Voeren Iran en de VS ‘directe’ gesprekken over het nucleaire dossier?

Uitleg over de gesprekken tussen Iran en de VS over het nucleaire programma

In een persconferentie op 7 april verklaarde de Amerikaanse president Donald Trump dat er directe gesprekken gaande zijn tussen Iran en zijn administratie over de toekomst van het nucleaire programma van Teheran. “We hebben directe gesprekken met Iran,” zei Trump. “Aanstaande zaterdag hebben we een zeer grote bijeenkomst.”

Iran ontkende de directe gesprekken, maar bevestigde dat er gesprekken zouden plaatsvinden via Omani bemiddeling. Trumps aankondiging verraste velen, aangezien Iran lange tijd heeft geweigerd om directe gesprekken te voeren. Wat is er veranderd?

Wat zei Trump?

Trump heeft volgehouden dat de gesprekken “direct” zijn en dat ze al zijn begonnen, met een volgende bijeenkomst op zaterdag. “Veel mensen zeggen, oh, misschien ga je via tussenpersonen of je handelt niet rechtstreeks, je handelt via andere landen,” zei hij. “Nee, we handelen rechtstreeks met hen. En misschien wordt er een overeenkomst gesloten.”

In maart vertelde Trump aan verslaggevers dat hij een brief had geschreven aan de Iraanse autoriteiten waarin hij gesprekken eiste over het nucleaire programma van het land en militaire actie dreigde als er geen antwoord kwam. De Iraanse Opperste Leider Ayatollah Ali Khamenei verklaarde toen dat Iran niet zou onderhandelen met “pesterige regeringen”. Tot nu toe heeft Trump wat hij noemt een beleid van “maximale druk” op Iran toegepast, dat bestaat uit verscherpte sancties.

Wat zei Iran?

De Iraanse minister van Buitenlandse Zaken Abbas Araghchi verklaarde dat indirecte gesprekken tussen hem en de speciale Amerikaanse gezant voor het Midden-Oosten, Steve Witkoff, zouden plaatsvinden in Oman. “Het is zowel een kans als een test,” schreef Araghchi op X. Iran heeft lange tijd gezegd dat het geen directe gesprekken met de VS zal houden, maar stemde ermee in om via een Omani tussenpersoon te werken, die door de Iraanse staatsmedia werd aangekondigd als de Omani minister van Buitenlandse Zaken Sayyid Badr Albusaidi.

Iran en de Verenigde Staten zullen op zaterdag in Oman samenkomen voor indirecte hooggeplaatste gesprekken. “De bal ligt in het kamp van Amerika,” voegde Araghchi toe.

De boodschap van Iran is schommelend tussen een openheid voor onderhandelingen en afwijzing van de dreigende tactieken van de VS. De Iraanse president Masoud Pezeshkian zei in september dat directe gesprekken mogelijk waren als de VS bereidheid toonden voor goede trouw onderhandelingen.

Wat wil Trump onderhandelen?

Ondanks het bombarderen van Jemen en het toestaan van Israël om vrij spel te hebben in Libanon en Syrië, zegt Trump dat hij als een “vredebemiddelaar” gezien wil worden. Hij wil onderhandelen over het nucleaire programma van Iran, om ervoor te zorgen dat Iran nooit een nucleaire wapens ontwikkelt.

Tijdens zijn eerste ambtstermijn trok Trump de VS terug uit de nucleaire deal tussen Iran en wereldmachten, die Iran’s nucleaire programma beperkte in ruil voor enige verlichting van sancties. Na het uittreden herstelde Trump de sancties. Hij zei dat enige overeenkomst met Iran ook de conventionele wapens van Iran zou moeten beperken, niet alleen het nucleaire programma.

Wat wil Iran onderhandelen?

Iran is geïnteresseerd in verlichting van sancties om de economische druk op Teheran te verlichten, aangezien het land lijdt onder een economische crisis die alle sectoren van de samenleving heeft getroffen. Dit zou ook garanties omvatten dat Iran toegang zou krijgen tot het SWIFT-geldtransfersysteem en internationale investeringen.

Iran wil ook erkenning van zijn nucleaire programma, inclusief het recht op een bepaald niveau van verrijking en het gebruik van zijn centrifuges, die sinds 2018 zijn gebouwd.

Toch zijn de uitgangsposities van beide partijen verder uit elkaar dan toen de onderhandelingen over het Gemeenschappelijk Geïntegreerd Actieplan (JCPOA) begonnen, algemeen bekend als de “Iran nucleaire deal”. Iran vraagt om meer uitgebreide sanctieverlichting dan onder Obama werd geboden, terwijl Trump heeft gedreigd Iran te bombarderen als ze geen deal sluiten.

Is er al een deal over het nucleaire programma van Iran?

Ja, de JCPOA. Zoals hierboven vermeld, wisselde het garanties van Iran over het beperken van zijn nucleaire programma uit voor sanctieverlichting. Trump trok de VS in 2018 terug uit de overeenkomst, en zijn nauwe bondgenoot, de Israëlische premier Benjamin Netanyahu, is een van de luidste tegenstanders van de JCPOA.

Trump en Netanyahu zijn het erover eens dat de JCPOA niet ver genoeg ging en niet lang genoeg duurde, verwijzend naar het feit dat de JCPOA bepaalde nucleaire activiteiten slechts gedurende 10 tot 15 jaar verbood.

Hoe dicht is Iran bij een nucleair wapen?

Niemand weet het echt. Iran zegt dat zijn nucleaire programma voor vreedzame doeleinden is en dat het geen nucleair wapen wil ontwikkelen. Opperste Leider Khamenei gaf in 2003 een religieuze uitspraak in die geest, en dat is de hoeksteen van het nucleaire beleid van Iran sindsdien.

Sommige westerse analisten beweren dat Iran, wat betreft capaciteiten, ongelooflijk dicht bij een nucleair wapen is. In maart 2025 uitte Rafael Grossi, de directeur-generaal van het Internationaal Atoomenergieagentschap, zijn zorgen over de verrijking van uranium door Iran. Iran heeft een voorraad uranium dat tot ongeveer 60 procent is verrijkt, de enige niet-nucleaire staat die dat heeft.

Terwijl Iran volhoudt dat het geen nucleair wapen wil, hebben Iraanse leiders duidelijk gemaakt dat de beslissing uitsluitend aan hen is. In maart zei Khamenei: “Als we nucleaire wapens wilden bouwen, zou de VS dat niet kunnen stoppen.”