Europese nucleaire plannen zouden een catastrofale fout zijn

Franse marineofficieren aan boord van de Franse nucleaire onderzeeër Perle staan in het gelid tijdens de eerste Internationale Vlootreview van India, voor de kust van Bombay op 17 februari 2001.

De tweede termijn van de Amerikaanse president Donald Trump heeft aanzienlijke verschuivingen teweeggebracht in de Europese veiligheidscalculatie. Groeiende bezorgdheid over de Amerikaanse terugtrekking en de instorting van de na de Tweede Wereldoorlog opgestelde veiligheidsarrangementen hebben Europese leiders ertoe aangezet om alternatieven te presenteren.

Voorafgaand aan de Duitse verkiezingen vorige maand, deelde Friedrich Merz, de leider van de Christelijk-Democratische Unie en verwachte volgende Duitse kanselier, zijn mening: “We moeten gesprekken hebben met zowel de Britten als de Fransen – de twee Europese nucleaire machten – over de vraag of nucleaire samenwerking, of op zijn minst nucleaire beveiliging van het VK en Frankrijk, ook voor ons zou kunnen gelden.”

Vorige week verklaarde de Franse president Emmanuel Macron dat hij, als reactie op Merz, heeft besloten “de strategische discussie te openen over de bescherming van onze bondgenoten op het Europese continent door middel van onze [nucleaire] afschrikking.”

Het voorstel voor een vorm van Europese nucleaire samenwerking met Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk ter bescherming tegen bedreigingen uit Moskou is niet nieuw; varianten hiervan circuleren al tientallen jaren. Echter, het opnieuw ter tafel brengen van dit voorstel is niet slechts een geopolitieke miscalculatie; het is een strategische doodlopende weg. Het weerspiegelt een verkeerd begrip van zowel de nucleaire machtsbalans als de existentiële risico’s van het verder fragmenteren van de Europese veiligheidsarchitectuur.

Te midden van de toenemende onvoorspelbaarheid van de relaties tussen de Verenigde Staten en Rusland onder de tweede Trump-administratie, moet Europa zich richten op een gedurfde agenda van diplomatiek engagement op het gebied van nucleaire ontwapening, in plaats van te vervallen in nucleair escapisme.

De fantasie van Europese nucleaire samenwerking

Het voorstel voor Europese nucleaire samenwerking botst op rekenkundige en strategische realiteit. Rusland beschikt over een nucleair arsenaal van 5.580 kernkoppen, waaronder hypersonische Avangard-glijders en Sarmat intercontinentale ballistische raketten (ICBM’s). Dit is veel groter dan de gecombineerde Anglo-Franse voorraad van 515 kernkoppen.

Deze asymmetrie is niet enkel kwantitatief, maar ook doctrinair. Moskou’s strategie “escaleren om te de-escaleren” vertegenwoordigt een berekende benadering van conflict-escalatie die is ontworpen om tegenstanders tot concessies te dwingen. Het is een strategie die de Britse en Franse nucleaire arsenalen, geoptimaliseerd voor minimale afschrikking, niet kunnen tegenhouden.

Gegevens over defensie-uitgaven onthullen een dieper probleem: Europeanen hebben niet de financiële middelen of technologische capaciteiten om dit te realiseren terwijl ze hun ambitieuze herbewapening plannen uitvoeren. Het militaire budget van Duitsland van 90,6 miljard euro blijft geketend door inefficiënties, waarbij slechts 50 procent van de legeruitrusting voldoet aan de NAVO-paraatheidsnormen.

Tegelijkertijd missen Frankrijk en het VK de conventionele krachtvermenigvuldigers – wereldwijde surveillancenetwerken, inlichtingencapaciteiten of zelfs volledige nucleaire triades – die de uitgebreide afschrikking van de VS ondersteunen. Zelfs als elke eurocent van de onlangs aangekondigde 800 miljard euro (€867 miljard) van de Europese Unie aan nucleaire wapenprogramma’s werd besteed, zou het decennia duren om de productiecomplexen op te starten die nodig zijn voor een geloofwaardige afschrikking.

Proberen om het nucleaire coalitiemodel van de NAVO op Europees niveau te repliceren negeert zes decennia van geïntegreerde commando structuren en slaat de hybride bedreigingen over die moderne conflicten nu definiëren.

Bovendien lost het vervangen van de ene afhankelijkheid door de andere niets op. Voorstanders beweren dat nucleaire samenwerking bescherming biedt, maar de realiteit is dat het kan leiden tot strategische onderwerping.

Het is onwaarschijnlijk dat Frankrijk of het VK de controle over hun nucleaire arsenalen zal opgeven en deze zal overdragen aan de EU. Dit betekent dat een nucleaire samenwerkingsovereenkomst Duitsland en andere Europese landen die deelnemen aan de overeenkomst zou reduceren tot Franco-Britse kernkopmagazijnen zonder echte zeggenschap.

Deze Potemkin-afschrikking – alleen ceremonieel, zonder inhoud – zou Washington alleen maar verder irriteren.

