‘Niemand is veilig’: Burgers en buitenlanders getroffen door escalerend geweld in Mali

Nieuws: Gewapende Groepen

‘Niemand is veilig’: Burgers en buitenlanders gevangen in oplopend geweld in Mali

Sikasso, Mali – De regio Kayes, die aan Senegal grens en van vitaal belang is voor de economie van Mali, was lange tijd grotendeels gespaard gebleven van het geweld van gewapende groepen dat het land al tientallen jaren teistert. Maar dat veranderde toen gewapende mannen vorige week een reeks gecoördineerde aanvallen uitvoerden op militaire installaties in verschillende Malinese steden, waarna de strijdkrachten van het land een tegenaanval lanceerden die naar eigen zeggen 80 strijders doodde.

De toename van gewelddadige confrontaties tussen gewapende strijders en het Malinese leger – dat wordt bijgestaan door Russische paramilitairen, bekend als het Afrika Corps – komt op een moment dat de politieke toekomst van het land er somber uitziet. Experts wijzen erop dat de militaire regering vastbesloten lijkt om haar heerschappij permanent uit te breiden.

Al meer dan tien jaar wordt Mali geconfronteerd met opstanden van separatistische bewegingen en gewapende strijders, waaronder de twee meest actieve groepen: de ISIL-affiliate, de Islamitische Staat in de Grote Sahara (ISGS), en de al-Qaeda-gelinkte Jama’at Nusrat al-Islam wal-Muslimin (JNIM).

JNIM heeft de verantwoordelijkheid opgeëist voor de aanvallen van afgelopen dinsdag, die volgens Malinese functionarissen gericht waren op zeven belangrijke steden in het westen en het centrum: Kayes, Nioro du Sahel, Niono, Molodo, Sandare, Gogui en Diboli.

De groep noemde geen slachtoffers, maar haar leider Iyad Ag Ghali verklaarde dat JNIM de totale controle had over drie vijandelijke kazernes en tientallen militaire posities. Tegelijkertijd werden tijdens de aanval op de stad Kayes drie Indiase staatsburgers die in een cementfabriek werkten, door gewapende mannen als “gijzelaars” meegenomen, aldus het Indiase ministerie van Buitenlandse Zaken.

De aanvallen van deze maand zijn slechts de top van de ijsberg, aangezien gemeenschappen in heel Mali blijven vastlopen in het kruisvuur – soms met gewelddadige en zelfs dodelijke gevolgen. Minder dan een week eerder, in de nacht van 18 juni, waren er aanvallen in het centrum van het land, waaronder Diallassago en Dianweli, waarbij minstens 130 mensen omkwamen.

Voorafgaand daaraan, op 23 mei, doodde een aanval van een gewapende groep op het militaire kamp van Dioura in de Mopti-regio 41 leden van het Malinese leger. Veiligheidsexperts zeggen dat het leger onderbezet is, ondanks de golf van wervingsacties in de afgelopen vijf jaar, wat Mali kwetsbaar heeft gemaakt en de pogingen om de militaire capaciteiten te herbouwen ondermijnt.

“De strijdkrachten hebben een bepaald niveau van waakzaamheid getoond in het licht van de aanvallen,” zei Moussa Dienta, die werkt voor de Coördinatie van Verenigingen voor Vrede en Ontwikkeling in Mali (CAPEDEM). Hij voegde eraan toe dat gemeenschappen in Mali hun bijdrage moeten leveren door lokale “informatie” te verzamelen die de strijdkrachten helpt bij hun werk. “Dit zal het leger in staat stellen de pijler van de natie te blijven.”

Terwijl sommigen de inspanningen van het leger steunen, beweren anderen dat ze niet voldoende zijn om de dreiging van de gewapende groepen te beteugelen. “Niemand is veilig voor de nieuwe terroristische dreiging die al-Qaeda en haar filialen in Mali vormen,” zei Jean Marie Konate, een deskundige op het gebied van gemeenschapsontwikkeling van het Rode Kruis in de regio Kayes, verwijzend naar de gijzeling van de Indiase staatsburgers vorige week.

“De aanvallers zijn vastbesloten om daar te bijten waar het pijn doet, en buitenlanders zullen mogelijke doelwitten blijven.” India heeft de “veilige en spoedige” vrijlating van de gijzelaars geëist, waarbij het ministerie van Buitenlandse Zaken heeft verklaard dat het “dit betreurenswaardige geweldsdaad zonder voorbehoud veroordeelt.” Het zei ook dat de ambassade in Bamako in nauw contact staat met de relevante autoriteiten in Mali en drong er bij al zijn burgers op aan om “uiterst voorzichtig” te zijn tijdens hun verblijf daar.

Maar sommige analisten zijn van mening dat er meer inspanningen nodig zijn. Defensie- en veiligheidsexpert Aly Tounkara, die lesgeeft aan de Universiteit van Bamako, gelooft dat ambassades onmiddellijk extra veiligheidsmaatregelen moeten nemen om de bescherming van hun staatsburgers te versterken. “Staten lijken overweldigd en zijn oprecht onvoorbereid om gecoördineerde aanvallen te voorkomen. De dreiging achtervolgt alle staten in de Sahel en daarbuiten en zal zeker economische en sociale repercussies hebben in omringende landen,” waarschuwde hij.

