Arabisch Plan voor Gaza: Twee Problemen met Israël en de PA

De Arabische plannen voor Gaza: Twee grote obstakels

Het voorstel van Egypte voor de wederopbouw en het bestuur van Gaza is ontstaan als een dringende interventie in de crisis die zich sinds 7 oktober 2023 heeft ontwikkeld. Ondersteund door Arabische staten, de Organisatie van Islamitische Samenwerking en verschillende Europese landen, is het plan niet alleen een humanitaire initiatief — het is een geopolitieke manoeuvre bedoeld om het plan van de Israëlische premier Benjamin Netanyahu tegen te gaan, dat recentelijk ook steun kreeg van de Amerikaanse president Donald Trump, om de Gaza-strook te ontvolken.

Arabische staten hebben maandenlang aarzeling getoond om de rol van wederopbouw en bestuur van Gaza op zich te nemen zonder een alomvattend initiatief dat het kernprobleem van de Palestijnse staatloosheid aanpakt. Ze wilden zich niet in de rol van een Palestijnse Autoriteit (PA) 2.0 laten duwen, die de verantwoordelijkheden van Israël als bezettende macht op zich zou nemen, terwijl de Israëli’s hun koloniale expansie op de Westelijke Jordaanoever voortzetten. De existentiële dreiging van de visies van Trump en Netanyahu voor Gaza heeft hen echter gedwongen tot actie.

In wezen is het 53 miljard dollar kostende wederopbouwplan van Egypte afhankelijk van de oprichting van een lokaal stuurgremium bestaande uit technocraten voor de eerste zes maanden, met een overgang naar controle door de PA daarna. Dit aanpak heeft echter fundamentele problemen die het plan tot mislukking kunnen veroordelen voordat het zelfs maar is uitgevoerd.

Obstructie door Netanyahu

De Israëlische premier heeft duidelijk zijn tegenstand tegen enige rol van de PA in Gaza geuit. Zijn houding is strategisch: als de PA het gebied zou besturen, zou dat de deur openen voor geopolitieke eenheid tussen Gaza en de Westelijke Jordaanoever, een opstapje om onderhandelingen voor een Palestijnse staat te vernieuwen.

Gedurende tientallen jaren hebben Netanyahu en de politieke elite van Israël geprobeerd elke situatie te voorkomen die zou kunnen leiden tot Palestijnse zelfbeschikking. De status quo van fragmentatie en verdeeldheid tussen Palestijnse gebieden dient hun belangen, en houdt het doel van staatsvorming permanent buiten bereik.

Om effectief tegen Netanyahu op te komen, hebben de Arabische staten de steun van zoveel mogelijk andere actoren nodig, vooral van de Trump-administratie, die de macht heeft om de Israëlische premier te dwingen tot acceptatie.

Hoewel Netanyahu wellicht nog steeds zal proberen de uitvoering te ondermijnen door bureaucratische obstakels op te werpen, militaire escalaties of economische beperkingen — deel van een goed beproefd Israëlisch speelboek — blijft het Arabische plan de beste optie op tafel om de etnische zuivering van Gaza te voorkomen door middel van hernieuwde oorlogvoering en langdurige ontbering.

Een crisis binnen de PA

Naast de Israëlische weerstand is er een andere belangrijke belemmering voor de uitvoering van het Arabische plan: de PA. Onder president Mahmoud Abbas is het een diep ongepopulaire instelling, die politieke relevantie mist na de ineenstorting van de Oslo-akkoorden.

Door de jaren heen heeft Abbas de ondermijning van zijn legitimiteit versneld door de veiligheidscoördinatie met Israël voort te zetten, zijn autoritaire heerschappij te verdiepen, en sinds 2006 geen verkiezingen te houden. Zijn leiderschap wordt steeds meer gekarakteriseerd door repressie — tegen oppositiefacties, politieke vernieuwing, en enige weerstand tegen Israëlische agressie.

Zonder een levensvatbaar politiek proces is de PA een aanhangsel van de Israëlische bezetting en apartheid geworden, die de veiligheid op de Westelijke Jordaanoever handhaaft terwijl het gebrek aan enige echte autoriteit om als een onafhankelijke entiteit te regeren. Dit heeft wijdverspreide Palestijnse ontgoocheling aangewakkerd. Abbas’ greep op de macht heeft geleid tot een steeds zwaardere hand, vooral tegen activisten en facties die pleiten voor een confrontatievere benadering van de Israëlische beleid van etnische zuivering.

Het falen van de PA is vooral duidelijk geworden in de afgelopen 16 maanden van Israëlische genocidale aanvallen op Gaza en de Westelijke Jordaanoever. Abbas is grotendeels afwezig geweest bij pogingen om Palestijnse weerstand te mobiliseren, zijn stilte en inactiviteit weerspiegelen zijn overbodigheid.

