Studie: Andes-gletschers kunnen tegen het einde van de eeuw niet meer beschermen tegen megadroogtes

Tapado Glacier, een voorbeeld van een gletsjer in het droge landschap van de Zuidelijke Andes, Chili. De scherpe pieken van sneeuw en ijs zijn typerend voor droge berggebieden. Smeltwaterstromen stromen van de gletsjer. Dit type smeltwater is van cruciaal belang voor de bevolking tijdens droogte.

In het licht van de aanhoudende vijftienjarige megadroogte in Chili heeft een internationaal team van onderzoekers, waaronder Francesca Pellicciotti van het Institute of Science and Technology Austria (ISTA), een gedurfde toekomstscenario onderzocht. Hun bevindingen: tegen het einde van de eeuw zullen de aanzienlijk versleten gletsjers niet in staat zijn om een vergelijkbare megadroogte te bufferen. Ze pleiten voor gecoördineerde wereldwijde klimaatbeleidsmaatregelen om effectieve waterbeheerstrategieën te ontwikkelen.

Kan een droogte eindeloos zijn? Vijftien jaar van ernstige en aanhoudende droogte in Chili zijn al verstreken, en het land lijkt zijn kostbare watervoorraden uitgeput achter te laten. “Klimaatwetenschappers realiseerden zich pas in 2015 dat de eindeloze droogte in Chili echt een groot probleem was,” zegt Francesca Pellicciotti. “De Chileense megadroogte werd nooit voorspeld in enig klimaatmodel. De bestaande modellen toonden zelfs absurde waarschijnlijkheden voor een dergelijk extreem evenement. En toch, het is gebeurd en is nog steeds aan de gang.”

Pellicciotti, samen met Álvaro Ayala en Eduardo Muñoz-Castro, twee Chileense aardwetenschappers die nu zijn gevestigd aan het Zwitserse Federale Instituut voor Bos-, Sneeuw- en Landschapsonderzoek WSL, hebben geprobeerd dit probleem aan te pakken. Met een team van internationale onderzoekers hebben ze een gedurfd toekomstscenario gemodelleerd op basis van de aanhoudende Chileense megadroogte. Centraal in hun analyse staan de gletsjers in de Zuidelijke Andes, de majestueuze “watertorens” die momenteel de aanhoudende megadroogte bufferend ondersteunen ten koste van hun eigen overleving.

‘Chile 2.0’ megadroogte tegen 2100? Met de Atacama-woestijn in het noorden, is de semi-aride centrale regio van Chili afhankelijk van sneeuw voor zijn watervoorziening. Tijdens droogtes komt smeltwater van gletsjers te hulp. Volgens Ayala waren de Chilenen gewend aan terugkerende droogtes elke vijf tot zes jaar, die doorgaans één of twee jaar duurden.

“Tijdens de eerste paar jaren van de huidige megadroogte bleven mensen in Chili hoopvol dat de situatie het volgende jaar zou verbeteren, en opnieuw het jaar daarna,” zegt hij. Maar de desillusie volgde al snel. “Álvaro stelde een elegante vraag: ‘Wat zou er gebeuren als een vergelijkbare megadroogte Chili aan het einde van de eeuw zou treffen?’. Deze simpele, maar zeer slimme vraag leidde tot enkele echt interessante resultaten.”

In hun model richtte het team zich op de 100 grootste gletsjers in de Zuidelijke Andes (Centraal Chili en Argentinië), rekening houdend met seizoensgebonden sneeuw en regen. Ze modelleerden 10 jaar vóór het begin van de droogte en 10 jaar van de megadroogte. “We zorgden ervoor dat we een duidelijk idee hadden van het lot van de gletsjers, hoeveel massa ze verliezen en wat er met het water gebeurt,” zegt Ayala.

De wetenschappers toonden aan dat in een dergelijk scenario, wat er overblijft van de grootste 100 gletsjers in de Zuidelijke Andes slechts in staat zal zijn om de helft van de huidige afwateringssmeltwater tijdens de droge zomermanden bij te dragen. Voor de kleinere gletsjers in de regio, die niet in dit werk zijn opgenomen, kan de situatie nog dramatischer zijn. “De kleinere gletsjers zullen tegen die tijd waarschijnlijk verdwenen zijn, en een toekomstige ‘Chile 2.0’ megadroogte zal zeer waarschijnlijk een zware klap zijn voor hun ecosystemen,” legt Ayala uit.