Zoeken naar haalbare veiligheidsoplossingen

De coups die de militaire regering onder Assimi Goita aan de macht brachten, volgden op massale protesten tegen de regering in Bamako, over het falen van het vorige leiderschap om de opmars van gewapende groepen uit het noorden aan te pakken. Hoewel de militaire regering veiligheid tot een van haar topprioriteiten heeft gemaakt, roepen de aanvallen van juli, zoals eerdere aanvallen, vragen op over de haalbaarheid van de huidige strategie van de regering.

Experts zijn ook verdeeld over de beste aanpak voor het herbouwen van de nationale veiligheidssector, aangezien de Russische militaire interventie en gezamenlijke patrouilles met het leger in bepaalde delen van het land hun grenzen lijken te tonen. “Het is duidelijk dat de militaire aanpak geen blijvende alternatieve of definitieve oplossing biedt voor de crisis,” zei Alkaya Toure, een deskundige en voormalig technisch adviseur van het Malinese Ministerie van Defensie onder eerdere regeringen.

“Wat gedaan moet worden is dat Mali zijn waakzaamheid moet verdubbelen en zijn veiligheidswaak moet versterken … om zich op de lange termijn voor te bereiden.” Veiligheidsexpert Tounkara is echter niet overtuigd dat dit voldoende zal zijn. “Ik zeg dit niet om iemand bang te maken. We bevinden ons in een gevaarlijke en vicieuze cirkel, en de aanvallen zullen op lange termijn doorgaan. Degenen die zich daarvan niet bewust zijn, moeten overtuigd worden,” zei hij.

Hij vindt dat de huidige strategie van Bamako om gewapende groepen aan te pakken zich meer richt op theorie en politieke manoeuvres dan op lokale dynamieken en oplossingen. “Pockets van onveiligheid kunnen alleen worden aangepakt via lokale benaderingen. Dit vereist onvermijdelijk een grotere betrokkenheid van wat ik de onzichtbare spelers noem. Leiders kunnen niet beweren dat ze effectief terrorisme bestrijden door de onzichtbare spelers die zo essentieel zijn voor stabiliteit uit te sluiten of te marginaliseren.”

Volgens de huidige strategie maakt “Mali dezelfde fouten als in eerdere overeenkomsten, door dezelfde diagnose en dezelfde therapie aan te bieden,” zei Tounkara. “We moeten ons richten op het contextualiseren van veiligheidsoplossingen.”

De situatie van de veiligheid in Mali lekt, zeggen waarnemers. Met een operationele sterkte van bijna 25.000 soldaten worstelt het Malinese leger om het nationale grondgebied van 1.241.000 vierkante kilometer te bezetten. De recente aanvallen zijn een verdere klap in het gezicht, vooral omdat ze gericht waren op een regio waarvan de regering dacht dat deze veilig was.

“Sinds de gecoördineerde aanvallen op Bamako op 17 september 2024, zijn de inspanningen gericht gebleven op de centrale en noordelijke regio’s. In de westelijke regio heeft de generale staf de militaire aanwezigheid voldoende verminderd, waarbij ze over het hoofd hebben gezien dat de dreiging overal aanwezig is.”

Terwijl het geweld tussen het leger en gewapende groepen escaleert, verslechtert ook de politieke situatie in Mali. In mei kondigde de militaire regering de ontbinding van politieke partijen en organisaties aan via een presidentieel decreet. Vorige week nam de overgangsautoriteit een wet aan die Goita een termijn van vijf jaar voor het presidentschap verleent, hernieuwbaar “zoveel als nodig” zonder verkiezingen te houden.

Critici hebben deze stappen veroordeeld als beperkingen van de vrijheid om de greep van de militaire leiding op de macht in het land te consolideren. Tegelijkertijd heeft de Russische interventie in Mali – die, volgens waarnemers, onder omstandigheden plaatsvond die nog steeds onduidelijk zijn – niet kunnen voorkomen dat de dreiging van de gewapende groepen die ze zouden moeten bestrijden, aanhoudt.

Na de coup van 2021 distantieerde de regering van Goita zich van Frankrijk, haar voormalige koloniale macht, waarbij Franse troepen in 2022 Mali verlieten. Om het veiligheidsvak te vullen, wendde Bamako zich tot Russische strijders van de Wagner-huurlingen. Vorige maand kondigde Wagner zijn vertrek uit het land aan, waarbij werd gezegd dat de door het Kremlin gecontroleerde Afrika Corps-paramilitairen op hun plaats zouden blijven. Maar het Kremlin lijkt meer bezorgd te zijn om de economische belangen van zijn partnerschap met Mali.

In juni culmineerde een reis naar Rusland door Goita in een reeks economische overeenkomsten en verdragen met Moskou. Energie- en mijnbouwkwesties hebben voorrang gekregen boven veiligheid, zeggen waarnemers. Ondertussen blijven Malinese burgers, die steeds meer tussen het oplopende geweld in komen, leven in angst en onzekerheid. Na de aanval in de stad Kayes vorige week, gaf een ziekenhuisbron aan dat meer dan 10 ernstig gewonden in de medische faciliteit werden opgenomen, en één burger stierf.

Voor veiligheidsexperts zullen burgers blijven lijden onder de gevolgen van de gevechten, totdat er een definitieve vreedzame oplossing wordt gevonden, en geen enkele regio van het land zal gespaard blijven.