Nederlandse burgemeesters verontwaardigd over nationale politici die onrust en verdeeldheid aanwakkeren
Veel burgemeesters in Nederland hebben hun nieuwjaarstoespraken gebruikt om de verdeeldheid zaaiende retoriek aan te kaarten die door politici op nationaal niveau in Den Haag wordt gebruikt. De burgemeesters klaagden dat nationale politici opzettelijk onrust in de samenleving aanwakkeren met hun uitspraken. “Ik geef toe, soms voel je je ontmoedigd,” zei Erik Boog, de burgemeester van Diemen. “De oorlogen in de wereld, Oekraïne, het Midden-Oosten, de overwinning van Trump in Amerika en van extreemrechtse partijen in Europa, de zichtbare gevolgen van klimaatverandering. De chaos die politiek Den Haag ervan maakt, de toename van antisemitisch en racistisch geweld, de verstrekkende polarisatie,” vervolgde de D66-partijlid. “En als ze er een puinhoop van maken in de wereld en in Den Haag, dan moeten wij op lokaal niveau een goed voorbeeld geven. En dat doen we al heel goed in Diemen.”
Burgemeester van Almere, Hein van der Loo, zei dat hij soms zich schaamt voor de constante ruzies tussen nationale politici en commissieleden. Van der Loo, die geen lid is van een politieke partij, is de voorzitter van de nationale Veiligheidsraad. Deze organisatie bestaat uit burgemeesters die de 25 hulpverleningsregio’s in Nederland vertegenwoordigen. Servaas Stoop, burgemeester van de Gelderlandse gemeente West Betuwe, was ook kritisch in zijn toespraak. “Ik heb het gevoel dat de politiek in Den Haag niet echt bijdraagt aan het creëren van meer vrede. Integendeel. Sommige mensen wakkeren de onrust zelfs aan.”
In haar toespraak noemde burgemeester Femke Halsema van Amsterdam haar stad “de nationale uitlaatklep voor nationale en internationale onvrede,” verwijzend naar de vele protesten en demonstraties die vorig jaar in de hoofdstad plaatsvonden. Ze sprak ook over de oorlog tussen Israël en Hamas, die “deel is gaan uitmaken van de vezels van onze stad.” Terugkijkend zei ze: “Er was en is geweld op onze straten, onaanvaardbaar en verschrikkelijk voor de slachtoffers en een aanval op onze stad die we allemaal zo liefhebben.” Ze nam een steek onder water naar het huidige kabinet, waarbij de extreemrechtse PVV de grootste partij is in de regeringscoalitie. “Je weet dat ik me nooit bemoei met politieke oordelen, en dat zal ik nu ook niet doen. Maar soms betrap ik mezelf op een lichte vorm van nostalgie naar de relatieve emotionele stabiliteit van weer een ander demissionair Rutte-kabinet.”
Halsema is regelmatig het doelwit geweest van felle kritiek van PVV-leider Geert Wilders, vooral in 2024. Onlangs viel hij haar aan vanwege haar manier van omgaan met de onrust rondom de Ajax-Maccabi Tel Aviv voetbalwedstrijd in november. Haar opmerking was een verwijzing naar het volle jaar dat elk van Rutte’s derde en vierde kabinetten in een demissionaire rol heeft doorgebracht, waarbij het laatste kabinet zijn functie heeft neergelegd toen het huidige kabinet van premier Dick Schoof in juli aantrad. Rutte’s eerste kabinet bestond uit een coalitie met minderheidssteun die werd ondersteund door Wilders en de PVV, die snel uiteenviel toen de PVV haar steun introk in een ruzie over bezuinigingsmaatregelen om het verwachte begrotingstekort van 4,5 procent in 2013 te verminderen.
“Onze grenzen van fatsoen worden steeds verder opgerekt. De samenleving verhardt,” merkte burgemeester Christine van Basten-Boddin van Beek op. Haar gevoelens werden gedeeld door burgemeester Marjon de Hoon-Veelenturf van Baarle-Nassau en burgemeester Fred Veenstra van Smallingerland, die reflecteerden op het belang van het verlaten van je eigen bubbel en niet verankerd te raken in een echo-kamer. Burgemeester Maarten Offinga van Hardenberg, Overijssel, zei geschokt te zijn “door de steeds extremere uitspraken die over andere mensen worden gedaan. Ik vind de waardeoordelen die langs onze oren flitsen verontrustend. Zelfs de politiek in Den Haag doet eraan mee.”
De burgemeester van de Limburgse gemeente Peel en Maas bekritiseerde ook de discours in nationale debatten, bijvoorbeeld over de opvang van asielzoekers en vluchtelingen. “Spierballentaal is de dominante taal. Iets wat politici in Den Haag toch graag gebruiken. Proberen elkaar te overtreffen met one-liners. De aanval openen door meteen een standpunt in te nemen, in plaats van eerst een vraag te stellen,” zei burgemeester Bob Vostermans.
