Kunnen we op onze planeet leven zonder deze te vernietigen? Onderzoeker bestudeert planetaire grenzen

Met acht miljard mensen verbruiken we veel van de hulpbronnen van de aarde op manieren die waarschijnlijk niet duurzaam zijn. Klaus Hubacek, professor in Wetenschap, Technologie en Samenleving aan de Universiteit van Groningen, Nederland, evalueert de situatie.

Hoeveel land, water en andere hulpbronnen vereist onze levensstijl? En hoe kunnen we deze levensstijl aanpassen om binnen de grenzen te blijven van wat de aarde kan bieden? Het is mogelijk, laat Hubacek zien, maar het vereist beleid dat gebaseerd is op wetenschappelijk bewijs.

Onze consumptiepatronen hebben invloed op het milieu, dat weten we. Een duidelijk voorbeeld is de concentratie van kooldioxide in de atmosfeer. Deze is sinds de jaren ’60 in een steeds sneller tempo gestegen, wat heeft geleid tot de opwarming van de aarde, met al zijn ernstige gevolgen.

Er is een limiet aan de hoeveelheid consumptie die de aarde kan ondersteunen, en in 2009 hebben wetenschappers negen “planetaire grenzen” gedefinieerd als indicatoren van wanneer we die limiet hebben bereikt. Het overschrijden van deze grenzen kan leiden tot onomkeerbare schade aan de stabiliteit en veerkracht van de aarde. Deze planetaire grenzen omvatten indicatoren zoals oceaanverzurings en het mondiale gebruik van zoet water. In 2023 waren al zes van deze planetaire grenzen overschreden.

Hubacek heeft zijn academische carrière gewijd aan het bestuderen van hoe de mensheid presteert binnen deze planetaire grenzen, en wat er moet veranderen om te voorkomen dat we deze nog verder overschrijden. Volgens hem is de basisberekening: “Gezien een bepaald aantal mensen op de planeet en de planetaire grenzen, hoeveel kunnen we consumeren om binnen deze grenzen te blijven?”

De kloof tussen rijk en arm

Op dit moment produceert het rijkste één procent van de wereldbevolking vijftig keer meer broeikasgassen dan de vier miljard mensen in de onderste 50%. De kloof tussen rijk en arm op deze planeet is een rode draad in het werk van Hubacek.

Hij is een van de auteurs van een paper, gepubliceerd in het tijdschrift Nature op 13 november, dat deze kwestie beschrijft. Met behulp van een uitgebreide dataset die tot 201 consumptiegroepen in 168 landen dekt, analyseert het paper de impact van bestedingspatronen op zes belangrijke milieukennissen.

De analyse onthult hoe verschillende consumentengedragingen bijdragen aan planetaire overschrijdingen, en concludeert dat als de top 20% van consumenten hun consumptiepatronen naar meer duurzame opties binnen hun groep zou verschuiven, ze hun milieu-impact met 25 tot 53% zouden kunnen verminderen.

De studie toont ook aan dat het veranderen van consumptiepatronen in alleen de voedsel- en dienstensector kan helpen om kritieke planetaire grenzen weer binnen veilige limieten te brengen.

Onze levensstijl veranderen om binnen de grenzen te blijven

In eerdere studies heeft Hubacek specifieke oplossingen onderzocht die ons kunnen helpen om ons leven beter in balans te brengen met de planetaire grenzen. In een studie die afgelopen augustus werd gepubliceerd, toonde hij aan dat als een dieet met minder rood vlees en meer peulvruchten en noten door het rijkste deel van de wereld zou worden aangenomen, de voedselgedreven emissies met 17% zouden dalen, zelfs wanneer de inwoners van armere landen hun vleesconsumptie verhogen.

En slechts een maand geleden co-auteurde Hubacek een paper waarin wordt beschreven hoe de veeteeltsector gevaarlijk meerdere planetaire grenzen overschrijdt. Het paper stelt dat eventuele maatregelen om dit negatieve effect tegen te gaan “regio-specifiek” moeten zijn, en zegt: “Het is duidelijk dat er verschillen zullen zijn. Een plantaardig dieet is niet geschikt voor traditionele Mongoolse nomaden, die afhankelijk zijn van yaks en hun melk.”

Hubacek blijft wijzen op oplossingen wanneer hij overschrijdingen van planetaire grenzen identificeert. “We moeten ons echter niet zozeer richten op het creëren van nieuwe technische oplossingen, aangezien er al zoveel oplossingen zijn die we niet implementeren,” stelt hij. “En de meeste regeringen subsidiëren slecht gedrag.”

Bijvoorbeeld, subsidies voor fossiele brandstoffen compenseren wereldwijd de mitigerende effecten die we bereiken via koolstofprijzen zoals koolstoftaksen en koolstofhandelssystemen. “En er zijn ook veel inconsistente beleidsmaatregelen, zoals het stimuleren van het gebruik van warmtepompen en tegelijkertijd de prijs van de elektriciteit die ze gebruiken verhogen,” voegt Hubacek toe.

Het is mogelijk

Wat Hubacek laat zien, is dat niet alle hoop verloren is: de mensheid kan binnen de planetaire grenzen blijven. Maar het lijkt erop dat er weinig politieke wil is om kwesties zoals klimaatverandering aan te pakken. Hubacek zegt: “Dit baart me zorgen. En het veroorzaakt echte angst bij de jongere generatie.”

Hubacek benadrukt dat zijn wetenschap niet gedreven wordt door activisme. “Ik doe dit werk vooral vanwege mijn academische interesse. Maar ik wil ook niet mijn tijd verspillen aan iets dat zinloos is. Wat we nodig hebben, zijn op bewijs gebaseerde beleidsmaatregelen.”