Sam Nujoma, de ‘vader des vaderlands’ van Namibië en eerste president, overleden op 95-jarige leeftijd

Overlijdensbericht: Sam Nujoma, de ‘vader des vaderlands’ van Namibië, overleden op 95-jarige leeftijd

Sam Nujoma, de revolutionaire leider die Namibië naar onafhankelijkheid leidde van het apartheidsregime in Zuid-Afrika in 1990 en 15 jaar als de eerste president van het land diende, is overleden op 95-jarige leeftijd.

Nujoma, die in zijn thuisland werd vereerd als de “vader des vaderlands”, overleed afgelopen zaterdagavond na een ziekenhuisopname van drie weken in de hoofdstad Windhoek, aldus de Namibische presidentschap. “De fundamenten van de Republiek Namibië zijn geschokt,” aldus een bericht op Facebook waarin zijn overlijden werd aangekondigd. Er zal een periode van “nationale rouw” zijn, voegde het toe.

In zijn thuisland werd Nujoma beschouwd als een charismatische vaderfiguur die zijn land naar democratie en stabiliteit leidde na lange koloniale overheersing door Duitsland en een bittere onafhankelijkheidsoorlog tegen Zuid-Afrika. Hij was de laatste van een generatie Afrikaanse leiders die hun landen uit koloniale of witte minderheidsheerschappij leidde, waaronder Zuid-Afrika’s Nelson Mandela, Zimbabwe’s Robert Mugabe, Zambia’s Kenneth Kaunda en Mozambique’s Samora Machel.

Nujoma leidde de Zuidwestafrikaanse Volksorganisatie (SWAPO), die vanaf de oprichting in 1960 de bevrijdingsstrijd voerde. Hoewel SWAPO sinds de onafhankelijkheid aan de macht is gebleven, nam Nujoma in 2007 op 78-jarige leeftijd afscheid, twee jaar nadat hij was afgetreden als president.

Veel Namibiërs gaven Nujoma de eer voor het proces van nationale genezing en verzoening na de diepe verdeeldheid die was veroorzaakt door de onafhankelijkheidsoorlog en de apartheidspolitiek van Zuid-Afrika, die het land had verdeeld in op etniciteit gebaseerde regionale regeringen. Zelfs zijn politieke tegenstanders prezen Nujoma – die als marxist werd gebrandmerkt – voor het opstellen van een democratische grondwet en het betrekken van blanke zakenlieden en politici in de regering na de onafhankelijkheid.

Hij was ook bekend om zijn felle anti-westerse retoriek en zijn afkeur van homoseksualiteit, dat hij een “buitenlandse en corrupte ideologie” noemde, en de ziekte AIDS, die hij beschouwde als “een door de mens gemaakt biologisch wapen”. Maar hoewel hij erin slaagde democratische instellingen te vestigen en verder te gaan met verzoening, wierpen zijn autocratische tendensen een schaduw over zijn nalatenschap, zei Ndumba Kamwanyah, een docent aan de Universiteit van Namibië en politiek analist. “Hoewel Nujoma’s presidentschap fundamenteel was voor het vestigen van Namibië’s onafhankelijkheid en bestuur, was het niet zonder tekortkomingen,” aldus Kamwanyah.

Maximale leiderschap

Nujoma werd geboren in 1929 als zoon van arme boeren uit de Ovambo-stam in een klein dorp in het noordwesten van Namibië. Hij bracht zijn politieke bewustzijn terug naar zijn tienerjaren, toen hij naar de havenstad Walvisbaai verhuisde. Toen hij op 17-jarige leeftijd aankwam, woonde hij bij een tante in een zwarte wijk en was hij getuige van volwassen gesprekken over de ellende van zwarte mensen onder de heerschappij van de blanke minderheid.

Als de oudste van tien kinderen was Nujoma’s eerste baan in 1949 als spoorwegarbeider nabij Windhoek, terwijl hij naar de avondschool ging. Het was daar dat hij werd geïntroduceerd bij de Herero-stamhoofd Hosea Kutako, die zich inzette om de apartheid in Namibië, dat toen bekend stond als Zuidwest-Afrika, te beëindigen.

Kutako werd zijn mentor en begeleidde de jonge Nujoma terwijl hij politiek actief werd onder zwarte arbeiders in Windhoek die zich verzetten tegen een overheidsbevel om naar een nieuwe wijk te verhuizen in de late jaren vijftig. Op verzoek van Kutako begon Nujoma in 1960 aan zijn leven in ballingschap, eerst naar Botswana, waarbij hij zijn vrouw en vier kinderen achterliet. Datzelfde jaar werd hij verkozen tot president van SWAPO, waarna hij van hoofdstad naar hoofdstad reisde op zoek naar steun en in 1966 een gewapende strijd begon.

Het duurde meer dan een decennium van druk van Nujoma en anderen voordat een resolutie van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties in 1978 een wapenstilstand en verkiezingen voorstelde. Nog een decennium verstreek voordat de wapenstilstandsdeal werd ondertekend en de verkiezingen eind 1989 werden gehouden. SWAPO won een meerderheid in die verkiezingen en Nujoma nam in maart 1990 het ambt op zich.

Na zijn afscheid als president schreef hij zich in voor een masteropleiding in geologie, in de overtuiging dat de bergen van Namibië onontgonnen mineralen bevatten. “Nujoma bood maximale leiding aan onze natie en spaarde geen moeite om elke Namibiër te motiveren om een land op te bouwen dat trots en rechtop zou staan tussen de naties van de wereld,” aldus de presidentschap.