Rusland bespot Oekraïne tijdens directe gesprekken, wekt wantrouwen over slechte bedoelingen

Een zoon neemt afscheid en kust zijn moeder terwijl Oekraïense politieagenten haar evacueren uit de frontlinie stad Pokrovsk. Rusland heeft de Oekraïense soevereiniteit in twijfel getrokken en de autoriteit van de president ondermijnd, terwijl de twee landen hun eerste directe gesprekken voerden sinds Rusland Oekraïne in 2022 binnenviel.

De Oekraïense president Volodymyr Zelenskyy arriveerde op 15 mei in Istanbul voor de gesprekken die zijn Russische tegenhanger enkele dagen eerder had voorgesteld. Hij werd vergezeld door zijn ministers van Buitenlandse Zaken en Defensie.

Echter, de Russische president Vladimir Putin verscheen niet en ook zijn kabinetsleden ontbraken. Hij stuurde een junior delegatie, geleid door ambassadeur Rodion Miroshnik, die niet bevoegd was om een wapenstilstand te ondertekenen.

Met een zure toon wierp Rusland twijfels op over de legitimiteit van het Oekraïense team. “De delegatie wacht op de clown om zich uit te spreken, totdat de hallucinogenen zijn uitgewerkt en hij eindelijk toelaat dat degenen die hij drie jaar lang heeft uitgesloten van onderhandelingen aan tafel kunnen zitten,” schreef de woordvoerder van het Russische Ministerie van Buitenlandse Zaken, Maria Zakharova, op sociale media, verwijzend naar Zelenskyy’s decreet tegen directe gesprekken terwijl Rusland oorlog voerde in Oekraïne.

“We hebben de Oekraïense wetgeving geanalyseerd, en volgens deze wetgeving begrijpen we dat Zelenskyy’s bevoegdheden als de legitieme leider van het land zijn verlopen,” zei de Russische hoofdonderhandelaar Rodion Miroshnik op 16 mei, de dag van de gesprekken. Hij verwees naar het feit dat Zelenskyy vorig jaar geen geplande presidentsverkiezingen heeft gehouden. De Oekraïense grondwet staat Zelenskyy toe om in functie te blijven tijdens een nationale crisis, en het Oekraïense parlement heeft de termijn van Zelenskyy verlengd tot het einde van de staat van beleg. Maar Russische functionarissen hebben deze verlenging gebruikt om Zelenskyy als onwettig te presenteren.

“Er is een risico dat overeenkomsten die op een onwettige manier zijn bereikt en ondertekend, kunnen worden afgewezen,” zei Miroshnik.

“Het belangrijkste en fundamenteelste voor ons blijft wie deze documenten aan de Oekraïense kant precies zal ondertekenen,” zei Kremlinwoordvoerder Dmitry Peskov de dag na de gesprekken.

De houding van Rusland heeft echter wantrouwen gewekt dat Moskou de basis legt om uiteindelijk uit elke overeenkomst te wringen. “Deze retorische campagne maakt deel uit van inspanningen om voorwaarden te scheppen voor Rusland om zich terug te trekken uit toekomstige vredesovereenkomsten op een tijdstip naar keuze van Rusland,” schreef het Institute for the Study of War, een denktank gevestigd in Washington.

Wat de twee partijen voorstelden

Oekraïne stelde een wapenstilstand voor, gevolgd door een ontmoeting tussen Zelenskyy en Putin. Rusland wees beide eisen af en stelde in plaats daarvan een uitwisseling voor van 1.000 oorlogsveteranen van elke kant, gevolgd door schriftelijke voorstellen voor een wapenstilstand.

“We zijn overeengekomen dat elke kant zijn visie op een mogelijke toekomstige wapenstilstand zou presenteren, in detail uiteenzet,” zei Putin’s aide Vladimir Medinsky, een lid van het onderhandelingsteam.

Ondertussen zal de oorlog doorgaan – tot voordeel van Rusland, geloven zij. Tijdens de gesprekken lanceerden Russische troepen aanvallen nabij Pokrovsk en Toretsk in het oosten van Oekraïne, waarbij ze terrein veroverden. Op zaterdagavond lanceerde Rusland 273 drones op de steden van Oekraïne – de grootste barrage van de oorlog.

En op maandag beweerde het Russische Ministerie van Defensie dat het twee nederzettingen had veroverd, Maryino in Sumy en Novoolenovka in Donetsk.

