Foto’s: Joodse gemeenschap in Irak redt een langvergeten heiligdom

In Beeld: Het Herstel van een Vergeten Joodse Heiligdom in Irak

In een bruisende wijk van Bagdad werken arbeiders ijverig aan de restauratie van een eeuwenoud heiligdom van een gerespecteerde rabbi, met als doel het lang vervaagde erfgoed van de Joodse gemeenschap van Irak nieuw leven in te blazen.

Enkele maanden geleden was het graf van Rabbi Isaac Gaon gevuld met rommel. De deur was verroest, de ramen gebroken en de muren zwartgeblakerd door decennia van verwaarlozing. Nu bedekken marmeren tegels het ooit kleine graf, en in het midden staat een groot grafsteen met een vers, de naam van de rabbi en het jaar van zijn dood: 688. Een zilveren menora hangt aan de wand erachter.

“Het was een vuilnisbelt, en we mochten het niet herstellen,” zei Khalida Elyahu, 62, het hoofd van de Joodse gemeenschap van Irak.

De Joodse gemeenschap van Irak was ooit een van de grootste in het Midden-Oosten, maar is tegenwoordig geslonken tot slechts een handvol leden. Bagdad heeft nu nog maar één synagoge, maar er zijn geen rabbijnen meer.

De restauratie van het heiligdom wordt gefinancierd door de Joodse gemeenschap, met een geschatte kostenpost van $150.000. Het project zal “een heropleving voor onze gemeenschap brengen, zowel binnen als buiten Irak”, aldus Elyahu.

Met de steun van Iraakse functionarissen sprak ze de hoop uit om meer verwaarloosde sites te herstellen. Er is weinig informatie over Rabbi Isaac. Tijdens een bezoek aan het graf eerder dit jaar verklaarde de Nationale Veiligheidsadviseur van Irak, Qasim al-Araji, dat de rabbi een financiële functionaris was geweest.

Rabbi Isaac was een prominente figuur tijdens de Gaonische periode, ook wel bekend als het tijdperk van de Babylonische academies voor rabbijnen. De titel “Gaon” verwijst waarschijnlijk naar zijn rol als hoofd van een dergelijke academie. Zijn naam werd in de 10e eeuw genoemd door een andere rabbi, die een verhaal vertelde dat uit geen andere bron bekend is, volgens professor Simcha Gross van de Universiteit van Pennsylvania.

Volgens het verhaal leidde Rabbi Isaac 90.000 Joden om Ali ibn Abi Talib, de vierde islamitische kalief en een verwant van de profeet Mohammed, te ontmoeten tijdens een van zijn veroveringen in centraal Irak. “We hebben geen ander bewijs voor dit evenement, en er zijn redenen om sceptisch te zijn,” merkte Gross op.

Er is verder niets bekend over Rabbi Isaac, zelfs niet over zijn religieuze opvattingen. Volgens de bijbelse traditie arriveerden Joden in Irak in 586 voor Christus, genomen als gevangenen door de Babylonische koning Nebukadnezar II, nadat hij de Tempel van Salomo in Jeruzalem had verwoest.

In Irak stelden ze de Babylonische Talmoed samen. Duizenden jaren later, onder Ottomaanse heerschappij, bestond 40 procent van de bevolking van Bagdad uit Joden. Net als in andere Arabische landen veranderde de geschiedenis van de Joden in Irak dramatisch na de Palestijnse Nakba, het Arabische woord voor “catastrofe”, en de oprichting van Israël in 1948. Kort daarna ging bijna al het personeel van Irak’s 135.000 Joden in ballingschap.

Jaren van conflict en instabiliteit — de dictatuur van Saddam Hoessein, de invasie door de Verenigde Staten in 2003 en de daaropvolgende geweldsuitbarstingen — hebben de gemeenschap verder verminderd. Tegenwoordig zijn er nog 50 synagogen en Joodse sites in Irak, volgens Elyahu. De meeste zijn in ruïnes, en sommige zijn omgebouwd tot magazijnen.