Hoe Musk 4chan in de Amerikaanse politiek introduceerde

OPINIE

In de afgelopen dagen hebben Amerikaanse media gerapporteerd dat miljardair Elon Musk zich terugtrekt uit zijn leidende rol in de administratie van president Donald Trump. Dit volgt op zijn veelbesproken periode als ongeofficieel hoofd van het NGO DOGE (Department of Government Efficiency) en verschillende politieke initiatieven – meest recentelijk zijn campagne voor de verkiezing van een conservatieve rechter voor een vacante zetel in het Hooggerechtshof van Wisconsin – die niet goed uitpakten.

Hoe en wanneer Musk zijn vertrek zal aankondigen, is nog onduidelijk, maar één ding is zeker: hij laat blijvende schade achter die veel verder gaat dan het verstorende werk van zijn uitvinding, DOGE. Door zijn gedrag, zowel online als offline, heeft Musk ongelooflijk giftige en cynische politiek van de obscure rand van het internet naar de machtskamers van ’s werelds grootste supermacht gebracht.

Zijn Nazi-gebaarde tijdens een evenement na de inauguratie van Trump op 20 januari was een perfecte illustratie hiervan. Musk reageerde onmiddellijk op de beschuldiging dat hij een Nazi-groet maakte met een mix van ontkenning en humor, en maakte een hele reeks Nazi-gerelateerde grappen op zijn X-account.

Het doen van iets schokkends en vervolgens het voor de hand liggende ontkennen is een duidelijk voorbeeld van “trollen” – een favoriete praktijk in fringe internet ruimtes waar giftige en cynische politieke opvattingen de overhand hebben. Onder hen is een beruchte website genaamd 4chan, waarvan wordt aangenomen dat Musk deze vaak bezoekt. Begin dit jaar besloot hij zijn X-accountnaam te veranderen in “Kekius Maximus” en zijn profielfoto te vervangen door een afbeelding van Pepe the Frog – memes rechtstreeks van 4chan. Hij heeft de site ook openlijk op zijn X-account genoemd.

Hoewel velen van de website 4chan hebben gehoord, is er nog steeds weinig publiek begrip van wat het is en hoe het verbonden is met de opkomst van de extreemrechtse beweging in de VS. Simpel gezegd, het is een website waar mensen tekst- en afbeeldingsberichten anoniem kunnen delen zonder registratie of inloggen. Het is een ruimte voor discussies, humor en het creëren van een online gemeenschap. Opgericht in 2003, bereikte 4chan in 2010 8,2 miljoen bezoekers per maand en 22 miljoen in 2021.

Door de anonimiteit die de structuur van de website biedt, voelen gebruikers zich vrij om problematische en fringe politieke opvattingen te uiten, vaak vermengd met een vleugje humor. Deze ironische vorm van politieke expressie heeft de website gedefinieerd. Vaak zie je racistische, seksistische en/of homofobe beledigingen als grappen gepresenteerd. Iedereen die deze uitspraken aan de kaak stelt, wordt nog verder bespot om hun naïviteit of oprechtheid.

De disclaimer onder het hoofdforum op 4chan, /b/, stelt: “De verhalen en informatie die hier worden gepost, zijn artistieke werken van fictie en onwaarheid. Slechts een dwaas zou iets dat hier is gepost als feit beschouwen.” Dit is precies waarom journalisten en commentatoren die Musk’s ontkenning van zijn Nazi-groet voor waar aannamen, volledig de essentie misten. Voor die extreemrechtse fans van Musk werd de aantrekkingskracht van zijn acties juist versterkt door de ontkenning, door het feit dat hij een fascistisch gebaar zo ongegeneerd maakte en vervolgens “wegkwam” met zijn daden.

Musk engageerde zich in een transgressieve daad tegen wat hij beschrijft als het “woke mind virus” of traditioneel “PC [politieke correctheid] cultuur”. Door humor aan de vergelijking toe te voegen, konden Musk en zijn fans elke serieuze discussie over de implicaties van het normaliseren van Nazi-symbolen verder vertroebelen en ondermijnen.

Dit alles is de primaire functie van “trollen”. Gepresenteerd als slechts een vorm van spel, een manier om de knoppen van mensen te drukken “voor de lol” (laughs), kunnen extreemrechtse actoren deze techniek gebruiken om het Overton-venster – of het scala aan acceptabele termen of opvattingen – naar rechts te verschuiven.

