Zes landen bezitten nucleaire onderzeeërs: Heeft Europa meer nodig?

Enkel 6 landen hebben nucleaire onderzeeboten. Heeft Europa meer nodig?

Een defensie-expert bespreekt de vraag of Europa meer nucleaire onderzeeboten nodig heeft te midden van toenemende spanningen met Rusland.

Nu de spanningen tussen wereldmachten toenemen, zijn Europese leiders en het publiek steeds meer geïnteresseerd in nieuwe en geavanceerde militaire systemen, waaronder nucleaire onderzeeboten. Een nucleaire onderzeeboot is een gevoelige technologie die momenteel slechts door zes landen wordt gebruikt: Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten, Rusland, China en India.

De aandacht voor deze onderzeeboten neemt echter toe. Vorige week openden Franse militaire troepen het vuur op onbekende drones die over een nucleaire onderzeebootfaciliteit in Bretagne vlogen. En in november verklaarde de Amerikaanse regering dat het Zuid-Korea zou ondersteunen bij het bouwen van nucleaire aanvalsonderzeeboten om Noord-Korea het hoofd te bieden – een belangrijke beleidswijziging, aangezien Washington tientallen jaren heeft vermeden om nucleaire scheepstechnologie te verspreiden.

De VS heeft lange tijd de overdracht van nucleaire aandrijvingstechnologie naar het VK beperkt, waar het sinds 1958 ondersteuning aan biedt. In 2021 opende het ook voor Australië. Vorige maand heeft Rusland bovendien een nieuwe klasse nucleaire onderzeeboten genaamd Khabarovsk ingezet.

Wat zijn nucleaire onderzeeboten?

De term nucleaire onderzeeboot kan verwijzen naar een onderzeeboot die wordt aangedreven door een nucleaire reactor of naar een onderzeeboot die nucleaire wapens meebrengt, ongeacht hoe deze is aangedreven. Deze dubbele betekenis wordt vaak losjes gebruikt en kan tot verwarring leiden.

Nucleair aangedreven onderzeeboten gebruiken warmte van een aan boord zijnde reactor om stoom te genereren en hun turbines te draaien, wat hen een buitengewone uithoudingsvermogen geeft. Ze kunnen maandenlang onder water blijven en hoeven alleen naar de oppervlakte voor voedsel- en waterbevoorrading voor hun bemanning, wat het veel moeilijker maakt om ze te detecteren.

“Het hebben van deze enorme hoeveelheid energie voor een lange tijd is wat hen belangrijk maakt voor landen die nucleaire onderzeeboten hebben,” zei Hans Liwång, een professor in systeemwetenschappen voor defensie en veiligheid aan de Zweedse Defensie Universiteit.

Daarentegen hoeft een nucleaire onderzeeboot niet nucleair aangedreven te zijn. Het kan een conventioneel diesel-elektrisch vaartuig zijn dat nucleaire raketten meeneemt. Een nucleair bewapend platform kan ook nucleair aangedreven zijn, zoals het geval is bij de Franse Le Triomphant-klasse onderzeeboten. Liwång gaf ook aan dat “we moeten aannemen dat [Ruslands Khabarovsk] nucleaire wapens kan dragen.”

Heeft Europa meer nucleaire onderzeeboten nodig te midden van Russische agressie?

Hoewel nucleaire onderzeeboten krachtig kunnen zijn in stealthmissies en surveillance, zijn ze volgens Liwång mogelijk niet goed geschikt voor de soorten conflicten waarmee Europa momenteel wordt geconfronteerd. Bij het overwegen van de oorlog in Oekraïne zijn de meest kritische strijdtonelen voor Europa en de NAVO-bondgenoten land en zee, die doorgaans “ondieper en dichter bij de kust” zijn, aldus Liwång.

Dat betekent dat het ontwikkelen van een “nucleair aangedreven onderzeeboot niet de kernactiviteit van de marine is,” voegde hij eraan toe. Hij merkte op dat de ondiepe wateren en de beperkte geografie in de Baltische regio het moeilijk maken voor dergelijke vaartuigen om ongezien te opereren. Ondertussen vereisen missies in het diepere Middellandse Zee doorgaans niet de grootte, uithoudingsvermogen of complexiteit van een nucleair aangedreven onderzeeboot.

Diesel-elektrisch aangedreven onderzeeboten zijn doorgaans kleiner en goedkoper in onderhoud. Liwång gelooft dat Europa goed af is zonder dat het hoeft te investeren in meer nucleaire onderzeeboten. “Voor de meeste Europese landen is het veel belangrijker om verschillende conventionele onderzeeboten te hebben dan de specifieke specificaties die deze onderzeeboten hebben,” zei hij.

Nucleair aangedreven onderzeeboten brengen ook praktische uitdagingen met zich mee. Hun reactoren nemen veel ruimte in beslag in het vaartuig, en het bijvullen kan tot een jaar duren, aangezien ze moeten worden gedemonteerd om de oude brandstofbron te vervangen door een nieuwe.

Toch gelooft hij dat deze onderzeeboten een plaats hebben in het bredere defensiebeeld van Europa – vooral als het gaat om operaties ver weg in de Atlantische Oceaan – gezien de hybride oorlogstactieken van Rusland meer bedreigingen vormen voor Europese gebieden zoals Groenland en IJsland. “Ik zie de noodzaak om ervoor te zorgen dat Europese landen een rol kunnen spelen in de verdediging van de Atlantische Oceaan,” zei Liwång. “Nucleair aangedreven onderzeeboten kunnen daarbij horen, maar het heeft ook andere dingen nodig,” zoals conventionele onderzeeboten en oppervlaktevaartuigen, voegde hij eraan toe. Hoewel Liwång nucleaire onderzeeboten niet als een dringende prioriteit voor Europa beschouwt, zei hij dat de recente ontwikkelingen wereldwijd gevolgen kunnen hebben voor de veiligheidssituatie in Europa. “De nucleair aangedreven onderzeeboot is meer een geval van machtsprojectie over de hele wereld,” zei hij. “Dus landen zoals Rusland hebben dat soort visie, en natuurlijk beïnvloedt het … hun houding ten opzichte van de VS. En natuurlijk beïnvloedt de houding van Rusland ten opzichte van de VS hoe de VS in Europa handelt.”