Referendum over criminaliteit? Wat u moet weten over de presidentsverkiezingen in Ecuador

Een referendum over criminaliteit? Wat te weten over de presidentsverkiezingen in Ecuador

President Daniel Noboa hoopt een volledige termijn van vier jaar te veiligstellen, maar staat voor zorgen over de hoge criminaliteit en economische problemen.

President Daniel Noboa sprak tijdens een ceremonie ter gelegenheid van de 100e verjaardag van de Ecuadoriaanse luchtmacht in Quito op 25 oktober 2024.

Het is pas 18 maanden geleden dat Daniel Noboa, 37, het presidentschap van Ecuador won en daarmee de jongste man ooit werd die dit ambt bekleedde. Op zondag staat hij echter opnieuw voor de stembus.

Dit keer is er echter meer op het spel: een volledige termijn van vier jaar in het presidentschap. Aangezien Noboa zijn vorige overwinning in een vervroegde verkiezing behaalde, was hij beperkt tot het vervullen van de resterende termijn van zijn voorganger.

In de verkiezingen van zondag zal Noboa het opnemen tegen 15 tegenstanders, waaronder de linkse wetgever Luisa Gonzalez, zijn belangrijkste concurrent in de vorige verkiezingen. De stemming zal waarschijnlijk een referendum zijn over zijn korte ambtstermijn tot nu toe.

Noboa kwam in functie als een kandidaat voor wet en orde, en leidde verschillende maatregelen die de bevoegdheden van de wetshandhaving uitbreidden – soms ten koste van toezicht en burgerlijke vrijheden. Desondanks heeft Ecuador nog steeds te maken met hoge niveaus van geweld en georganiseerde criminaliteit.

Wat is het stemproces in Ecuador?

De eerste ronde van de verkiezingen vindt plaats op zondag 9 februari. Om direct te winnen, moet een kandidaat meer dan 50 procent van de stemmen behalen, of minstens 40 procent met een voorsprong van 10 punten op de tweede kandidaat. Als geen enkele kandidaat deze drempel in de eerste ronde haalt, zal er op 13 april een tweede ronde plaatsvinden met de top twee kandidaten.

Is het presidentschap het enige ambt dat beschikbaar is?

Nee. Dit is een algemene verkiezing. Alle zetels in de 151 leden tellende Nationale Assemblee van het land zijn ook beschikbaar, en degenen die in de wetgevende macht worden gekozen, zullen ook vierjarige termijnen dienen.

Waarom is Noboa’s termijn zo kort geweest?

President Noboa werd voor het eerst gekozen in oktober 2023, nadat zijn voorganger Guillermo Lasso, geconfronteerd met afzettingsprocedures, een grondwettelijk mechanisme genaamd de “muerte cruzada” of “gekruiste dood” inriep. Nooit eerder had een president de muerte cruzada ingezet. Het beëindigde niet alleen Lasso’s termijn, maar ontbond ook de Ecuadoriaanse wetgevende macht, wat leidde tot vervroegde verkiezingen.

Op dat moment was Noboa een lid van de Nationale Assemblee in zijn eerste termijn, en hij was een van de gekozen functionarissen die door de muerte cruzada werd getroffen. Als erfgenaam van een bananenbedrijf vormde Noboa uiteindelijk zijn eigen partij en stelde hij zich kandidaat voor het presidentschap, waarbij hij een spannende race won die naar een tweede ronde leidde. Hij was toen 35 jaar oud.

Vervolgens voltooide hij wat de resterende termijn van Lasso zou zijn geweest, een periode van 18 maanden. Nu is hij op zoek naar een volledige vierjarige termijn voor zichzelf.

Wat zeggen de peilingen?

Noboa zal concurrentie ondervinden van een druk veld van kandidaten. Maar zijn grootste concurrent is waarschijnlijk Luisa Gonzalez, die hij in 2023 met minder dan vier punten versloeg. Gonzalez vertegenwoordigt de linkse partij Citizen Revolution, opgericht door voormalig president Rafael Correa.

De meeste peilingen tonen Noboa aan de leiding – maar hij komt niet in de buurt van de drempel om een tweede ronde te voorkomen. Het is zeer waarschijnlijk dat, net als in 2023, de verkiezingen naar een tweede ronde gaan waarin Noboa het tegen Gonzalez opneemt.

Peilingen tonen geen andere kandidaat met voldoende steun om de koplopers uit te dagen, maar peilingen voor de verkiezingen vertellen niet altijd het hele verhaal. Noboa zelf registreerde nauwelijks in de stemintentiepeilingen voorafgaand aan de eerste ronde van de verkiezingen in 2023.

Wie doet er nog meer mee?

Enkele bekende gezichten zijn in de lineup. Jan Topic, een rechtse zakenman die in 2023 deelnam, doet opnieuw mee en herhaalt zijn oproep voor hardhandige – of “mano dura” – beleidsmaatregelen om criminaliteit te bestrijden.

Leonidas Iza, president van de krachtige inheemse confederatie CONAIE, is ook een terugkerende kandidaat. Hij was een prominente criticus van voormalig president Lasso en heeft campagne gevoerd voor meer soevereiniteit en kansen voor inheemse volkeren.

