Een gebrekkige vredesovereenkomst zal de oorlog in Oekraïne niet beëindigen

Vandaag markeren we drie jaar van Rusland’s grootschalige invasie in Oekraïne. Gedurende deze periode heeft het Oekraïense volk opmerkelijke veerkracht getoond, door Russische plannen om Kyiv te veroveren te verijdelen en het Russische leger te dwingen zich terug te trekken uit Kharkiv en Kherson.

Oekraïners blijven zich verzetten tegen de aanvallen van het Russische leger, maar de oorlog is onvermijdelijk in een moeizame fase beland, waarin elke territoriale winst enorme kosten met zich meebrengt. Dit test zowel Oekraïnes uithoudingsvermogen als de bereidheid van het Westen om ondersteuning te blijven bieden.

In deze kritieke fase heeft een nieuwe administratie in de Verenigde Staten een dramatische verschuiving in haar beleid ten aanzien van Oekraïne aangegeven, met de eis dat er snel een vredesovereenkomst moet worden bereikt. Vorige week ontmoetten Amerikaanse en Russische functionarissen elkaar in Saoedi-Arabië voor directe onderhandelingen zonder Oekraïne aan tafel. Deze bijeenkomst en de retoriek vanuit Washington hebben de vrees doen ontstaan dat de regering van president Donald Trump de basis legt voor bredere concessies in het kader van de-escalatie met Rusland.

Voor Oekraïne is de fundamentele vraag niet of diplomatie moet worden nagestreefd – elke oorlog eindigt uiteindelijk aan de onderhandelingstafel – maar onder welke voorwaarden deze onderhandelingen zullen plaatsvinden. Als de prioriteit simpelweg is om het vechten zo snel mogelijk te stoppen, bestaat het risico dat Oekraïne onder druk wordt gezet om een schikking te accepteren die geen rekening houdt met zijn lange termijn veiligheidszorgen en die de oorlog tijdelijk bevriest in plaats van deze te beëindigen.

Recente geschiedenis biedt een duidelijke waarschuwing tegen dergelijk gebrekkig “vredesbeleid”. In februari 2014 viel Rusland het Oekraïense schiereiland de Krim binnen en bezette het; twee maanden later lanceerden zijn troepen, samen met lokale pro-Russische strijdkrachten, een operatie in de Donbas-regio in het oosten van Oekraïne, waarbij ze controle over een deel van het gebied verwierven. In augustus werd Kyiv gedwongen om te onderhandelen onder begeleiding van Frankrijk en Duitsland, met als doel het vechten te stoppen onder ongunstige voorwaarden.

Wat bekend werd als de Minsk I-overeenkomst, ondertekend in september van dat jaar, hield niet langer dan zes maanden stand. In januari 2015 vernieuwden troepen loyaal aan Moskou en reguliere Russische eenheden hun aanvallen op Oekraïne om meer concessies af te dwingen. In februari 2015 werd de Minsk II-overeenkomst onderhandeld en ondertekend, waarin werd vastgelegd dat Kyiv de “speciale status” van twee regio’s in de Donbas moest erkennen, die feitelijk door Rusland bezet waren.

De Minsk-overeenkomsten hebben uiteindelijk geen duurzame vrede weten te waarborgen. Ze waren gestructureerd om het conflict te bevriezen in plaats van het op te lossen, waardoor Rusland de controle over de bezette gebieden kon consolideren terwijl Oekraïne politiek en militair werd ingeperkt. Moskou heeft zich nooit aan zijn verplichtingen gehouden en gebruikte het diplomatieke proces om tijd te winnen, zich te hergroeperen en zich voor te bereiden op verdere agressie.

De mislukte Minsk-overeenkomsten dienen als een waarschuwend verhaal: Schikkingen die de veiligheidsrealiteiten en maatschappelijke verwachtingen van Oekraïne negeren, leiden niet tot blijvende vrede, maar stellen slechts het volgende conflict uit.

Elke schikking moet de wil van het volk reflecteren dat deze oorlog al drie jaar doorstaat. Peilingen in Oekraïne tonen duidelijk wat de Oekraïners willen. Oorlogsmoeheid is reëel, zoals blijkt uit een peiling van Gallup in november, waarin 52 procent van de respondenten aangaf onderhandelingen te steunen. Echter, als het gaat om territoriale concessies, zei slechts 27 procent dat Oekraïne zo’n stap zou moeten overwegen. Een duidelijke meerderheid van de Oekraïners verwerpt het opgeven van land als onderdeel van een vredesovereenkomst.

Deze cijfers benadrukken een onontkoombare politieke realiteit: Er is geen brede steun in Oekraïne voor een vredesovereenkomst die de Russische territoriale winsten legitimeert. Elke Oekraïense leiding die probeert dergelijke voorwaarden te onderhandelen, zou enorme publieke druk ervaren. En zelfs als er op diplomatiek niveau een overeenkomst zou worden bereikt, zouden pogingen om deze uit te voeren op felle weerstand binnenlands stuiten.

Daarom kunnen Amerikaanse en andere Westerse beleidsmakers die pleiten voor een versnelde oplossing de wil van het Oekraïense volk niet negeren. Als zij willen dat een vredesakkoord standhoudt, moeten zij overwegen de steun voor het Oekraïense leger voort te zetten. Oekraïnes vermogen om vanuit een sterke positie te onderhandelen, hangt af van voortdurende militaire successen en een verenigde houding van zijn bondgenoten.

Bij het nemen van beslissingen over hun Oekraïne-beleid, mogen westerse landen niet bezwijken voor het gebrekkige narratief van Rusland. Moskou probeert de illusie van kracht te creëren terwijl het zijn groeiende kwetsbaarheden verbergt.

Russische functionarissen hebben volgehouden dat de Russische economie stabiel is ondanks sancties, dat hun militaire operaties duurzaam zijn en dat de tijd aan hun zijde is. Tijdens de gesprekken in Riyad zouden Russische vertegenwoordigers gesuggereerd hebben dat bedrijven in Moskou bloeien, restaurants vol zijn en slechts de westerse economieën lijden onder een langdurige betrokkenheid in Oekraïne.

De boodschap was duidelijk: Rusland kan vechten zolang als nodig is, terwijl het Westen steeds minder rendement krijgt. Deze framing heeft ertoe geleid dat sommigen in het Westen concluderen dat een snelle vredesovereenkomst – eentje gebaseerd op Oekraïense concessies – de meest pragmatische weg vooruit kan zijn.

Maar dat is het niet. Inbinden aan Rusland zou alleen maar zijn honger naar meer agressie vergroten.

De manier om vrede in Oekraïne te waarborgen, is door een robuust veiligheidsraamwerk na de oorlog op te zetten. Of het nu gaat om NAVO-integratie, bilaterale defensieovereenkomsten of een gestructureerd, door Europa geleid veiligheidsraamwerk, Oekraïne heeft concrete veiligheidsverplichtingen nodig. Als deze ontbreken in welke vredesschikking dan ook, zou het risico op hernieuwd conflict hoog blijven.

De komende maanden zullen cruciaal zijn terwijl Washington zijn rol in Oekraïne heroverweegt. Hoewel veel onbekend is, is één realiteit duidelijk: Oekraïnes strijd gaat niet alleen over het heroveren van verloren territorium, maar ook over het waarborgen dat zijn soevereiniteit niet langer ter discussie staat. Of het westerse beleid blijft aansluiten bij dat doel of verschuift naar een meer transactionele benadering, zal de volgende fase van de oorlog vormgeven.