Megadroogtes als de nieuwe norm? Zijn deze resultaten realistisch, gezien het feit dat we de huidige megadroogte in Chili zelfs niet hebben voorzien? “Er is consensus dat algemene modellen extremen onderschatten,” zegt Pellicciotti. Een terugkerend patroon is dat te midden van de algemene trend van de opwarming van de aarde, episodische droogtes optreden als discrete ernstige gebeurtenissen op een geleidelijk verslechterende basis, vergezeld van continue gletsjerafname. Maar terwijl droogtes regelmatig zijn, zijn megadroogtes vrij ongekend.

In projecties die zeer ernstige scenario’s overwegen, kunnen we inderdaad megadroogtes zien. Echter, in meer gematigde scenario’s zijn de neerslagpatronen meer vergelijkbaar met wat we vandaag ervaren, zegt Pellicciotti. “Dus, er moet iets anders zijn dat we niet in de modellen zien.” Onlangs was Pellicciotti betrokken bij een andere studie die globale gegevens die over 40 jaar zijn verzameld, opnieuw analyseerde en bevestigde dat meerjarige extreme droogtes frequenter, ernstiger en uitgebreider zullen worden.

Terwijl dit kan wijzen op een tijdperk van megadroogtes, benadrukken wetenschappers dat het nog steeds moeilijk is om ze in de eerste plaats te definiëren. Momenteel worden megadroogtes als zodanig geclassificeerd door hun impact op de vegetatie. Het wordt nog opvallender tijdens jaarlijkse geowetenschappelijke bijeenkomsten dat wetenschappers nog steeds niet precies weten wat megadroogtes veroorzaakt, legt Pellicciotti uit.

Terwijl de gedetailleerde mechanismen nog steeds worden onderzocht, waarschuwen onderzoekers steeds vaker dat megadroogtes de nieuwe norm zijn geworden en roepen beleidsmakers op om dienovereenkomstig te handelen. “We zijn begonnen met het bestuderen van megadroogtes in Europa vanwege de Chileense casus,” zegt Pellicciotti. “Echter, beoordelaars waren niet altijd voor onze inspanningen, stellend dat er sinds de Middeleeuwen geen megadroogte in Europa is geweest. Maar toen raakte Europa getroffen door een reeks droogtes met toenemende frequentie.”

Chili en Europa in hetzelfde schuitje? In Chili is het trefwoord “woestijnvorming” moeilijk te negeren. “We zien dit patroon langzaam uitbreiden van het noorden naar het zuiden. De woestijnen in het noorden tonen ons waarschijnlijk vandaag hoe centraal Chili er in de toekomst uit zou kunnen zien,” zegt Ayala. “Evenzo kan men in Europa naar de Mediterrane bergen kijken om de toekomst van de Alpen te begrijpen.”

In het licht hiervan onderstrepen de onderzoekers de noodzaak van gecoördineerde wereldwijde klimaatbeleidsmaatregelen om effectieve waterbeheerstrategieën te ontwikkelen. Terwijl Chili prioriteiten heeft vastgesteld, moet Europa nog samenwerken met waterbeheerders om scenario’s te modelleren over concurrerende watergebruik en allocatieprogramma’s. Volgens Pellicciotti moeten dergelijke scenario’s ook rekening houden met megadroogtes, wat betekent dat een systeem vanaf het begin watertekort heeft. Ayala en Muñoz-Castro roepen ook op tot gecoördineerde actie met het oog op hun thuisland. “We moeten goed voorbereid zijn op wat komen gaat, aangezien we niet kunnen vertrouwen op alle factoren die tot nu toe ‘werkten’ tijdens de huidige megadroogte. We moeten flexibel genoeg zijn met onze waterbeheerplannen om toekomstige situaties aan te pakken zonder te rekenen op de bijdrage van de gletsjer,” sluit Ayala af.