Een andere kandidaat zal waarschijnlijk een herinnering zijn aan de worstelingen van Ecuador met geweld. In 2023 werd de presidentsrace geschokt toen een anticorruptiekandidaat, Fernando Villavicencio, werd neergeschoten en om het leven gebracht na het verlaten van een bijeenkomst, kort voor de stemming. Hij had geprobeerd de link tussen georganiseerde criminaliteit en overheidscorruptie te belichten. Zijn voormalige running mate, Andrea Gonzalez, zal zondag ook deelnemen aan de race.

Wat zeggen de peilingen over de Nationale Assemblee?

In de strijd om de controle over de wetgevende macht leiden de partijen van Noboa en Gonzalez ook de rest van het veld. De meeste peilingen in januari toonden aan dat Noboa’s National Democratic Action (ADN) partij de Citizen Revolution (RC) van Gonzalez leidde met verschillende marges. Slechts één peiling vond de RC met ongeveer drie punten voor op de ADN. Momenteel heeft de Nationale Assemblee 137 zetels, en Citizen Revolution heeft de meeste zetels van één enkele partij: 48. Maar na de verkiezingen van zondag zal de Nationale Assemblee worden uitgebreid tot 151 zetels, en wordt verwacht dat de partij van Noboa aanzienlijke winst zal boeken.

Welke kwesties zijn voor kiezers het belangrijkst?

Een aantal kwesties is naar voren gekomen als topprioriteiten in opiniepeilingen, zoals de stijgende kosten van levensonderhoud, een gebrek aan adequate economische kansen en een reeks elektriciteitsuitval die het leven moeilijk heeft gemaakt voor de inwoners van het land. Maar een peiling van januari door het databureau Comunicaliza suggereerde dat één kwestie boven alle andere uitsteekt: criminaliteit en onveiligheid. Dit onderwerp overtrof de op één na hoogste zorg, het gebrek aan werkgelegenheid, met ongeveer 14 punten.

Waarom is geweld zo’n probleem geworden in Ecuador?

Ecuador werd ooit gezien als een land dat veiliger en stabieler was dan andere delen van Zuid-Amerika. Het kreeg de reputatie van een “eiland van vrede” in een regio die anders bekend stond om de teelt en handel van cocaïne. Maar in de afgelopen jaren heeft een explosie van geweld en georganiseerde criminele activiteiten het land geschokt.

“Ecuador had vorig jaar 7.000 moorden met een bevolking van 18 miljoen mensen, wat het de hoogste moordcijfers in Zuid-Amerika maakt. En dat is in een land dat decennialang bekend stond als een vredig land,” zei Briscoe. “Het werpt een licht op de onmacht van de staat om te reageren, maar roept ook de vraag op over de compliciteit van staatsfunctionarissen in criminele ondernemingen en dus de schaal van corruptie.”

Ecuador ligt aan de Stille Oceaan tussen Colombia en Peru, de grootste producenten van cocaïne ter wereld. In de nasleep van de COVID-19 pandemie zeggen experts dat drugshandelgroepen Ecuador begonnen binnen te dringen, in een poging gebruik te maken van de havens van het land. De pandemie heeft ook verwoestingen aangericht in de economie van Ecuador, waardoor veel jongeren werkloos en kwetsbaar zijn voor rekrutering door criminele netwerken.

Noboa heeft zijn voorgangers de schuld gegeven voor het toestaan van de cocaïneproductie in Ecuador. In oktober kondigde zijn regering aan dat de productie van coca – het rauwe ingrediënt voor de drug – was vastgesteld op ongeveer 2.000 hectare grond.

Welke oplossingen zijn voorgesteld?

Kiezers hebben grotendeels hun vertrouwen gesteld in harde oplossingen. In april stemde het land bijvoorbeeld grotendeels voor hervormingen die de rol van het leger in de openbare veiligheid zouden formaliseren en strengere straffen voor misdaden zoals drugshandel zouden opleggen. Noboa zelf heeft bereidheid getoond om belangrijke burgerlijke vrijheden op te schorten in het kader van het bevorderen van de veiligheid.

In januari 2024 kondigde Noboa aan dat het land “in oorlog” was met criminele groepen en verklaarde hij een staat van intern gewapend conflict, waarbij de rol van het leger in wetshandhavingsactiviteiten werd uitgebreid. Tot nu toe zijn de resultaten gemengd. Hoewel het moordcijfer in 2024 iets daalde, blijft het ver boven de niveaus van vóór de pandemie.

Misbruik is ook aan het licht gekomen dat vragen oproept over de uitgebreide bevoegdheden van het leger. In één geval leek bewakingsbeelden te tonen hoe een militair voertuig vier jongeren ontvoerde in de havenstad Guayaquil. Hun verkoolde resten werden later gevonden in de buurt van een militaire basis.

Maar Briscoe zei dat de Ecuadoriaanse politiek voorlopig gedomineerd wordt door harde retoriek en ideeën over criminaliteit. “Niemand zal voorstellen om te onderhandelen met criminele groepen. Dat staat niet op de agenda van enige kandidaat,” zei hij. Maar hij voegde eraan toe dat veiligheidsmaatregelen alleen niet voldoende zouden zijn om de wortels van criminaliteit in Ecuador aan te pakken.

“Wanneer je je huis niet kunt verlaten vanwege criminaliteit, wil je dat de staat reageert,” zei hij. “Op de lange termijn echter, zullen die op veiligheid gerichte beleidsmaatregelen zoals het inzetten van het leger waarschijnlijk falen als ze niet gepaard gaan met andere, meer systemische en vergaande benaderingen die zich bezighouden met corruptie, sociaaleconomische ongelijkheid en criminele onderzoeken.”