Misdaad tegen de menselijkheid: Waarom heeft een rechtbank België schuldig bevonden aan ontvoering?

Uitleg over de veroordeling van België voor misdaden tegen de menselijkheid

Een rechtbank heeft België veroordeeld tot het betalen van miljoenen dollars aan vijf gemengd-raciale vrouwen die als kinderen gedwongen uit hun huizen in de Belgische Congo werden gehaald, onder een koloniale praktijk die door de rechters werd bestempeld als een “misdaad tegen de menselijkheid”. Deze baanbrekende uitspraak van het Hof van Beroep in Brussel kwam na jaren van juridische strijd door de benadeelde vrouwen en stelt een historisch precedent vast voor staatsgesanctioneerde ontvoeringen die duizenden kinderen uit de huidige Democratische Republiek Congo betroffen vanwege hun raciale afkomst.

Een eerdere uitspraak van een lagere rechtbank in 2021 wees de claims van de vrouwen af. Het Hof van Beroep oordeelde echter dat de Belgische staat de appellanten moet “compenseren voor de morele schade die voortvloeit uit het verlies van hun verbinding met hun moeders en de schade aan hun identiteit en hun verbinding met hun oorspronkelijke omgeving”. De vijf vrouwen ontvangen samen 250.000 euro.

“Ik ben heel blij dat de rechtvaardigheid eindelijk aan ons is gegeven,” zei een van de vrouwen. “En ik ben blij dat dit een misdaad tegen de menselijkheid is genoemd.”

Waarom werden de vrouwen ontvoerd?

De vijf aanklagers, waaronder Bitu Bingi, maakten deel uit van een geschat aantal van 5.000 tot 20.000 gemengd-raciale kinderen die uit de armen van hun moeders in de voormalige Belgische Congo (de huidige Democratische Republiek Congo) werden weggerukt en gedwongen naar verre steden werden gebracht, of in sommige gevallen naar België werden verscheept voor adoptie.

Na het gewelddadige bewind van koning Leopold II, dat leidde tot de dood en verminking van miljoenen Congolezen, nam de Belgische staat de bezetting over en bleef het een uiterst uitbuitend systeem in de kolonie handhaven tussen 1908 en 1960. België controleerde ook het toenmalige Ruanda-Urundi, nu Rwanda en Burundi, waar honderden, zo niet duizenden, bi-raciale kinderen ook werden ontvoerd.

De kinderen, nu Metis genoemd (een Franse term voor ‘gemengd’), werden tussen 1948 en 1961 ontvoerd, in de aanloop naar de onafhankelijkheid van Congo. Belgische koloniale autoriteiten geloofden dat bi-raciale kinderen de narratief van witte suprematie bedreigden die ze voortdurend hadden gepusht om kolonialisme te rechtvaardigen.

Heeft België zich verontschuldigd voor de ontvoeringen?

In maart 2018 nam het Belgische parlement een resolutie aan die erkende dat er een beleid van gerichte segregatie en gedwongen ontvoeringen van gemengd-raciale kinderen in voormalige Belgische koloniën had plaatsgevonden, en dat herstel nodig was. Wetgevers gaven de Belgische staat opdracht om te onderzoeken welke vormen van herstel proportioneel zouden zijn voor de Afrikaanse moeders die hun kinderen waren afgenomen, en voor de bi-raciale kinderen die levenslang schade hadden ondervonden.

Een jaar later, in 2019, verontschuldigde de toenmalige Belgische premier Charles Michel zich voor de koloniale praktijk, waarbij hij zei dat België de kinderen hun identiteit had ontnomen, hen had gestigmatiseerd en families had uit elkaar gerukt. Michel beloofde dat “dit plechtige moment een verdere stap zou vertegenwoordigen naar bewustwording en erkenning van dit deel van onze nationale geschiedenis.”

Wat leidde tot de rechtszaak?

In 2020 klaagde een groep van vijf vrouwelijke Metis, waaronder Bitu Bingi, België aan wegens misdaden tegen de menselijkheid en vroegen zij elk 50.000 euro schadevergoeding. Het was historisch – de eerste rechtszaak die gerechtigheid zocht voor Metis en België dwong om een reeks van wreedheden gerelateerd aan zijn brutale koloniale verleden in Afrika aan te pakken.

De vrouwen, die zichzelf als zusters beschouwen, vroegen ook de staat om documenten te produceren die hen identificeerden, zoals brieven, telegrammen of registers, om hun oorsprong te traceren. Allen zijn tussen de 70 en 80 jaar oud en werden als baby’s gedwongen naar dezelfde missie in de provincie Kasai gebracht, ver van hun afzonderlijke dorpen.

Hoe oordeelde de rechtbank op maandag?

De vrouwen dienden onmiddellijk beroep in tegen de uitspraak van de burgerlijke rechtbank. In de daaropvolgende zittingen tussen 2022 en 2024 getuigde opnieuw over de misbruikervaringen die zij hadden meegemaakt. Uiteindelijk, op maandag, 2 december, leverde het Hof van Beroep zijn oordeel. In zijn uitspraak erkende de rechtbank dat de Belgische staat verantwoordelijk was voor de ontvoering en systematische raciale segregatie, en beval de betaling van het door elke vrouw gevorderde bedrag.

Dit is de eerste uitspraak van zijn soort, en experts zeggen dat het implicaties kan hebben voor andere Europese staten die ook talrijke misdaden tijdens het kolonialisme hebben gepleegd, temidden van luide oproepen om herstelbetalingen.