Het Dilemma van Trump in Europa

Opinie: Europa’s Dilemma met Trump

Zelfs de grootste voorstanders binnen de EU van het behouden van een nauwe band met de VS beseffen dat Europa zich niet kan veroorloven afhankelijk te blijven. Vice-president van de VS, JD Vance, nam deel aan een bilateraale bijeenkomst met de voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, op de residentie van de Amerikaanse ambassadeur in Parijs op 11 februari 2025.

President Donald Trump heeft aangekondigd dat hij van plan is om “vrede in Oekraïne” te bespreken met de Russische president Vladimir Poetin tijdens een mogelijk treffen in Riyad, Saoedi-Arabië. De ontmoeting tussen de twee leiders kan enkele resultaten opleveren – of volledig falen, zoals hun topontmoeting in Helsinki in 2018. Wat telt, is dat de onthulling van Trump een gesprek in Europa over de omgang met een steeds onbetrouwbaardere bondgenoot heeft aangewakkerd. Het idee dat een Amerikaanse president zou kunnen overwegen, laat staan beïnvloeden, een groot geopolitiek akkoord in Europa over de hoofden van de Europeanen heen, heeft bij velen angst gezaaid, net als de mogelijkheid om alleen een vijandige en agressieve Rusland te moeten aanpakken.

Discussies over hoe op deze situatie te reageren lijken in twee denkstromen te splitsen. De ene stelt dat de enige realistische optie is om de Verenigde Staten steeds nauwer te omarmen in de hoop dat een strategische terugtrekking nooit zal plaatsvinden. Dit houdt in dat men de retorische fratsen van Trump negeert en, indien nodig, zijn ego streelt en enkele van zijn eisen inwilligt.

Om de Amerikaanse president tevreden te stellen, hebben sommigen gesuggereerd om de invoertarieven op Amerikaanse auto’s te verlagen of grotere hoeveelheden vloeibaar aardgas van de overkant van de Atlantische Oceaan te kopen. Iedereen is het erover eens dat Europese staten meer moeten besteden aan defensie, vooral aan Amerikaanse wapens. Er is enthousiasme om dit te doen, vooral aan de oostflank van de Europese Unie; Polen, Tsjechië en Roemenië hebben zich al aangemeld om de F-35, een geavanceerd gevechtsvliegtuig van de Amerikaanse defensiefabrikant Lockheed Martin, aan te schaffen.

Oekraïne is ook een trotse deelnemer van deze groep. De Oekraïense president Volodymyr Zelenskyy begon Trump al te benaderen voordat hij de Amerikaanse verkiezingen in november won. Het lijkt erop dat zijn aanbod om de VS toegang te geven tot Oekraïense kritische mineralen aantrekkelijk is voor de “Make America Great Again” (MAGA) aanhang en de Amerikaanse president zelf.

Het is dan ook geen verrassing dat Zelenskyy geen voorkennis had van het telefoongesprek tussen de Amerikaanse president en Poetin. Het gevoel van verraad is reëel. Tijdens de Veiligheidsconferentie in München deze week riep de Oekraïense president op tot Europese eenheid in een duidelijke afkeuring van de divisieve toespraak van Trumps vicepresident, JD Vance.

Toch zal Zelenskyy blijven lobbyen bij de beruchte onvoorspelbare Trump, evenals bij traditionele Republikeinen in de Amerikaanse regering, zoals minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio en nationale veiligheidsadviseur Mike Waltz, om de Amerikaanse positie te beïnvloeden. In München ontmoette de Oekraïense president een groep Republikeinse senatoren, waaronder Lindsey Graham, die pleitte voor het verlengen van Amerikaanse steun aan het Oekraïense leger.

Het Kremlin en de MAGA-aanhangers lijken te geloven dat de Oekraïners nauwelijks invloed hebben. Maar drie jaar oorlog toont het tegendeel. Voor een wapenstilstand om te werken, zou Oekraïne moeten instemmen en aan tafel moeten zitten – een punt dat Zelenskyy in München duidelijk maakte.

Dat gezegd hebbende, is het vrij onwaarschijnlijk dat Trump Kyiv tegemoet zal komen. Het verminderen van steun is een beleidsrichting die hij omarmt en zijn kiezers gaan daarin mee.

Daarom is er een tweede denkrichting in Europa die oproept tot het beëindigen van de Europese afhankelijkheid van de VS. Een langdurige voorstander van deze positie is de Franse president Emmanuel Macron. In een recent interview met de Financial Times herhaalde Macron zijn oproep voor strategische autonomie in kritieke gebieden, zoals defensie en technologie. De AI-top in Parijs eerder deze maand, samen met de vastberadenheid van de EU om stevige weerstand te bieden in een toekomstige handelsoorlog met de VS, duidt erop dat er momentum in deze richting is.

Macron was ook de eerste Europese leider die het idee opperde om Europese troepen naar Oekraïne te sturen. Hoewel hij niet gelooft dat EU-leden en het Verenigd Koninkrijk in staat zouden zijn om tot 200.000 troepen te sturen, een aantal dat door Zelenskyy werd genoemd, is de optie wat Frankrijk betreft zeker bespreekbaar.

Macron ziet het initiatief van Trump als een kans voor Europeanen om zich te versterken en een veiligheidsgarant te worden. Oekraïne kan zo Europa’s pad naar wereldwijde relevantie worden.

Deze visie heeft echter veel potentiële zwaktes. Macron is kwetsbaar in eigen land en wie hem zal opvolgen in het Élysée is een open vraag. Duitsland, dat waarschijnlijk na de verkiezingen op 23 februari door de centrum-rechtse Christelijk-Democratische Unie (CDU) zal worden geregeerd, is niet zo hawkish. De populistische uitdaging aan Supermacht Europa kan ook roet in het eten gooien.

Europese legers hebben geen capaciteit en zijn te afhankelijk van de VS. De begrotingen staan onder druk, wat de klassieke keuze tussen wapens of boter weer aan de orde stelt. Duitsland’s schuldenrem, die de CDU blijkbaar niet wil herzien, verergert de situatie. Ook komen er langere termijn zorgen bij kijken die te maken hebben met productiviteitsgroei, innovatie en technologische ontwikkeling, zoals vermeld in een rapport van voormalig president van de Europese Centrale Bank, Mario Draghi. Al deze factoren zouden de verwachtingen moeten temperen dat Europa in dezelfde competitie als de VS en China kan meespelen.

Hoewel de EU het moeilijk zal hebben om als supermacht op het wereldtoneel naar voren te komen, is de afhankelijkheid van de VS niet duurzaam. Trump’s “America First” beleid zal Europeanen onvermijdelijk steeds meer in de door Macron gewenste richting duwen. De les uit de Amerikaanse benadering van Poetin is dat de oude regels en conventies die de transatlantische relaties regeerden, niet meer gelden.

Zelfs voor de hardnekkige gelovigen in een band met de VS, is het afdekken – een bescheiden versie van strategische autonomie – de enige levensvatbare optie op de lange termijn geworden. In plaats van een volledige scheiding en ontbinding van de NAVO, houdt afdekken in dat men zo veel mogelijk tegen de Amerikaanse gedragingen ingaat en deze voorwaardelijk maakt. Of simpelweg een onafhankelijk beleid voert zonder rekening te houden met wat Washington zou kunnen denken over kwesties zoals China, handel of de regelgeving van de technologiesector.

We zullen waarschijnlijk steeds meer van dit soort ontwikkelingen zien, zelfs voorbij Trumps termijn.