Abrupte veranderingen in Antarctica kunnen ‘catastrofale gevolgen voor toekomstige generaties’ hebben, waarschuwen experts

Antarctica loopt risico op abrupte en mogelijk onomkeerbare veranderingen die de ijskappen, oceanen en ecosystemen van het continent kunnen beïnvloeden. Dit kan ernstige gevolgen hebben voor Australië en daarbuiten, tenzij er dringend actie wordt ondernomen om de wereldwijde koolstofemissies te verminderen.

Dit blijkt uit nieuw onderzoek dat is gepubliceerd in het tijdschrift Nature, uitgevoerd door onderzoekers van de Australian National University (ANU) en de University of New South Wales (UNSW), in samenwerking met wetenschappers van de belangrijkste Antarctische onderzoekscentra in Australië. Het onderzoeksteam stelt dat de grote en abrupte veranderingen die zich nu in Antarctica voordoen “onderling verbonden” zijn, wat nog meer druk uitoefent op het wereldklimaat, de zeespiegel en ecosystemen.

Volgens de onderzoekers loopt het West-Antarctisch IJsplateau (WAIS) een ernstig risico op instorting, terwijl de wereldwijde atmosferische koolstofdioxide-niveaus blijven stijgen. Een instorting van de WAIS zou de zeespiegel met meer dan drie meter verhogen, wat de kuststeden en gemeenschappen wereldwijd bedreigt.

Dr. Nerilie Abram, hoofdonderzoeker en Chief Scientist bij de Australian Antarctic Division (AAD), waarschuwt dat een dergelijke instorting “catastrofale gevolgen voor toekomstige generaties” met zich mee zou brengen. “Snelle veranderingen zijn al waargenomen in de ijskappen, oceanen en ecosystemen van Antarctica en dit zal verergeren met elke fractie van een graad van globale opwarming,” zei Dr. Abram.

Ze voegde toe: “Het verlies van zee-ijs in Antarctica is een andere abrupte verandering die een reeks kettingreacties kan veroorzaken, waaronder een grotere kwetsbaarheid van de drijvende ijsschotsen voor instorting door golven.” De afname van het zee-ijs en de vertraging van de diepe circulatie in de Zuidelijke Oceaan vertonen verontrustende tekenen dat ze gevoeliger zijn voor een warmer klimaat dan eerder gedacht.

“Naarmate zee-ijs verloren gaat van het oceaanoppervlak, verandert dit ook de hoeveelheid zonnewarmte die in het klimaatsysteem wordt vastgehouden, wat naar verwachting de opwarming in het Antarctische gebied zal verergeren,” voegde ze eraan toe.

Professor Matthew England van UNSW en het ARC Australian Center for Excellence in Antarctic Science (ACEAS) merkte op dat abrupte veranderingen in het klimaat en de ecosystemen van Antarctica ernstige gevolgen voor Australië kunnen hebben. “De gevolgen voor Australië omvatten stijgende zeespiegels die onze kustgemeenschappen zullen beïnvloeden, en een warmer en zuurstofarmere Zuidelijke Oceaan die minder in staat is om koolstofdioxide uit de atmosfeer te verwijderen,” aldus professor England.

Daarnaast kunnen de veranderingen in het Antarctische milieu verwoestende gevolgen hebben voor de lokale fauna en oceanische ecosystemen. “Het verlies van zee-ijs brengt een verhoogd risico op uitsterven voor keizerspinguïns met zich mee, wiens kuikens afhankelijk zijn van een stabiele zee-ijs habitat,” zei professor England. “Het verlies van hele kolonies kuikens is waargenomen rond de Antarctische kust door vroege breakevenementen van zee-ijs.”

De overlevingskansen van volwassen krill en verschillende soorten pinguïns en zeehonden staan ook op het spel, terwijl belangrijke soorten fytoplankton steeds meer worden beïnvloed door de opwarming van de oceanen en verzuring.

Professor England waarschuwde voor een mogelijke instorting van de Antarctische omwenteling, wat zou betekenen dat essentiële voedingsstoffen op de zeebodem blijven in plaats van terug te circuleren naar het oppervlak, waar biologische systemen, inclusief mariene dieren, afhankelijk van zijn.

Dr. Abram benadrukte dat de bestaande inspanningen via het Antarctische Verdrag om druk op de Antarctische ecosystemen te verminderen niet voldoende zullen zijn. “Hoewel deze maatregelen van cruciaal belang zijn, zullen ze niet helpen om klimaatgerelateerde gevolgen te vermijden die al beginnen te ontstaan,” concludeerde ze.

“De enige manier om verdere abrupte veranderingen en hun verstrekkende gevolgen te voorkomen, is door de uitstoot van broeikasgassen snel genoeg te verminderen om de wereldwijde opwarming zo dicht mogelijk bij 1,5 graden Celsius te houden.”

Dit onderzoek betrof een internationaal team van experts, waaronder klimatologen van verschillende Australische instellingen en wetenschappers uit Zuid-Afrika, Zwitserland, Frankrijk, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk. Het werk werd geleid door het Australian Center for Excellence in Antarctic Science (ACEAS) in samenwerking met Securing Antarctica’s Environmental Future (SAEF), het Australian Antarctic Program Partnership (AAPP) en de Australian Antarctic Division (AAD).

Het onderzoek draagt bij aan de uitvoering van de Australian Antarctic Science Decadal Strategy 2025–2035.