Kan een aardbeving de balans in de burgeroorlog van Myanmar verstoren?

Een soldaat van het Karen National Liberation Army (KNLA) patrouilleert in een voertuig naast een gebied dat is verwoest door een luchtaanval in Myawaddy, een stad onder controle van de KNLA, op 15 april 2024.

Bangkok, Thailand – Terwijl Myanmar langzaam herstelt van de aardbeving met een magnitude van 7.7 die in maart duizenden levens heeft gekost, vormt een nog grotere ramp – deze keer door mensenhanden – de toekomst van de natie.

Myanmar wordt nog steeds gekweld door een burgeroorlog en na vier jaar van gevechten is het militaire regime steeds meer ingesloten. De impact van de aardbeving zou echter beslissend kunnen blijken voor het conflict in het komende jaar.

De aardbeving die op 28 maart in de centrale Sagaing-regio van Myanmar plaatsvond, heeft volgens cijfers van de militaire regering minstens 3.649 mensenlevens geëist, met meer dan 5.000 gewonden en 145 vermisten. De schok heeft huizen, fabrieken, boeddhistische pagodes, appartementencomplexen verwoest, bruggen doen instorten en wegen in de stad Sagaing en het nabijgelegen Mandalay beschadigd.

Daarnaast verstoorde het de elektriciteitsvoorziening naar fabrieken die munitie voor het leger produceerden, aldus Tin Lin Aung, een voormalige majoor in het Myanmarese leger die in 2022 naar de verzetsbeweging is overgelopen. In een duidelijke aanwijzing dat de militaire voorraden onder druk staan, vertoonden onlangs in beslag genomen kogel- en artilleriekogels een fabricagedatum van dit jaar.

“Toen ik nog bij het leger was, grapten we dat sommige kogels ouder waren dan wij,” zei hij. “Nu worden ze meteen gebruikt.”

De gemelde onderbreking van de munitieproductie van het leger komt op een moment dat de gebieden die het leger nog controleert in Myanmar aan bijna alle kanten zijn ingesloten door langdurige etnische gewapende groepen en nieuwere gewapende oppositiekrachten. Ondanks dit alles houdt het leger een ijzeren greep op de grote steden en de kerninfrastructuur van het land.

In een poging om zijn verliezen te compenseren, heeft het leger geprobeerd zijn positie te herstellen door middel van willekeurige luchtaanvallen en het in brand steken van dorpen in landelijke gebieden – een campagne waarvan de Verenigde Naties vermoeden dat deze oorlogsmisdaden omvat.

De stad Sagaing is door de aardbeving verwoest en blijft onder militaire controle, terwijl het grootste deel van het omliggende platteland wordt bestuurd door een verzameling verzetsmilities – zoals de People’s Defence Force (PDF) – die losjes worden gecoördineerd door de oppositie National Unity Government (NUG).

De NUG verklaarde een wapenstilstand in de door de aardbeving getroffen gebieden tot 20 april, met uitzondering van “defensieve operaties”, maar de operaties van het leger zijn doorgegaan. Volgens de NUG hebben de luchtaanvallen en artillerieaanvallen van het Myanmarese leger tussen de aardbeving op 28 maart en 8 april minstens 72 burgers gedood. Twee andere burgers, waaronder een 13-jarig meisje, kwamen om door bombardementen door militaire vliegtuigen op 10 april.

Een PDF-strijder uit Sagaing die anonimiteit wenste, zei dat sommige rebellen een pivot hebben gemaakt naar hulpinspanningen in centraal Myanmar, hoewel hun militaire tegenstanders profiteren van de tijdelijke rust in de strijd. “Sinds de aardbeving heeft het leger de Sagaing-Monywa-weg zelfverzekerder gebruikt vanwege de wapenstilstand,” zei ze. Maar PDF-troepen in Sagaing verwachten dat de gevechten zullen toenemen na het verstrijken van de wapenstilstand in april.

“Er zal de komende maanden meer worden gevochten,” zei Ko Ko Gyi van het derde bataljon van de Sagaing PDF.

Regionaal veiligheidsanalist Anthony Davis betwijfelt of de aardbeving het leger zal afleiden van zijn strategische doelen. Hij voegde eraan toe dat de meeste soldaten in hun kazernes zijn gebleven in plaats van te helpen met hulpinspanningen. “Het leger neemt geen tijd om mensen te redden. Ze zullen doorgaan met de luchtaanvallen en, waar mogelijk, grondoffensieven lanceren om de PDF te verzwakken,” zei Davis.

Maar het westelijke deel van Rakhine State – dat grotendeels is gespaard van de aardbeving – is momenteel het belangrijkste strijdtoneel, zei hij. Daar heeft het Arakan Army (AA) gevechten geleverd met de troepen van het leger rond de staatscapital Sittwe en Kyaukphyu, de locatie van een belangrijke pijpleiding die gas van Myanmar naar China transporteert.

De AA heeft zich tegelijkertijd uit zijn thuisgebied in het westen van het land een weg gebaand naar de centrale hartlandgebieden van Myanmar, in de regio’s Magwe, Bago en Ayeyarwady, aldus Davis. “Zij zijn de bepalende factor die dit conflict aanzienlijk kan beïnvloeden,” voegde hij eraan toe. Met een geschat aantal van 40.000 soldaten heeft de AA een bewezen staat van dienst in het verslaan van de troepen van het militaire regime.

