Waarom protesteren de Maori van Nieuw-Zeeland over de verdragwet uit de koloniale tijd?
Haka pauzeert parlement: Oprichtingsdocument van Nieuw-Zeeland in het middelpunt van protesten
Een strijd voor Maori-rechten heeft op dinsdag 42.000 demonstranten naar het Nieuw-Zeelandse parlement in de hoofdstad Wellington gebracht. Een negen dagen durende hikoi, of vreedzame mars, een traditie van de Maori, werd ondernomen als protest tegen een wetsvoorstel dat de herinterpretatie van het 184 jaar oude oprichtingsverdrag van Nieuw-Zeeland, het Verdrag van Waitangi, beoogt. Dit verdrag werd ondertekend tussen Britse kolonisten en de inheemse Maori-bevolking.
Velen hadden ook negen dagen lang vreedzaam gedemonstreerd buiten het parlementsgebouw voordat het protest dinsdag eindigde. Op 14 november werd de controversiële Wetsvoorstel Verdragsbeginselen in het parlement geïntroduceerd voor een voorlopige stemming. Maori-parlementariërs voerden een haka (een ceremonieel dans van de Maori) uit om de stemming te verstoren, wat tijdelijk de parlementaire werkzaamheden stopzette.
Wat houdt het Verdrag van Waitangi in, wat zijn de voorstellen voor wijziging, en waarom is het een brandpunt van protesten in Nieuw-Zeeland geworden?
Wie zijn de Maori?
De Maori zijn de oorspronkelijke bewoners van de twee grote eilanden die nu bekendstaan als Nieuw-Zeeland. Ze leven daar al meerdere eeuwen. De Maori arriveerden in de onbewoonde eilanden van Nieuw-Zeeland vanuit Oost-Polynesië op kano-reizen in de 1300s. Door honderden jaren van isolatie ontwikkelden ze hun eigen unieke cultuur en taal. De Maori spreken te reo Maori en hebben verschillende stammen, of iwi, verspreid over het land.
De twee eilanden werden oorspronkelijk Aotearoa genoemd door de Maori. De naam Nieuw-Zeeland werd gegeven aan Aotearoa door Britse kolonisten die de controle onder het verdrag in 1840 overnamen. Nieuw-Zeeland werd in 1947 onafhankelijk van het Verenigd Koninkrijk. Dit kwam echter nadat de Maori hadden geleden onder massamoorden, landroof en culturele uitwissing meer dan 100 jaar lang door koloniale bewoners.
Momenteel zijn er 978.246 Maori in Nieuw-Zeeland, wat ongeveer 19 procent van de bevolking van 5,3 miljoen uitmaakt. Ze worden vertegenwoordigd door Te Pati Maori, of de Maori-partij, die momenteel zes van de 123 zetels in het parlement heeft.
Wat was het Verdrag van Waitangi?
Op 6 februari 1840 werd het Verdrag van Waitangi, ook wel Te Tiriti o Waitangi genoemd, ondertekend tussen de Britse Kroon en ongeveer 500 Maori-leiders, of rangatira. Het verdrag was het oprichtingsdocument van Nieuw-Zeeland en maakte officieel van Nieuw-Zeeland een Britse kolonie. Hoewel het verdrag werd gepresenteerd als een maatregel om de verschillen tussen de Maori en de Britten op te lossen, bevatten de Engelse en te reo-versies van het verdrag enkele opvallende verschillen.
De te reo Maori-versie garandeert “rangatiratanga” aan de Maori-leiders, wat “zelfbeschikking” betekent en de Maori het recht garandeert om zichzelf te besturen. De Engelse vertaling daarentegen stelt dat de Maori-leiders “alle rechten en bevoegdheden van soevereiniteit absoluut en zonder voorbehoud aan Hare Majesteit de Koningin van Engeland overdragen”, zonder melding te maken van zelfbestuur voor de Maori.
In de decennia na 1840 werd echter 90 procent van het Maori-land door de Britse Kroon onteigend. Beide versies van het verdrag zijn herhaaldelijk geschonden en de Maori hebben ook na de onafhankelijkheid blijven lijden onder onrecht in Nieuw-Zeeland. In 1975 werd het Waitangi Tribunal opgericht als een permanent orgaan om verdragkwesties te beoordelen. Het tribunal probeert verdragsschendingen te verhelpen en de verschillen tussen de twee teksten van het verdrag te navigeren.
Wat stelt het Wetsvoorstel Verdragsbeginselen voor?
Het Wetsvoorstel Verdragsbeginselen werd geïntroduceerd door parlementslid David Seymour van de libertaire ACT-partij, een kleine partner in de Nieuw-Zeelandse coalitieregering. Seymour zelf is Maori. De partij lanceerde op 7 februari van dit jaar een openbare informatiecampagne over het wetsvoorstel. De ACT-partij stelt dat het verdrag door de jaren heen verkeerd is geïnterpreteerd, wat heeft geleid tot de vorming van een dualistisch systeem voor Nieuw-Zeelanders, waarbij Maori en witte Nieuw-Zeelanders verschillende politieke en juridische rechten hebben. Seymour zegt dat misinterpretaties van de betekenis van het verdrag de Maori effectief speciale behandeling hebben gegeven. Het wetsvoorstel roept op tot een einde aan “scheiding op basis van ras”.
Waarom is het wetsvoorstel zo controversieel?
Het wetsvoorstel wordt sterk tegengewerkt door politieke partijen in Nieuw-Zeeland, zowel links als rechts, en de Maori hebben het bekritiseerd omdat het het verdrag en de interpretatie ervan ondermijnt. De Waitangi Tribunal heeft op 16 augustus een rapport vrijgegeven waarin staat dat het wetsvoorstel de verdragbeginselen van partnerschap en wederkerigheid, actieve bescherming, goed bestuur, gelijkheid, herstel en de garantie van rangatiratanga heeft geschonden.
De kansen dat het wetsvoorstel wet wordt, worden als “nul” beschouwd. De coalitiepartners van de ACT hebben “vast beloofd” om het wetsvoorstel in de volgende fase te verwerpen. Bovendien zullen alle oppositiepartijen ook tegen stemmen. Ondanks dat het wetsvoorstel zeer waarschijnlijk zal falen, geloven velen dat de mogelijkheid om het wetsvoorstel in het parlement te behandelen, gevaarlijke sociale verdeeldheid heeft aangewakkerd.