Onmiddellijk na Musk’s groet imiteerden extreemrechtse figuren zoals Nick Fuentes en Andrew Tate dezelfde groet en gebruikten dezelfde afstandelijke excuses die Musk hanteerde. Dit zijn mensen die enorme hoeveelheden sociale en politieke kapitaal hebben vergaard via online subculturen.

Het is echter niet alleen de extreemrechtse beweging die memes en andere uitingen die online zijn ontwikkeld gebruikt om haar politieke doelen te bevorderen. In feite zou men kunnen stellen dat deze subculturen zijn ontstaan als reactie op wat wordt omschreven als de “memeficatie” van de politiek.

In haar boek Kill All Normies: Online Culture Wars from 4chan and Tumblr to Trump and the Alt-Right, traceert Angela Nagle de oorsprong van deze subculturen naar de Amerikaanse verkiezingscyclus van 2008. Velen zullen zich de “Hope” posters van Barack Obama’s presidentiële campagne herinneren, die viraal gingen op het internet. Voor Nagle was dit een cruciaal keerpunt in het gebruik van memes, die op dat moment een nieuw en spannend medium waren in de Amerikaanse politiek.

Ondanks de retoriek van hoop en verandering, voldeed de Obama-administratie niet aan zijn vage, utopische beloften. Deze mismatch tussen de boodschap en de realiteit stimuleerde online debatten die wantrouwen bevorderden als een gezonde reactie op de insinceriteit van de politieke klasse.

Daarna werd op 4chan en andere platforms iedereen die sterke steun uitsprak voor een bepaalde partij, zaak of beweging het doelwit van spot. Dit vormde in wezen een cynische, nihilistische kijk op de wereld en onze plaats daarin.

Als we vooruitkijken naar de verkiezingscyclus van 2024, zijn deze dynamieken opnieuw zeer aanwezig. De campagne van Kamala Harris was afhankelijk van een herbranding van de Obama-campagne en gebruikte dezelfde lege memes, in plaats van zich te richten op beleid of andere zaken die in de realiteit verankerd zijn. Niet alleen vertrouwde ze zwaar op beroemdheden om haar te steunen, maar ze had ook haar X-account banner geschreven met hetzelfde lettertype en dezelfde kleur als de “brat” meme, een trend geïnspireerd door de popster Charli XCX’s Brat albumcover.

Het liberale politieke establishment in de VS, dat de afgelopen anderhalf jaar zijn diepe tekortkomingen verder heeft onthuld met zijn minachting voor de strijd van arme Amerikanen en triomfantelijke steun voor de genocidale oorlog van Israël in Gaza, heeft de lessen van de afgelopen anderhalf decennium niet geleerd. Vertrouwen op holle boodschappen terwijl de problemen voor de meeste Amerikanen zich opstapelen – van stijgende inflatie tot groeiende ongelijkheid tot klimaatinstorting – verkwikt de kiezers niet.

Politiek is niet simpelweg een meme-strijd. Dit is een les die ook door het grotere publiek moet worden gehoord, vooral door degenen die de beruchte Musk-groet opnieuw deelden als een vorm van satire of spot. Zelfs als velen misschien geloofden dat ze hem bespotten door er beledigingen of grappen aan toe te voegen, hielpen ze in feite de daad zelf te verspreiden en te legitimeren als een spektakel.

Het is tijd om te erkennen dat we niet kunnen memen onze weg uit het fascisme. De enige manier om fascistische trollen te verslaan is door te weigeren de arena binnen te treden, te weigeren om op hun voorwaarden te spelen. Dat wil zeggen, door te eisen dat discussies en acties in de realiteit zijn verankerd, door hun vertroebelingen te verwerpen en daadwerkelijke (offline) macht op te bouwen om de opkomst van de extreemrechtse beweging te weerstaan.

Dit is beslist geen gemakkelijke taak, vooral niet nu de extreemrechtse beweging de hoogste machtskamers in de VS heeft betreden en sterke vorderingen heeft gemaakt in Zuid-Amerika en Europa. De combinatie van extreemrechtse retoriek en symboliek, in combinatie met een ongekende verovering van rijkdom door de miljardairklasse en de opkomende autoritarisme binnen deze landen, heeft velen in wanhoop en wanhoop gestort.

In reactie op de opkomst van figuren zoals Musk, hebben we een soort gerepolitiseerde hoop nodig om de opzettelijke wanhoop die de extreemrechtse beweging voedt te bestrijden. We hebben een oprechte hoop nodig die geworteld is in de erkenning dat we het ons niet kunnen veroorloven om niets te doen en dat er een manier is om te weerstaan door middel van collectieve actie, om nieuwe alternatieven op te bouwen en nieuwe visies voor de toekomst te omarmen.