Geschiedenis van de Amerikaanse-Iraanse relaties: Van de regimewisseling in 1953 tot de aanvallen onder Trump
Uitleg van de geschiedenis van de Amerikaanse-Iraanse relaties: Van de regimewisseling in 1953 tot de Trump-aanvallen
Iran blijft de grootste tegenstander van de Verenigde Staten in het Midden-Oosten sinds de Islamitische Revolutie van 1979, geleid door Ayatollah Ruhollah Khomeini, die de pro-westerse Mohammad Reza Pahlavi omverwierp. De spanningen tussen de VS en Iran zijn recentelijk tot ongekende hoogtes gestegen, nadat president Donald Trump op zondag directe aanvallen op Iran heeft gelanceerd, die hij omschreef als het “vernietigen” van belangrijke nucleaire faciliteiten in het land.
De VS en Iran hebben al decennia lang geschilpunten, waaronder de nucleaire ambities van Iran, de steun van Iran aan proxy-groepen in de regio en de politieke inmenging van de VS. Israël beschouwt Iran al lange tijd als een bedreiging en lanceerde vorige week ongekende aanvallen op Iran, waarbij het land beschuldigd werd van het ontwikkelen van nucleaire wapens. Hoewel Israël geen geloofwaardig bewijs heeft geleverd voor deze claims, heeft Trump de VS in het conflict betrokken na de Israëlische aanvallen.
Op zondag heeft de VS Iran direct aangevallen in wat de Trump-administratie een zeer geavanceerde geheime operatie noemde, waarbij meer dan 125 Amerikaanse vliegtuigen en 75 precisiebommen betrokken waren. Washington beweerde dat het de nucleaire locaties van Iran “verwoestte”, maar Teheran waarschuwde voor vergelding.
Tijdlijn van de Amerikaanse-Iraanse relaties sinds 1953:
(1953) Coup gesteund door de VS: De spanningen begonnen toen de democratisch gekozen Iraanse premier Mohammad Mosaddegh probeerde de Anglo-Iraanse Oliemaatschappij (nu BP) te nationaliseren. De Britse koloniale mogendheid had het merendeel van de aandelen in het bedrijf. Mosaddegh’s acties wekten de woede van de Britten, en de CIA ondersteunde de UK bij het uitvoeren van een coup, waardoor de ooit afgezet monarch Pahlavi weer aan de macht kwam.
(1957) Atomen voor Vrede: De ambities van de sjah voor een nucleair Iran kregen steun van de VS. Beide landen tekenden een nucleaire overeenkomst voor burgerlijk gebruik van nucleaire energie als onderdeel van het Atomen voor Vrede-programma. Een decennium later gaf de VS Iran een nucleaire reactor en uranium om deze te voeden.
(1979) Islamitische revolutie: Terwijl de relaties tussen Teheran en Washington bloeiden, verzette het Iraanse volk zich tegen de dictatuur van de sjah. In januari 1979 vluchtte de sjah en keerde Ayatollah Ruhollah Khomeini terug om de nieuwe Islamitische Republiek te leiden.
(1980) VS verbreken diplomatieke banden: Na de toelating van de sjah voor kankerbehandeling in de VS, bestormden Iraanse studenten de Amerikaanse ambassade in Teheran en namen 52 Amerikanen 444 dagen lang gevangen. Washington verbrak de diplomatieke banden en legde sancties op.
(1980-88) VS steunt de Iraakse invasie: De VS steunde Irak tijdens de invasie van Iran onder Saddam Hoessein, wat de spanningen tussen de twee landen deed toenemen. De oorlog duurde tot 1988 en eiste duizenden levens aan beide zijden.
(1984) Aanduiding als sponsor van terrorisme: President Ronald Reagan benoemde Iran officieel als “staatssponsor van terrorisme” na meerdere aanvallen in Libanon. Later werkte Reagan echter achter de schermen samen met Iran om Amerikaanse gijzelaars vrij te krijgen.
(1988) Iran Air vlucht neergeschoten: Tijdens de oorlog tussen de VS en Iran werd een civiele vlucht van Iran Air neergeschoten, waarbij alle 290 inzittenden omkwamen. De VS beweerde dat het een vergissing was, maar bood geen formele excuses aan.
(1995) Strengere sancties: Tussen 1995 en 1996 legde de VS meer sancties op en verbood Amerikaanse bedrijven om met Iran te handelen.
(2002) Gevolgen van 9/11: Na de aanslagen van 11 september 2001 noemde president George W. Bush Iran een deel van de “As van het Kwaad”.
(2013) Iran nucleaire deal: Tussen 2013 en 2015 begon president Barack Obama gesprekken met Iran, wat resulteerde in de nucleaire deal die de nucleaire activiteiten van Iran beperkte in ruil voor een versoepeling van de sancties.
(2018) Trump trekt zich terug uit de nucleaire deal: Tijdens zijn eerste termijn trok de VS zich unilateraal terug uit de deal en legde opnieuw sancties op.
(2020) IRGC-leider geëxecuteerd: De VS doodde de Iraanse generaal Qassem Soleimani in een drone-aanval.
(2025) Brief aan Teheran: In maart stuurde Trump een brief naar de Iraanse leider Ayatollah Khamenei met een voorstel voor nieuwe onderhandelingen over een nucleaire deal.
(2025) Amerikaanse aanvallen: De VS bombarderen drie belangrijke nucleaire faciliteiten in Iran, onder verwijzing naar veiligheidszorgen en ter verdediging van Israël.
