,” schreef Petro. “Ik sta de toegang van Amerikaanse vliegtuigen met Colombiaanse migranten tot ons grondgebied niet toe.” Zijn verklaring kwam terwijl twee Amerikaanse vluchten met terugkerende Colombiaanse migranten in de lucht waren. Deze vluchten kregen vervolgens geen toestemming om te landen.

Critici beweren dat wat er daarna gebeurde een nieuwe misstap zou zijn voor Petro’s gehavende regering. In een volgende post eiste Petro dat de migranten met civiele vliegtuigen — en niet met militaire vliegtuigen — zouden worden teruggebracht, en dat ze “met de waardigheid behandeld worden die een mens toekomt”.

De Amerikaanse president Donald Trump reageerde snel. Hij dreigde met 25 procent invoerrechten op Colombiaanse goederen die de VS binnenkwamen, een bedrag dat zou stijgen naar 50 procent tegen het einde van de week als de uitzetvluchten niet werden geaccepteerd. Hij trok ook visa in voor Colombiaanse overheidsfunctionarissen en beloofde economische sancties.

Hoewel Petro aanvankelijk zei dat hij zou reageren met zijn eigen tarieven tegen Amerikaanse producten, trok hij uiteindelijk zijn woorden in. Binnen twee dagen waren de uitzetvluchten hervat, met migranten aan boord van Colombiaanse luchtmachtvliegtuigen. De Trump-regering verklaarde het als een diplomatische overwinning.

“De gebeurtenissen van vandaag maken duidelijk voor de wereld dat Amerika weer gerespecteerd wordt,” zei de woordvoerder van het Witte Huis, Karoline Leavitt, in een verklaring.

“Petro wilde Trump confronteren, en het viel verkeerd uit omdat Petro een grote fout maakte in de inschatting van de kracht waarmee Trump zou reageren,” zei Guzmán. Toch bood de episode een visie op hoe Latijns-Amerikaanse leiders mogelijk kunnen reageren op meningsverschillen met de VS onder Trump.

Een ‘roerloze’ buitenlandse politiek

De ruzie met Trump komt terwijl Petro het laatste volle jaar van zijn presidentschap ingaat. Petro is de eerste linkse president van Colombia en een voormalige rebellenstrijder die ooit vocht in het zes decennia durende interne conflict van het land. Hoewel Petro zelf zich niet opnieuw kan verkiesbaar stellen vanwege termijnbeperkingen, zal zijn politieke invloed cruciaal zijn bij het vormgeven van de race van 2026.

Petro staat bekend om zijn strijdlustige aanpak op sociale media. In 2024 raakte hij bijvoorbeeld verwikkeld in een online conflict met Israëlische functionarissen, wat resulteerde in het verbreken van de banden tussen de twee landen. De confrontatie met Trump kwam echter als een schok voor degenen in zijn binnenste kring, die naar verluidt niet waren gewaarschuwd over de beslissing van de president om de vluchten te blokkeren.

Bondgenoten en tegenstanders vreesden dat zijn impulsieve beslissing de Colombiaanse economie in de war zou sturen, wat bijdroeg aan politieke breuken. Op 28 januari, twee dagen na de rel met Trump, trok de centrum-linkse Colombiaanse Liberale Partij zich terug uit de coalitieregering, waarbij de diplomatieke ruzie met de VS als een van de redenen werd aangevoerd.

Die splitsing zal waarschijnlijk de mogelijkheid van Petro om wetgeving in het Colombiaanse Congres door te voeren verder ondermijnen. “Iedereen dacht dat de tragedie van Petro zou zijn dat hij radicaal zou zijn en alle buitenlandse investeringen zou afschrikken, en er is enige kapitaalvlucht geweest,” zei Will Freeman, een fellow voor Latijns-Amerika studies aan de Council on Foreign Relations.

“Maar de tragedie van Petro is dat hij een extreem zwakke president is geweest. Hij is er echt niet in geslaagd om dingen gedaan te krijgen.”

Petro’s goedkeuringspercentage is gedurende zijn termijn redelijk constant gebleven, met fluctuaties rond de 30 procent — een aanzienlijke daling ten opzichte van de 56 procent steun die hij genoot toen hij voor het eerst aantrad. Toch geniet hij nog steeds een “hard floor” van steun, en dit verandert niet, voegde Freeman eraan toe.

Desondanks waarschuwde Guzmán dat de spontane confrontatie tussen Trump en Petro wijst op een gebrek aan richting in de regering van Petro. “Colombia is roerloos als het gaat om haar buitenlandse politiek, en dat zal op de lange termijn problemen veroorzaken,” zei Guzmán.