Moskou heeft op de oproepen van Kyiv voor een wapenstilstand gereageerd door te insistieren op gesprekken zonder voorwaarden, maar het zou op vrijdag voorwaarden hebben geëist. Bronnen die bekend zijn met de procedures vertelden Bloomberg dat de Russische delegatie een priori erkenning eiste dat de vier provincies die Rusland gedeeltelijk bezet, Luhansk, Donetsk, Zaporizhzhia en Kherson, in hun geheel moeten worden overgedragen.

De plaatsvervangende voorzitter van de Russische Veiligheidsraad, Dmitry Medvedev, benadrukte dat de vier regio’s die Rusland in 2022 binnenviel, volgens de wet Russisch waren. “Ze hebben zichzelf eerst uitgeroepen tot onderwerpen van het internationale recht na referenda en hebben ons toen benaderd met het verzoek om toe te treden tot de Russische Federatie. Dus, vanuit het perspectief van het internationale recht, is hier alles in orde,” vertelde hij het St. Petersburg International Legal Forum op dinsdag.

Het leek erop dat Rusland een andere voorwaarde probeerde te stellen voor een tweede ronde van gesprekken, welke een overeenkomst over de neutrale status van Oekraïne zou moeten inhouden, aldus Leonid Slutsky, het hoofd van de commissie voor buitenlandse zaken van de Staatsdoema, tegen het pro-Kremlin nieuwsagentschap TASS op dinsdag. De overgave van de vier regio’s en neutraliteit – een overeenkomst om nooit lid te worden van de NAVO en de Europese Unie – behoren tot de voorwaarden die Putin in een toespraak afgelopen juni heeft gesteld.

Terwijl de delegaties hun gesprekken op maandag hervatten, bevestigde Zakharova dat deze nog steeds Russische doelen vormden.

Is Trump een effectieve onderhandelaar? Putin schetste de volgende stappen na een telefoongesprek met de Amerikaanse president Donald Trump op maandag. “Rusland is bereid en zal blijven werken met de Oekraïense kant aan een memorandum over een potentieel toekomstig vredesverdrag dat een aantal posities schetst, zoals bijvoorbeeld de beginselen van schikking, de tijdlijn voor het ondertekenen van een potentieel vredesakkoord, en zo verder, inclusief een potentiële wapenstilstand voor een bepaalde periode indien relevante overeenkomsten worden bereikt,” vertelde Putin aan verslaggevers.

De volgende dag noemde Putin Oekraïners Neonazi’s voor het afbreken van monumenten uit de Tweede Wereldoorlog, en “idioten” die “tweede zouden komen in een wedstrijd van idioten”, terwijl hij het grensgebied van Koersk bezocht voor de eerste keer sinds de Russische troepen het terugvorderden na een Oekraïense tegenaanval.

Trump drong aan op een ontmoeting tussen Putin en Zelenskyy. Peskov bagatelliseerde de eis en zei dat ze “de kwestie van direct contact aangraakten”. “Het is belangrijk dat Amerika betrokken blijft bij het proces van het dichterbij brengen van vrede. Het is Amerika dat Rusland vreest, en het is de Amerikaanse invloed die veel levens kan redden, als die wordt gebruikt als drukmiddel om Putin te laten stoppen met de oorlog,” zei Zelenskyy in zijn avondtoespraak op dinsdag.

Maar anderen twijfelden of Trump’s onderhandelingstactieken een goed resultaat voor Oekraïne zouden opleveren. De voormalige Amerikaanse ambassadeur in Kyiv, Bridget Brink, legde op maandag uit waarom ze vorige maand haar functie had neergelegd. “Ik heb mijn functie in Oekraïne en ook in de buitenlandse dienst neergelegd omdat het beleid sinds het begin van de [Trump] administratie is om druk uit te oefenen op het slachtoffer, Oekraïne, in plaats van op de agressor, Rusland,” vertelde ze aan CBS’s Face the Nation. “Vrede tegen elke prijs is helemaal geen vrede. Het is verzoening. En zoals we uit de geschiedenis weten, leidt verzoening alleen maar tot meer oorlog.”

Europa, Canada en Australië blijven de tegenstanders onder Oekraïne’s bondgenoten die pleiten voor een hardere lijn tegen Rusland. Een 17e EU-sanctiepakket is op maandag van kracht geworden, dat de beweging van 189 tankers, die worden beschouwd als smokkelaars van Russisch olie, beperkt, en het totaal op 342 brengt. De EU heeft ook Russische wapenfabrikanten en 28 Russische rechters gesanctioneerd voor mensenrechtenschendingen.