In het oosten van Myanmar, in Kayah State, gaf een senior verzetscommandant aan dat de aardbeving de lijden van ontheemde gemeenschappen heeft onderstreept die “de zwaarste lasten van de voortdurende oorlogen dragen.” “De kant die bereid is om voor de mensen te zorgen, kan de publieke opinie beïnvloeden en zal slagen in de komende strijd,” zei hij.

In het noorden en noordwesten is het leger op zijn achterste voet. Het Kachin Independence Army veroverde op 7 april de stad Indaw in de noordelijke Sagaing-regio na een belegering van acht maanden, ondanks het uitroepen van een eigen wapenstilstand na de aardbeving. Chin-verzetskrachten hebben onlangs de controle over het Falam-district in het westen van Myanmar gekregen, hoewel ze geen enkele wapenstilstand hebben aangekondigd.

Politiek analist Kyaw Hsan Hlaing zei dat het leger nog steeds worstelt met de nasleep van de aardbeving en dat dit kansen kan creëren voor het AA en anderen om meer steden te veroveren. “Echter, eventuele winsten zullen waarschijnlijk geleidelijk zijn, aangezien de langdurige controle van het leger en het vermogen om zich aan te passen, vooral in regio’s zoals Bago en Magwe, zelfs onder crisisomstandigheden aanzienlijk blijft,” zei hij. “Op de lange termijn zal de aardbeving waarschijnlijk de machtsbalans in Myanmar niet fundamenteel verschuiven,” voegde hij eraan toe.

Goddelijke interventie

Hoewel de aardbeving geen beslissende klap heeft uitgedeeld aan de militaire heerschappij, heeft de aardbeving een psychologische schok teweeggebracht bij de generaals van het regime. In een land waar astrologie en bijgeloof de hoogste politieke beslissingen sturen, interpreteren velen de natuurramp als een kosmische berisping tegen de militaire leiding van Myanmar.

“Ze zien deze aardbeving als goddelijke interventie – straf voor de fouten van de koning. Wat ik hoor, is dat ze hem [regieleider Min Aung Hlaing] niet direct de schuld geven. Maar er zijn vragen over zijn leiderschap en capaciteiten,” zei voormalig majoor Tin Lin Aung, die nog steeds contact heeft met de geheime militaire establishment.

Volgens Tin Lin Aung heeft het regime bevolen dat ambtenaren in het hele land dagelijks negen keer achtereenvolgens een beschermende boeddhistische mantra reciteren. Het getal negen heeft een gunstige symboliek in de boeddhistische traditie. Hij beschreef ook de groeiende verwarring binnen de gelederen over de reactie van het regime op de aardbeving – het vragen om internationale hulp en ondersteuning, het uitroepen van een wapenstilstand, terwijl het ook zijn aanvallen voortzet.

“Ze weten dat de mensen hen steeds meer haten, en hun leider lijkt verloren,” zei hij.

Richard Horsey, senior adviseur Myanmar bij de International Crisis Group, zei dat zelfs als de opperbevelhebber van het Myanmarese leger, senior generaal Min Aung Hlaing, deze bovennatuurlijke interpretaties afdoet, de feit dat zijn innerlijke cirkel ze serieus neemt echte kwetsbaarheid creëert. In plaats van een interne staatsgreep te veroorzaken, suggereerde hij dat de aardbeving als een slecht omen waarschijnlijk eerder de erosie van Min Aung Hlaing’s autoriteit en de opkomst van openlijke kritiek zal signaleren.

“Je komt dan bij de mensen die zich voelen alsof ze zijn orders gewoon kunnen negeren en hun eigen ding kunnen doen, omdat iedereen het met hen eens is, niet met hem,” zei hij.

Politiek analist Kyaw Hsan Hlaing zei dat sommige bronnen suggereren dat de overtuigingen in de aardbeving als een voorteken van de ineenstorting van de militaire heerschappij kunnen worden gebruikt om het verhaal te ondersteunen dat het regime “beslissend moet handelen om de controle te herwinnen”. Bijgeloof is slechts een van de vele factoren die de beslissingen van het leger in het conflict vormgeven, voegde hij eraan toe.

De aardbeving heeft ook “enorm veel schade aangericht aan de basisstructuur van Myanmar,” zei Horsey, en merkte op dat de bewoners van Mandalay mogelijk worden geconfronteerd met herhuisvesting vanwege uitgebreide schade aan woningen. Gezien de omvang van de aardbeving, zal het waarschijnlijk invloed hebben op de burgeroorlog – “maar op manieren die moeilijk te voorspellen zijn,” voegde hij eraan toe.

De militaire reactie, die bekritiseerd werd om zijn ineffectieve en ongeïnteresseerde aanpak van de slachtoffers van de aardbeving, samen met de voortzetting van aanvallen in een tijd van nationale nood, heeft de slechte reputatie van het leger in de ogen van het volk en zijn tegenstanders nog verder doen kelderen. De krachtige etnische gewapende groepen die betrokken zijn bij het conflict zullen waarschijnlijk nog minder bereid zijn om met het leger te onderhandelen over vrede na de aardbeving, zei Horsey.

“Zelfs als je een geest van compromis zou kunnen krijgen, wat lijkt te ontbreken, zou weinigen de oprechtheid van het leger in het naleven van enige vredesovereenkomst of wapenstilstanddocument geloven. “Wie zou dat stuk papier geloven,” zei Horsey, wanneer het is ondertekend door een leger dat als “zo illegitiem en zo incompetent” wordt beschouwd.