Een ‘ongekende’ crisis

Een van de meest gedefinieerde aspecten van de buitenlandse politiek van Colombia is de historisch hechte band met de VS. Hun diplomatieke banden bestaan al meer dan twee eeuwen. Gedurende tientallen jaren hebben de twee bondgenoten samen een “oorlog tegen de drugs” gevoerd, en sinds 2017 heeft de VS naar schatting $1,5 miljard aan hulp aangeboden voor het vredesproces van Colombia. Het Zuid-Amerikaanse land is een van de grootste ontvangers van Amerikaanse hulp wereldwijd.

Maar ondanks deze hechte relatie, heeft Petro’s confrontatie met Trump alarmbellen doen afgaan in de Colombiaanse politieke kringen. Experts zeggen dat de spanning tussen de twee leiders breuklijnen in de band tussen hun landen onthult. “Deze episode benadrukt de noodzaak voor Colombia om haar allianties te diversifiëren en mogelijk afstand te nemen van haar verbonden buitenlandse politiek met de VS en naar andere gebieden te bewegen,” zei Guzmán.

“Om dat te doen, zou Colombia echt een verfijnde en langetermijnvisie op buitenlandse politiek moeten hebben, wat het niet heeft.”

Zelfs voor Trump had Petro te maken met kritiek in de VS. Zijn drugbeleid hervormingen — die zich afkeren van gedwongen coca-eradicație en de nadruk leggen op ontwikkeling in plaats van militarisering — hebben hem herhaaldelijk op een botsing doen stuiten met Washington. Als reactie daarop heeft het Amerikaanse Congres in de afgelopen jaren de buitenlandse hulp aan Colombia verminderd. Van het begrotingsjaar 2023 tot 2025 werd verwacht dat de Amerikaanse hulp met meer dan 8 procent zou dalen.

Toch was Petro’s publieke confrontatie met Trump ongebruikelijk, volgens Jorge Mantilla, een Colombiaanse politieke analist en conflictdeskundige. “Petro bleef olie op het vuur gooien, en het is niet de conventionele manier waarop Colombia zijn internationale relaties heeft behandeld — en al helemaal niet met een bondgenoot zoals de VS.”

“We gaan ons niet buigen”

Dit is niet de eerste keer dat de regering-Petro in de problemen komt. Zijn presidentschap is gekenmerkt door hooggeplaatste politieke crises, zowel nationaal als internationaal. Zijn toenadering tot Venezuela en Cuba als bemiddelaars in het vredesproces van Colombia heeft wantrouwen aangewakkerd onder meer conservatieve sectoren. Ondertussen heeft zijn ambitieuze binnenlandse agenda, inclusief ingrijpende hervormingen in de gezondheidszorg, pensioenen en arbeid, moeite gehad om tractie te krijgen te midden van wetgevende blokkades en tegenstand.

Zijn regering heeft ook te maken gehad met terugkerende instabiliteit door een reeks kabinetswijzigingen en interne geschillen. Beschuldigingen van corruptie rondom Petro’s zoon en de financiering van zijn presidentscampagne in 2022 hebben het vertrouwen verder ondermijnd.

Desondanks symboliseerde de recente clash met Trump voor sommige van Petro’s supporters zijn uitdagende houding tegenover de Amerikaanse druk en zijn inzet om de Colombiaanse waardigheid te beschermen. Zijn achterban — bestaande uit progressieve kiezers, mensenrechtenadvocaten en sectoren die teleurgesteld zijn in de interventistische benadering van Washington — ziet verzet tegen Trump’s harde beleid als een bevestiging van de nationale soevereiniteit.

“Ik vond wat hij deed goed,” zei Robinson Duarte, een econoom die in 2022 op Petro stemde. “Het heeft me niet van hem vervreemd. Ik steun hem.”

Trump’s dreiging van tarieven en sancties, hoewel voor nu afgewend, heeft zorgen gewekt over mogelijke economische gevolgen. Dit zou kandidaten die met Petro geassocieerd zijn in 2026 kunnen schaden, vooral als de economische angsten aanhouden. Toch zeggen experts dat Petro’s veerkracht in politieke crises niet moet worden onderschat. Zijn vermogen om confrontatiemomenten om te zetten in populistische verzamelpunten is een kenmerk van zijn carrière geweest.

Als hij erin slaagt om de ruzie met Trump te kaderen als een verzet tegen buitenlandse agressie, zou hij zijn coalitie kunnen versterken voorafgaand aan de verkiezingen van 2026. “Hij heeft ook weten te positioneren als iemand met de capaciteit om [de VS] te vertellen dat dit een autonoom land is, we hebben waardigheid en we moeten elkaar begrijpen binnen het kader van het internationaal recht,” zei Duarte. “Simpelweg omdat het Trump of de meest invloedrijke persoon ter wereld is, gaan we ons niet buigen voor de manier waarop de VS politiek bedrijven.”