Staan Palestijnse groepen in Libanon op het punt hun wapens neer te leggen?

Israël valt Libanon aan

Zijn Palestijnse groepen in Libanon op het punt hun wapens op te geven? Al tientallen jaren hebben Palestijnse groepen hun eigen zaken in Libanon geregeld. In de vluchtelingenkampen die zijn opgericht voor Palestijnen die door Israël zijn verdreven in 1948 en 1967, hebben Palestijnse facties de beveiliging in eigen handen genomen en veel van hen hebben hun wapens behouden.

Die dagen lijken echter ten einde te lopen. De Libanese staat probeert nu gebruik te maken van een periode van zwakte voor de door Iran gesteunde groep Hezbollah, terwijl deze zich hergroepeert na de oorlog met Israël, om haar macht over het land uit te oefenen.

De nieuwe Libanese regering, gevormd in februari en geleid door voormalig rechter van het Internationaal Gerechtshof Nawaf Salam, heeft de steun van regionale en internationale machten om alle niet-statelijke actoren te ontwapenen. Dit omvat de vele Palestijnse groepen die wapens hebben sinds een overeenkomst uit 1969 die hen autonomie verleende in de 12 officiële Palestijnse vluchtelingenkampen in Libanon.

Op woensdag gaf de president van de Palestijnse Autoriteit (PA), Mahmoud Abbas, zijn zegen tijdens een bezoek aan Libanon. Een gezamenlijke verklaring van Abbas en de Libanese president Joseph Aoun verklaarde dat beide partijen het erover eens waren dat het bestaan van “wapens buiten de controle van de Libanese staat voorbij is”.

Is Hamas aan boord?

Abbas, op zijn eerste reis naar Libanon sinds 2017, ontmoette ook premier Salam en parlementsvoorzitter Nabih Berri om de uitdagende perspectieven van het ontwapenen van Palestijnse facties in Libanon en het verbeteren van de rechten en voorwaarden van de geschatte 270.000 Palestijnen in het land te bespreken. Palestijnen in Libanon hebben niet het wettelijke recht om in een aantal beroepen te werken, mogen geen eigendom of bedrijven bezitten en hebben geen toegang tot openbare dienstbanen of het gebruik van openbare diensten, zoals gezondheidszorg en sociale zekerheid, volgens UNRWA, het VN-orgaan dat in 1948 voor Palestijnse vluchtelingen is opgericht.

“We bevestigen onze eerdere positie dat de aanwezigheid van wapens in de kampen buiten het kader van de staat Libanon verzwakt en ook de Palestijnse zaak schaadt,” zei Abbas in de ontmoeting met Aoun, volgens het Palestijnse staatsnieuwsagentschap Wafa. Er blijven echter vragen bestaan of de verdeeldheid zaaiende Abbas, die sinds 2005 geen verkiezingen heeft gehouden, de autoriteit heeft om de verschillende Palestijnse groepen te ontwapenen.

Een hoge Hamas-functionaris in Libanon, Ali Barakeh, vertelde op woensdag dat hij hoopte dat de gesprekken tussen Abbas en Aoun verder zouden gaan dan alleen het ontwapenen van Palestijnse groepen. “We bevestigen ons respect voor de soevereiniteit, veiligheid en stabiliteit van Libanon, en tegelijkertijd eisen we de voorziening van burger- en mensenrechten voor ons Palestijnse volk in Libanon,” aldus Barakeh.

Hamas, dat – samen met Hezbollah – wordt beschouwd als onderdeel van het bredere door Iran gesteunde “as van verzet”, heeft sinds de wapenstilstand met Israël al minstens één keer samengewerkt met de Libanese staat. In mei overhandigde de Palestijnse groep een strijder die ervan beschuldigd werd raketten op Israël te hebben afgevuurd, volgens het Libanese leger, en noemde deze “individuele daden”. De groep heeft ook verklaard de wapenstilstand te respecteren en bereid te zijn samen te werken met de Libanese staat.

