Nederlands kabinet koopt afluistersysteem van Israël zonder parlement te informeren: rapport
Ministerie van Justitie en Veiligheid verwikkeld in controversiële aankoop van afluitsysteem
Het Ministerie van Justitie en Veiligheid heeft een nieuw telefoon- en afluitsysteem voor de politie aangeschaft van een omstreden Israëlisch defensiebedrijf, zonder het parlement hierover te informeren. Deze geheime aankoop was bedoeld om stilletjes een defect afluitsysteem te vervangen dat in 2019 bij een ander Israëlisch bedrijf was gekocht, zo meldt NRC op basis van eigen onderzoek.
De beslissing om een nieuw systeem van het omstreden Israëlische bedrijf Cognyte aan te schaffen werd dit jaar genomen, terwijl Dilan Yeşilgöz nog Minister van Justitie en Veiligheid was en Dick Schoof de hoogste ambtenaar op het ministerie. Men hoopte de mislukking van het andere nieuwe afluitsysteem te verbergen, dat de politie nooit aan de praat kreeg. Tot op heden functioneert het in het geheim aangeschafte systeem echter ook niet.
De politie zit nu met twee nieuwe, niet-functionerende afluitsystemen en moet nog steeds werken met hun verouderde en technisch gebrekkige afluitsysteem, ook van Cognyte, dat toen nog Verint werd genoemd. De enige vermelding die NRC vond van het gloednieuwe systeem in de documenten van het ministerie die naar het parlement zijn gestuurd, is sprake van een “upgrade.” Echter, verschillende direct betrokken politieagenten en aanklagers vertelden NRC dat het parlement verkeerd geïnformeerd is – dit is geen upgrade, maar een nieuw afluitsysteem dat ook niet werkt. Het ministerie maakte geen melding van de prijs. De geheime aankoop is extra controversieel omdat het parlement eerder zorgen uitte over Cognyte. Er waren meerdere berichten dat het Israëlische bedrijf zijn afluitsystemen misbruikte voor spionage, wat de reden was dat het parlement in 2016 eiste de Cognyte-systemen, die nog steeds door de politie worden gebruikt, vaarwel te zeggen.
De Tweede Kamer was ook bezorgd over het oude Cognyte-systeem, omdat het onderhoud en de reparatie werden uitgevoerd door Israëli’s die werden ingevlogen wanneer er problemen ontstonden. De Nederlandse politie had geen toegang tot de software en hardware van het Israëlische systeem en kon daarom niet zeggen wat erin zat.
Onder druk van het parlement kocht het ministerie in 2019 een nieuw afluitsysteem via een openbare aanbesteding bij een ander Israëlisch defensiebedrijf, Elbit. Het parlement stemde in met de aankoop onder de voorwaarde dat Nederland het systeem zou onderhouden, onder andere. Maar al vijf jaar heeft de politie het systeem, genaamd i360, niet aan de praat gekregen. Jarenlang heeft het ministerie van Justitie en Veiligheid de problemen toegeschreven aan opstartproblemen. Sinds december 2023 begon het ministerie de oorzaak van het niet-functioneren van het systeem te wijten aan de oorlog in Gaza, aldus NRC.
In de tussentijd zal “het huidige afluitsysteem langer worden onderhouden om de continuïteit van het afluisteren te waarborgen,” informeerde het ministerie het parlement. Hiervoor zou het Cognyte-systeem worden “geüpgraded en op een nieuw hardwareplatform worden geplaatst,” schreef het ministerie zonder verdere uitleg.
Sinds de eerste zorgen van het parlement in 2016 is Cognyte meerdere keren rechtstreeks gelinkt aan mensenrechtenschendingen en spionageschandalen. Vorig jaar werd het Israëlische bedrijf bekritiseerd omdat het afluitsystemen aan Myanmar leverde, waar het regime deze tegen politici en journalisten gebruikte, wat een schending van de mensenrechten betekende. Een jaar eerder stopte de centrale bank van Noorwegen met investeren in Cognyte na een rapport van een Noorse overheidsethische commissie die vaststelde dat het een “onaanvaardbaar risico” was en dat “het bedrijf bijdraagt aan ernstige mensenrechtenschendingen,” waaronder ontvoeringen en marteling.
De huidige Minister van Justitie, David van Weel, zei dinsdag dat hij verwacht dat het nieuwe afluitsysteem voor de politie, waar al jaren aan wordt gewerkt, in de eerste helft van 2025 zal worden geïntroduceerd, maar leden van het parlement waren niet gerustgesteld. Tijdens de wekelijkse sessie in de Tweede Kamer op dinsdag stelden leden de minister kritische vragen naar aanleiding van het artikel in NRC.
De minister beweerde dat het nieuwe systeem dat in NRC wordt besproken, slechts een “upgrade” is van het systeem dat momenteel wordt gebruikt, en dat het huidige systeem niet langer wordt ondersteund. Dit werd intern geregeld om te voorkomen dat de politie zonder afluitsysteem komt te zitten als er nog problemen zijn met de implementatie van het nieuwe systeem.
De tests met dit nieuwe systeem tonen echter volgens Van Weel “zeer veelbelovende” resultaten. Hij verwacht dat de politie het binnenkort zal kunnen gebruiken. Maar oppositiepartij Michiel van Nispen (SP) zei dat hij “andere signalen” van de politie krijgt. Coalitiepartij Lilian Helder (BBB) zei ook dat de verhalen die zij van politieagenten heeft gehoord sterk verschillen van wat de minister zei. Jesse Six Dijkstra, van de coalitiepartij NSC, is ook “nog niet helemaal overtuigd dat alle obstakels op tijd zullen worden overwonnen.”
