De Impact van Climatische Verandering op Wereldwijde Verplaatsingen in Kaart Brengen

Slot van de jaarlijkse VN Klimaatveranderingsconferentie (COP29) in Bakoe, Azerbeidzjan – wereldwijde verplichtingen om klimaatverandering aan te pakken worden opnieuw geconfronteerd met de harde realiteit van wijdverspreide weersgerelateerde ontheemding. Volgens het 2024 Global Report on Internal Displacement waren tegen het einde van 2023 ten minste 6,6 miljoen mensen wereldwijd ontheemd door weersgerelateerde rampen.

Echter, velen werden meerdere keren ontheemd, voornamelijk door overstromingen, stormen, droogtes en bosbranden, wat resulteerde in een totaal van minstens 20,3 miljoen gedwongen verplaatsingen gedurende het jaar. Daarnaast werden 1,1 miljoen mensen ontheemd door natuurrampen die niet rechtstreeks aan klimaatverandering zijn toegeschreven, zoals aardbevingen en vulkanische activiteit.

“Klimaatverandering zal bijdragen aan veel grotere aantallen mensen die ontheemd raken en zal leiden tot meer, grotere en intensere gevaarlijke gebeurtenissen,” voegde ze toe.

Waar heeft klimaatverandering de meeste ontheemding veroorzaakt? De landen met het hoogste aantal weersgerelateerde ontheemding in 2023 waren China (4,6 miljoen) en de Filipijnen (2,1 miljoen). Daar heeft Tyfoon Doksuri, een van de krachtigste stormen van het seizoen, meer dan een miljoen mensen ontheemd en tientallen doden veroorzaakt.

In Afrika ervoer Somalië het hoogste aantal ontheemding op het continent met 2 miljoen, grotendeels als gevolg van de “ergste overstromingen in decennia” die honderden duizenden dwongen hun huizen te ontvluchten. Weersgerelateerde gebeurtenissen verhogen ook de risico’s voor reeds kwetsbare gemeenschappen, waaronder degenen die door conflicten zijn getroffen, aldus Ezekiel Simperingham, wereldwijde manager voor migratie en ontheemding bij de Internationale Federatie van de Rode Kruis.

Overstromingen en stormen waren verantwoordelijk voor de overgrote meerderheid van de ontheemding met respectievelijk 9,8 miljoen en 9,5 miljoen, gevolgd door droogtes (491.000) en bosbranden (435.000). Nat massa-bewegingen, zoals aardverschuivingen, leidden tot minstens 119.000 ontheemding, terwijl erosie en extreme temperaturen respectievelijk 7.000 en 4.700 ontheemding veroorzaakten.

Stijging van weersgerelateerde incidenten – Het aantal weersgerelateerde ontheemding incidenten is de afgelopen 16 jaar scherp gestegen, sinds het Internal Displacement Monitoring Centre (IDMC) begon met het volgen ervan in 2008. Overstromingen hebben in het bijzonder een duidelijke stijgende trend laten zien, ondanks enkele fluctuaties, van 272 weersgerelateerde incidenten in 2015 naar een piek van 1.710 incidenten in 2023 – een stijging van meer dan zes keer.

Evenzo hebben stormgebeurtenissen, waaronder orkanen, cyclonen en tyfoons, een significante stijging doorgemaakt, met meer dan zeven keer groei van 163 geregistreerde incidenten in 2015 naar 1.186 in 2023. Samengevoegd waren overstromingen en stormen verantwoordelijk voor 77 procent van alle weersgerelateerde incidenten wereldwijd van 2008 tot 2023.

Pushker Kharecha, adjunct-directeur van het Climate Science, Awareness, and Solutions-programma aan het Earth Institute van Columbia University, zegt dat door de mens veroorzaakte klimaatverandering “zeker een significante rol” heeft gespeeld in het verergeren van temperatuurgerelateerde extremen.

Hij waarschuwde dat de “verslechtering van extremen” zal blijven aanhouden als we “wonderbaarlijk het temperatuurdoel van 1,5 graden Celsius tegen 2100” behalen – wat bedoeld is om de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5°C boven pre-industriële niveaus tegen het einde van de eeuw om ernstige klimaatimpact te verminderen.

Ontheemding wereldwijd – Van de 359 miljoen weersgerelateerde wereldwijde ontheemding die sinds 2008 is geregistreerd, kwam bijna 80 procent uit de regio’s Azië en Azië-Pacific, goed voor respectievelijk ongeveer 106 en 171 miljoen. China, de Filipijnen, India, Bangladesh en Pakistan waren de top vijf landen met de meeste geregistreerde interne ontheemding over de 16-jarige periode, goed voor 67 procent van de wereldwijde ontheemding.

Volgens de Wereldbank is in de afgelopen twee decennia meer dan de helft van de bevolking van Zuid-Azië – ongeveer 750 miljoen mensen – getroffen door minstens één natuurramp zoals overstromingen, droogtes of cyclonen. De regio zal naar verwachting jaarlijks verliezen van gemiddeld $160 miljard ervaren tegen 2030 als de huidige trends zich voortzetten.

Over het algemeen ervaarden landen in het Globale Zuiden, waaronder grote delen van Afrika, Azië, Azië-Pacific, MENA en Latijns-Amerika, vijf keer (5,13) meer ontheemding in verhouding tot hun bevolking in vergelijking met landen in het Globale Noorden in 2023. Kharecha van Columbia University noemde dit fenomeen een van de belangrijkste “wereldwijde onrechtvaardigheden” – waar het Globale Zuiden het minste heeft bijgedragen aan het probleem, maar de meest ernstige gevolgen lijdt.

Volgens een analyse van de New York Times hebben 23 geïndustrialiseerde landen, voornamelijk in West-Europa en Noord-Amerika, bijgedragen aan 50 procent van alle broeikasgassen die hebben bijgedragen aan de opwarming van de aarde, vrijgegeven door fossiele brandstoffen en industrie in de afgelopen 170 jaar. Kharecha legde uit dat het Globale Zuiden al de warmste regio’s op aarde bevat, en daarom zelfs de relatief kleine stijging van de wereldtemperatuur deze regio’s meer heeft beïnvloed dan koudere gebieden.

“Bovendien zijn deze landen het meest kwetsbaar voor klimaatimpact, omdat ze over het algemeen de minste financiële en/of technologische middelen hebben om het probleem te verlichten,” voegde hij toe.

Doen COP-leden genoeg om ontheemding aan te pakken? Alice Baillit, beleidsadviseur bij het Internal Displacement Monitoring Centre, zegt dat het aanpakken van rampontheemding vereist dat zowel de grondoorzaken als de verliezen en schade die het veroorzaakt, worden aangepakt.

Vorige week zeiden meer dan 200 voormalige leiders en klimaatexperts in een brief dat de door de VN geleide COP-top “niet langer geschikt is voor het doel” en een “fundamentele herziening” vereist. Kharecha bij Columbia University uitte ook zijn scepsis over wat topconferenties zoals COP kunnen bereiken.

“Kijk gewoon naar elke grafiek van CO2-uitstoot in de tijd. Ze blijven onbelemmerd groeien na tientallen jaren van deze vergaderingen,” zei hij. “Zolang de overeenkomsten niet wettelijk bindend zijn, zullen ‘verplichtingen’ blijven worden aangepast, enzovoort. En zelfs als ze ooit wettelijk bindend zijn, wie zal ze dan handhaven?”

Kharecha pleitte voor een “wereldwijd koolstofprijsysteem dat broeikasgasemissies bestraft, maar eerlijk – dat geen oneerlijke mitigatielasten oplegt aan landen met een laag/middeninkomen.”