Trump-regering legt sancties op aan rechters van het Internationaal Strafhof

Donald Trump sanctioneert rechters van het Internationaal Strafhof

De administratie van president Donald Trump heeft zijn dreiging waar gemaakt om sancties op te leggen aan functionarissen van het Internationaal Strafhof (ICC). Vier rechters zijn benoemd die beschuldigd worden van het nemen van “ongerechtvaardigde en ongegronde acties” tegen de Verenigde Staten en haar bondgenoten.

Op donderdag kondigde de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio de sancties aan in een scherp geformuleerde schriftelijke verklaring. “Het ICC is gepolitiseerd en beweert ten onrechte onbeperkte discretie te hebben om burgers van de Verenigde Staten en onze bondgenoten te onderzoeken, te beschuldigen en te vervolgen,” schreef Rubio.

“Deze gevaarlijke bewering en machtsmisbruik schendt de soevereiniteit en nationale veiligheid van de Verenigde Staten en onze bondgenoten, waaronder Israël.” De vier gesanctioneerde rechters zijn Solomy Balungi Bossa uit Oeganda, Luz del Carmen Ibanez Carranza uit Peru, Reine Adelaide Sophie Alapini Gansou uit Benin en Beti Hohler uit Slovenië.

Als gevolg van de sancties zullen de rechters hun eigendommen en activa in de VS geblokkeerd zien. Ook Amerikaanse entiteiten mogen geen transacties met hen aangaan, inclusief de “verstrekking van middelen, goederen of diensten.”

Het ICC reageerde snel met een verklaring waarin het zijn steun voor de rechters bekrachtigde en de beslissing van de Trump-administratie “deplorable” noemde. “Deze maatregelen zijn een duidelijke poging om de onafhankelijkheid van een internationale gerechtelijke instelling te ondermijnen die opereert onder het mandaat van 125 Statenpartijen van over de hele wereld,” aldus de verklaring.

“Het aanvallen van degenen die zich inzetten voor verantwoording helpt niets voor de burgers die in conflictgebieden zijn gevangen. Het moedigt alleen degenen aan die geloven dat zij ongestraft kunnen handelen.”

Wie zijn de rechters?

In een feitenblad verklaarde het ministerie van Buitenlandse Zaken dat Bossa en Ibanez Carranza gesanctioneerd zijn vanwege het autoriseren van een onderzoek naar Amerikaanse troepen in Afghanistan in 2020, tijdens Trumps eerste termijn als president. Eerder had het ICC een verzoek afgewezen om vermeende oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid in Afghanistan te onderzoeken, waar de VS van 2001 tot 2021 een langdurige oorlog voerden.

Maar het ICC keerde zich het jaar daarop en verleende een verzoek van een aanklager om Amerikaanse troepen en leden van de CIA te onderzoeken voor oorlogsmisdaden in “geheime detentiecentra” in Afghanistan en elders. Afghanistan, merkte het hof op, was lid van het Statuut van Rome, dat de 125 landen omvat waar het ICC jurisdictie heeft.

De Trump-administratie bekritiseerde destijds de beslissing van het hof en noemde het ICC een “politieke instelling die zich voordoet als een juridische instantie.” Het heeft lang betoogd dat de VS, die geen partij is bij het Statuut van Rome, buiten de jurisdictie van het ICC valt.

Een ander land dat geen lid is van het Statuut van Rome is Israël, dat soortgelijke argumenten heeft gebruikt om de macht van het ICC over zijn acties in Palestina af te wijzen. Het tweede paar rechters dat in de sancties van donderdag werd genoemd – Alapini Gansou en Hohler – werd gesanctioneerd voor hun acties tegen Israëlische leiders, volgens het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken.

De VS is de oudste bondgenoot van Israël, en was het eerste land dat het land in 1948 erkende. Sindsdien heeft het Israël sterke steun geboden, ook voor de huidige oorlog in Gaza, die tot nu toe naar schatting 54.607 Palestijnen het leven heeft gekost.

Experts van de Verenigde Naties en mensenrechtenorganisaties hebben de militaire campagne van Israël in Gaza vergeleken met genocide, nu er steeds meer meldingen van vermeende mensenrechtenschendingen naar buiten komen. In november 2024 leidde deze beschuldigingen ertoe dat het ICC arrestatiebevelen uitvaardigde voor de Israëlische premier Benjamin Netanyahu en de voormalige Israëlische minister van Defensie Yoav Gallant, die beide beschuldigd zijn van oorlogsmisdaden in Gaza, waaronder opzettelijke aanvallen op burgers. Alapini Gansou en Hohler zouden aan deze procedures hebben deelgenomen.

Is dit eerder gebeurd?

Dit is niet de eerste keer dat de VS beperkingen heeft opgelegd aan een ICC-functionaris sinds Trump op 20 januari terugkeerde voor een tweede termijn. Kort na zijn aantreden ondertekende Trump een breed uitvoerend bevel dat iedereen die deelneemt aan ICC-onderzoeken met sancties bedreigde. Critici waarschuwden dat dergelijke brede taal de loop van de rechtspraak zou kunnen verstoren, bijvoorbeeld door getuigen af te schrikken om met bewijs naar voren te komen.

Maar Trump stelde dat de recente arrestatiebevelen voor Netanyahu en Gallant dergelijke maatregelen vereisten. Hij beweerde ook dat de VS en Israël “bloeiende democratieën” zijn die “strikt de oorlogsregels naleven” en dat de onderzoeken van het ICC militaire leden bedreigen met “intimidatie, misbruik en mogelijke arrestatie.”

“Dit kwade gedrag bedreigt op zijn beurt de soevereiniteit van de Verenigde Staten en ondermijnt het cruciale nationale veiligheids- en buitenlandse beleid van de Amerikaanse regering en onze bondgenoten, waaronder Israël,” aldus het uitvoerend bevel.

Op basis van dat bevel heeft de VS de ICC-aanklager Karim Khan gesanctioneerd, die het hof had verzocht om de arrestatiebevelen voor Netanyahu en Gallant. Dat vertraagde op zijn beurt het onderzoek naar de acties van Israël in Gaza, en Khan trok zich later terug uit zijn functie te midden van beschuldigingen van seksueel wangedrag.

Maar Trump heeft een geschiedenis van oppositie tegen het ICC, die teruggaat tot zijn eerste termijn. In 2019 bijvoorbeeld kondigde Trump aan dat zijn administratie visa zou weigeren of intrekken voor ICC-functionarissen die betrokken waren bij het onderzoeken van Amerikaanse troepen in Afghanistan. Vervolgens, in 2020, sanctioneerde hij ICC-aanklager Fatou Bensouda en een rechtbankfunctionaris genaamd Phakiso Mochochoko voor hun betrokkenheid bij het onderzoek. Die acties werden later teruggedraaid onder president Joe Biden.

Critici waarschuwen echter dat Trump’s acties ernstige gevolgen kunnen hebben op de lange termijn voor het ICC, dat afhankelijk is van zijn lidstaten om bevelen zoals arrestatiebevelen uit te voeren. Het hof zelf heeft opgeroepen tot een einde aan de bedreigingen.