Zijn regering heeft niet alleen het vertrouwen van het Palestijnse volk verloren, maar is ook grotendeels irrelevant geworden voor de bredere geopolitieke spelers, waaronder Israël, de VS en Arabische staten.

Een politiek vacuüm

De afhankelijkheid van Abbas van Israël en de internationale donoren van de PA om de autoriteit in leven te houden, dwingt hem om hun eisen boven die van zijn volk te stellen, die in grote mate tegenstrijdig zijn. Naarmate zijn binnenlandse populariteit is gedaald, is zijn autoritarisme verergerd.

Onlangs heeft hij een harde aanpak geïnitieerd tegen Palestijnse verzetsgroepen in de noordelijke Westelijke Jordaanoeverstad Jenin en de financiële steun voor families van Palestijnen die door Israël zijn gevangen genomen, gedood of gewond zijn geraakt, afgeschaft.

Deze stap, die een langdurige sociale overeenkomst tussen het Palestijnse volk en hun leiderschap doorbreekt, heeft alleen maar benadrukt in hoeverre de PA probeert Israël en het Westen te sussen ten koste van legitimiteit binnenlands.

Nu, geconfronteerd met een dringende behoefte aan Palestijns bestuur in Gaza, bevinden de Arabische staten zich zonder een echte, levensvatbare partner. De bestaande PA-leiderschap is zwak, corrupt en waarschijnlijk niet in staat om de Strook effectief te besturen.

Sommigen binnen de Arabische wereld, evenals de Palestijnse samenleving en de diaspora, dringen aan op nieuw leiderschap. Echter, Abbas en zijn loyalisten hebben zich verzet tegen dergelijke inspanningen. In februari heeft de PA 33 delegaties naar een Palestijns nationaal congres in Doha — dat werd gepresenteerd als een grassroots-inspanning om de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie (PLO) nieuw leven in te blazen — verboden om de Westelijke Jordaanoever te verlaten.

Tegelijkertijd, in een poging om de oppositie van Arabische regeringen tegemoet te komen, heeft Abbas een amnestieaanbod gedaan aan ontevreden leden van Fatah, met name Mohammed Dahlan, zijn door de VAE gesteunde rivaal die in ballingschap in Abu Dhabi woont.

Dahlans mogelijke terugkeer zou een verschuiving in de dynamiek van het Palestijnse leiderschap kunnen signaleren, maar het zou de kerncrisis van legitimiteit die de PA teistert niet oplossen. Een politieke herschikking aan de top is niet hetzelfde als systemische hervorming, en zonder een bredere toewijding aan nationale eenheid en representatieve vernieuwing, loopt elke nieuwe leiderschapsstructuur het risico dezelfde mislukkingen over te nemen die Abbas’ termijn hebben gekenmerkt.

Een kansmoment

De wederopbouw van Gaza biedt een kans om de basis te leggen voor een vernieuwde Palestijnse nationale beweging door Abbas’ greep op de Palestijnse politiek te doorbreken en het proces van revitalisatie op gang te brengen. Als de Arabische staten de politieke mijnenvelden van Netanyahu’s onbuigzaamheid, Abbas’ eigenbelang en interne Palestijnse verdeeldheid kunnen navigeren, kunnen ze Gaza misschien naar een stabilere en autonomere toekomst sturen.

Echter, als Abbas en zijn kring van gevestigde ambtenaren aan de macht blijven, kan deze inspanning snel ontaarden in een andere mislukte poging tot Palestijnse verzoening, waardoor de status quo van Israëlische dominantie en Palestijnse verdeeldheid wordt versterkt.

De toekomst van Gaza hangt in de balans. Deze interventie door Arabische staten kan een positieve stap zijn naar Palestijnse zelfbeschikking — of het kan een historische gemiste kans worden. Als Abbas de macht blijft monopoliseren, als de PLO een lege huls blijft, en als Netanyahu zijn campagne blijft voortzetten om elke vorm van Palestijnse soevereiniteit te saboteren, dan kan het Arabische plan dood bij aankomst zijn.

Dit moment vraagt om beslissende actie, voor Palestijnse politieke vernieuwing, en voor een internationale inzet voor oprechte Palestijnse zelfbeschikking. Of het plan van de Arabische staten de structurele obstakels op zijn pad kan overwinnen, moet nog blijken. Maar als de leiderschapscrisis van de Palestijnen niet al het lot van Gaza heeft bezegeld, dan is het nu tijd voor een koerscorrectie voordat het te laat is.