Duitsland’s ‘Grote Coalitie’: Wat de Impact is op de Economie

Duitse verkiezingen leveren gefragmenteerd resultaat op

De federale verkiezingen in Duitsland hebben een gefragmenteerd resultaat opgeleverd, waarbij de CDU/CSU 28,5% van de stemmen heeft gewonnen, maar afhankelijk is van de SPD om een ‘Grote Coalitie’ te vormen. Terwijl de coalitiegesprekken beginnen, houden investeerders nauwlettend in de gaten of de nieuwe regering in staat zal zijn om betekenisvolle economische hervormingen door te voeren.

Een bekend, maar gefragmenteerd resultaat

Na een lange verkiezingsnacht op 23 februari heeft het politieke centrum in Duitsland standgehouden, zij het met moeite. De CDU/CSU van Merz heeft 208 zetels veroverd, waardoor het de grootste partij in de Bundestag is, gevolgd door de extreemrechtse Alternative für Deutschland (AfD) met 152 zetels. De SPD, die sinds 2021 onder Scholz heeft geregeerd, heeft zware verliezen geleden en is teruggevallen naar 120 zetels. Ook de Groenen, die deel uitmaakten van de uitgaande coalitie, zagen hun aantal zetels dalen, terwijl de extreemlinkse Die Linke kleine winst boekte. De Vrije Democratische Partij (FDP) heeft een verrassende ineenstorting meegemaakt en verloren al haar 91 zetels die in de verkiezingen van 2021 waren gewonnen, omdat het de 5% drempel voor parlementaire toegang niet haalde. De leider en voormalige minister van Financiën, Christian Lindner, heeft zijn functie neergelegd.

“Het Duitse politieke landschap is gefragmenteerder dan ooit,” zei Carsten Brzeski, wereldwijd macro-econoom bij ING. “Hoewel de Christendemocraten als eerste zijn geëindigd, hebben ze de verpletterende mandaat om Duitsland te hervormen dat hun kanselier kandidaat Friedrich Merz had gehoopt, niet behaald,” voegde DWS eraan toe in een verklaring op maandag.

Ondanks de overwinning van Merz was de prestatie van de CDU/CSU verre van overweldigend – het was de op één na zwakste in de geschiedenis – en dwingt de partij tot coalitiegesprekken met de SPD. Markus Söder, de leider van de CSU, de Beierse zusterpartij van de CDU, heeft al uitgesloten om met de Groenen samen te werken, waardoor een vernieuwde ‘Grote Coalitie’ de enige levensvatbare optie blijft. De CDU/CSU en SPD hebben meerdere keren samen geregeerd, waarbij ze ‘Grote Coalities’ vormden in 1966-1969, 2005-2009, 2013-2018 en 2018-2021.

De dilemma van de schuldenrem

Een van de grootste uitdagingen voor de volgende regering is of zij in staat zal zijn om de constitutionele schuldenrem van Duitsland te hervormen, die de overheidsleningen strikt beperkt. Goldman Sachs merkt op dat de uitdaging ligt in het feit dat de AfD en Die Linke samen 216 zetels bezetten – meer dan een derde van de Bundestag – waardoor zij de mogelijkheid hebben om elke grondwetswijziging te vetoën. “De AfD is tegen een hervorming van de schuldenrem. Die Linke is tegen een verhoging van de defensie-uitgaven, hoewel ze misschien een hervorming van de schuldenrem zouden steunen om investeringen te verhogen,” zei Niklas Garnadt, econoom bij Goldman Sachs.

Ondanks deze obstakels zijn er alternatieve manieren om de fiscale ruimte te vergroten. Een benadering zou kunnen zijn om gezamenlijk Europees financiering te gebruiken voor defensie-uitgaven, omdat EU-uitgegeven schulden niet meetellen voor de schuldenrem van Duitsland. Een andere mogelijkheid is een hervorming van de schuldenrem, die Die Linke misschien zou steunen als deze wordt gekoppeld aan hogere investeringsuitgaven. Ten slotte zou de regering de ontsnappingsclausule kunnen inroepen in reactie op een externe crisis, waardoor de leennormen tijdelijk worden versoepeld. “Dit zou enige fiscale ruimte creëren buiten de grenzen van de schuldenrem in het fiscale jaar waarin de ontsnappingsclausule wordt geactiveerd,” zei Garnadt.

Philip Bokeloh, senior econoom bij ABN Amro, is optimistischer over de hervorming van de schuldenrem en zegt dat de kans daarop groot is in een vernieuwde ‘Grote Coalitie’. “Het versoepelen van de schuldenrem opent ook de deur naar het implementeren van voorstellen uit het Draghi-rapport, dat oproept tot verdere Europese integratie en hogere investeringen in energietransitie, innovatie en defensie,” aldus Bokeloh.

Beperkte ruimte voor grote economische hervormingen, maar verrassingen zijn mogelijk

Buiten de schuldenrem zijn economen sceptisch dat een CDU/CSU-SPD-regering grote structurele hervormingen zal doorvoeren. “De verlangen van veel Duitsers en Europeanen naar Duitse politieke en economische stabiliteit zal vandaag niet eindigen, en het is moeilijk te zien dat de volgende regering veel meer voor de economie kan doen dan een kortstondige positieve impact van enkele belastingverlagingen, kleine hervormingen en iets meer investeringen,” zei Brzeski van ING. “Een hervorming van het pensioenstelsel lijkt zeer onwaarschijnlijk,” voegde hij eraan toe. Volgens DWS zal dit “licht teleurstellend zijn voor de aandelenmarkten op de korte termijn. Echter, op de middellange termijn zullen de daadwerkelijke beleidsimplicaties meer van belang zijn dan de verkiezingsresultaten.”

Ondanks politieke onzekerheid is er nu “een tastbaar gevoel van urgentie onder de reguliere beleidsmakers, niet in de laatste plaats onder druk van internationale factoren,” merkte DWS-analisten op. “Dit zou de weg kunnen effenen voor een relatief soepele coalitievorming, wat als een bescheiden positieve verrassing voor de markten zou kunnen komen.” Op maandag steeg de DAX-index in Duitsland met 1,6% tegen 11.00 uur CET na de verkiezingsresultaten, op weg naar de beste sessie sinds midden januari. Vonovia SE en Rheinmetall AG leidden de winsten met respectievelijk 4,1% en 3,9% stijging.