Trump heeft al aangetoond dat hij er geen problemen mee heeft om bondgenoten in de steek te laten als hij geen voordeel voor de Amerikaanse strategische belangen ziet. Zijn recente stappen om de inlichtingenuitwisseling en militaire hulp voor Oekraïne te stoppen en zijn voorwaarde voor wederzijdse verdediging te koppelen aan militaire uitgaven, hebben de verslechterende normen van de NAVO blootgelegd – de alliantie getuigt van een ineenstorting van gedeeld doel.

Zoals experts opmerken, verwerpt Trump’s “MAGA Carta” buitenlands beleid expliciet strategisch altruïsme. Een Europese nucleaire caucus zou paniek signaleren en Trump’s transactionele wereldbeeld valideren, terwijl het de cohesie van de NAVO ondermijnt.

Een Europese nucleaire club zou fragmentatie verergeren, revisionistische actoren zoals Rusland en China zou aanmoedigen en middelen zou afleiden van kritieke lacunes in AI-ontwikkeling, duurzame economische output en energieresistentie die de macht van de 21ste eeuw definiëren.

Het economische argument versterkt de dwaasheid. Miljarden euro’s uit Europa’s eindige middelen investeren in overbodige kernkoppen terwijl praktische lacunes in conventionele capaciteit worden verwaarloosd, is geen staatkundige kunst; het is generatiedefect.

Ontwapening en fiscale realpolitik

De kans voor de EU ligt niet in nucleaire pose, maar in het revitaliseren van wapenbeheersing en bemiddeling. De ineenstorting van de strategische dialoog tussen de VS en Rusland sinds de invasie van Oekraïne heeft cruciale kaders voor wapenbeheersing in chaos achtergelaten.

Het New START-verdrag, dat het aantal ingezette strategische nucleaire warheads beperkt tot 1.550 voor zowel Rusland als de VS, blijft de laatste pijler van bilaterale wapenbeheersing. De vervaldatum in 2026 zonder opvolger zou de eerste keer zijn sinds 1972 dat de nucleaire supermachten van de wereld opereren zonder onderling gecontroleerde limieten – een scenario dat een nieuwe nucleaire wapenwedloop zou kunnen triggeren.

Hier ligt de kans voor Europa. In plaats van te streven naar een Europese nucleaire paraplu, zou het de leiding kunnen nemen in de inspanningen om de dialoog over nucleaire ontwapening nieuw leven in te blazen.

Oostenrijk, een EU-lid, heeft al een sleutelrol gespeeld in nucleaire gesprekken tussen het Westen en Iran, evenals in de trilaterale wapenbeheersingsdiscussies tussen de VS, Rusland en China in 2020. Dit plaatst het in een ideale positie om onderhandelingen over nucleaire risicovermindering opnieuw op te starten, vooral nu Washington openstaat voor vernieuwde dialoog met Moskou.

Leiding nemen in nucleaire ontwapening zou het soort leiderschap zijn dat een meer volwassen interpretatie van veiligheidsbeleid weerspiegelt, in plaats van te streven naar onmogelijke nucleaire afschrikking.

Sommige critici beweren dat onderhandelen met Rusland agressie beloont. Toch toont de geschiedenis aan dat zelfs bittere tegenstanders kunnen samenwerken aan wapenbeheersing wanneer belangen overeenkomen. Het INF-verdrag van 1987, dat 2.692 raketten elimineerde, werd afgerond na jaren van verhoogde spanning tussen de USSR en de VS in de vroege jaren ’80.

Het verdrag slaagde niet omdat president Ronald Reagan van de VS en de Sovjetleider Mikhail Gorbatsjov elkaar vertrouwden, maar omdat het ontmantelen van raketten beide zijden aanzienlijk geld bespaarde dat anders in de voortzetting van de wapenwedloop en het onderhoud van de vernietigde munitie zou zijn gegaan.

Tegenwoordig, met de Russische economie die wankelt te midden van de oorlog in Oekraïne en Trumps fixatie op kostenbesparing, is er een kans om een nieuwe overeenkomst na te streven als ontwapening niet als idealisme, maar als fiscale pragmatiek wordt gepresenteerd. Europa kan helpen bij het bemiddelen van een deal die de portemonnee van alle partijen dient – en de overleving van de mensheid.

De onbedoelde gevolgen van Trump’s nucleaire zetten tijdens zijn eerste termijn – versnelde wapenwedlopen, eroderende allianties en bemoedigde tegenstanders – bieden waarschuwende lessen. Zijn tweede termijn kan echter een kans bieden om de Doomsday Clock terug te draaien van 89 seconden voor middernacht.

Europa staat nu voor een keuze: zich vasthouden aan erfstukken uit de Koude Oorlog terwijl de planeet verbrandt, of een veiligheidsparadigma pionieren dat de overleving van de planeet boven de ijdelheid van grootmachten stelt. De beslissing die wordt genomen, zal niet alleen de toekomst van Europa bepalen, maar die van de hele mensheid.