De Ethiopische boekbinder die de inwoners verbindt met hun vergeten verleden

De Ethiopische boekbinder die de mensen van een stad verbindt met zijn vergeten verleden

In de afgelopen drie decennia is Abdallah Ali Sherif op een missie geweest om de ooit onderdrukte culturele identiteit van Harar te verkennen. Sherif, die opgroeide in het oosten van Ethiopië, herinnert zich hoe zijn ouders nooit spraken over de geschiedenis van hun stad. “Toen ik hen vroeg naar onze geschiedenis, zeiden ze dat we er geen hadden,” vertelt de 75-jarige met een vriendelijk gezicht terwijl hij op een dunne matras in zijn huis in de oude ommuurde stad Harar ligt. De muren zijn volgestapeld met stoffige cassettes en oude kranten liggen verspreid over de vloer.

De vader van vijf en grootvader van 17 pauzeert om wat khatbladeren te plukken en zegt: “Onze ouders waren bang om ons over onze cultuur of onze geschiedenis te leren.”

Harar, met zijn kleurrijke lemen huizen en smalle, geplaveide straatjes, was eeuwenlang een centrum van islamitische wetenschap en een bloeiende manuscriptencultuur. In de 16e eeuw werd Harar de hoofdstad van het Adal-sultanaat, dat op zijn hoogtepunt grote delen van het huidige Somalië, Ethiopië, Djibouti en Eritrea beheerste.

In 1887 werd het leger van Harar verslagen, en de stad werd met geweld opgenomen in een christelijk rijk. De daaropvolgende decennia werden gekenmerkt door staatsrepressie, sociale discriminatie en de erosie van de islamitische cultuur en instellingen van de stad. Arabische straatnaamborden werden vervangen door Amharische, en de grootste moskee van Harar werd omgevormd tot een Ethiopische orthodoxe kerk. Strenge beperkingen werden opgelegd aan religieuze praktijken en onderwijs.

Het was in deze context dat Sherif opgroeide. “We leerden al op jonge leeftijd dat als we onze cultuur uitdrukten of openhartig over onze geschiedenis spraken, we in de gevangenis konden belanden,” legt hij uit.

In 1991, na de invoering van etnisch federalisme in het hele land, kregen de Harari’s de vrijheid om hun religie en cultuur te uiten. Sindsdien heeft Sherif zich ingezet om de culturele identiteit van zijn stad te verkennen door artefacten te verzamelen, waaronder oude muziekcassettes, geslagen munten en, het belangrijkste, manuscripten.

Na jaren van zorgvuldig zoeken, opende hij 14 jaar geleden het eerste particuliere museum van Ethiopië, het Abdallah Sherif Museum, in de hoop de mensen van Harar weer met hun geschiedenis te verbinden. “Elk boek dat ik vind, voelt als een kijkje door een raam naar een mooie en rijke cultuur die bijna vergeten is,” zegt hij.

Om deze manuscripten te behouden, heeft Sherif ook de oude traditie van boekbinden nieuw leven ingeblazen. Door de laatste Harari’s met kennis van deze kunstvorm te traceren, heeft hij een ooit uitgestorven praktijk weer tot leven gebracht.

De productie van manuscripten was een belangrijk aspect van de cultuur van Harar. Manuscriptproductie ontstond naar verluidt in de 13e eeuw, toen een islamitische geleerde, bekend als Sheikh Abadir, zich met ongeveer 400 volgelingen in de stad vestigde.

Manuscripten werden binnen families beschouwd als heilige erfstukken die van generatie op generatie werden doorgegeven. Sherif ontdekte dat het maken van manuscripten een diepgaande en rijke intellectuele traditie was die door de jaren heen was bewaard gebleven.

Na de overname van Harar door het Ethiopische rijk werden educatieve centra, die verantwoordelijk waren voor de productie van manuscripten, gesloten of vernietigd. Sherif, geboren in 1950 in een middenklasse moslimfamilie, groeide op onder de repressie van keizer Haile Selassie en later de Derg. Tijdens zijn tienerjaren begon hij zijn nieuwsgierigheid naar zijn identiteit niet langer te onderdrukken.

Na de val van de Derg in 1991, die ruimte gaf aan etnische en religieuze vrijheden, begon Sherif met het verzamelen van honderden oude cassettes van traditionele Harari-muziek en ontdekte hij het belang van de oude manuscripten die nog in veel families waren.

Met zijn museum heeft Sherif het grootste aantal islamitische manuscripten uit Harar ter wereld verzameld, met ongeveer 1.400 manuscripten, waaronder enkele die meer dan 1.000 jaar oud zijn. Het museum is niet alleen een plek om de culturele erfenis van Harar tentoon te stellen, maar ook een actieve ruimte voor het revitaliseren van deze culturele tradities.

Sinds 1998, toen hij zijn privé-museum opende, heeft Sherif tientallen jongeren in Harar opgeleid in de kunst van het boekbinden. Een van zijn studenten, Elias Bule, is nu fulltime werkzaam in het museum. “Met elk gebonden manuscript zorgen we ervoor dat kennis wordt behouden en dat onze cultuur en erfgoed blijven bestaan,” zegt Bule trots.