‘Niet onze president’

In de loop van zijn twee decennia durende heerschappij is de populariteit van Abbas onder Palestijnen in Libanon scherp afgenomen. Dit gebrek aan steun is te zien in de Palestijnse kampen in Libanon, waar posters van Abbas’ voorganger, Yasser Arafat, evenals de woordvoerder van Hamas, Abu Obeida, veel vaker te zien zijn dan die van de PA-leider.

“Geen van de Palestijnen, behalve Fatah, beweert dat hij onze president is,” zei Majdi Majzoub, een gemeenschapsleider in het grootste Palestijnse vluchtelingenkamp in Beiroet, Shatila. “Deze president eert ons niet en vertegenwoordigt ons niet omdat hij de bezetting steunt en de beslissingen van de bezetting aanneemt.”

Buiten de onpopulariteit van Abbas kunnen andere factoren leiden tot verzet tegen elke poging om Palestijnse groepen in Libanon te ontwapenen. Nicholas Blanford, een senior fellow bij de in de VS gevestigde denktank Atlantic Council, zei dat het “geïnterpreteerd zou kunnen worden als een overwinning voor de Israëli’s als de Palestijnen … verplicht zouden worden om [hun wapens] op te geven”.

Blanford wees er ook op dat verdedigers van de voortzetting van de aanwezigheid van gewapende Palestijnse groepen in Libanon wijzen op gebeurtenissen zoals de bloedbaden van Sabra en Shatila, waarbij tussen de 2.000 en 3.500 Palestijnse vluchtelingen en Libanese burgers in 1982 in twee dagen tijd werden gedood door rechtse christelijke nationalistische strijdkrachten met Israëlische steun. Blanford gelooft echter dat de consensus verschuift naar het ontwapenen van ten minste zware wapens van de Palestijnse facties in Libanon, en dat sommige Palestijnen de stap verwelkomen.

“Wij als Palestijnen verwelkomen [het initiatief] zeker omdat de zaken zijn veranderd,” zei Majzoub. Hij voegde eraan toe dat kwaadwillige actoren gebruik hebben gemaakt van het gebrek aan autoriteit van de Libanese staat over de Palestijnse kampen om niet verantwoordelijk gehouden te worden voor misdaden.

De gewapende strijdkrachten van Libanon betreden zelden de Palestijnse vluchtelingenkampen. In 2007 belegerde het leger het kamp Nahr al-Bared in het noorden van Libanon en kwam het in botsing met de Fatah al-Islam-groep, die in het kamp was gebaseerd. Honderden mensen kwamen om in de strijd, die grote delen van het kamp onbewoonbaar achterliet. Het Libanese leger heeft ook af en toe kampen binnengevallen om individuen te arresteren.

De veiligheidssituatie kan soms gespannen zijn in de kampen, zoals in andere delen van Libanon. Op maandag meldden lokale media dat gewapende confrontaties tussen rivaliserende drugdealers in het Shatila-kamp in Beiroet bewoners dwongen te vluchten. Onder de ergste incidenten in de afgelopen jaren waren de grootschalige gevechten die in de zomer van 2023 uitbraken tussen gewapende groepen in het kamp van Ein el-Hilweh, in het zuiden van Libanon, na een mislukte moordaanslag op een Fatah-functionaris. Meer dan twee dozijn mensen kwamen om in de gevechten voordat een wapenstilstand werd onderhandeld.

Wapens dragen in de kampen werd ooit gezien als een recht van verzet. Maar na meer dan zeven decennia van ontheemding en onveiligheid voelen sommige Palestijnen in Libanon vandaag de dag dat het dragen van wapens hun strijd voor vrijheid ondermijnt. “Palestijnse wapens zijn een bedreiging geworden voor de Palestijnse revolutie,” zei Majzoub. “Nu is het beter voor ons om onder de bescherming van de Libanese staat te leven.”