COP 29: Ontwikkelde economieën moeten levens boven winst stellen

UNFCCC Uitvoerend Secretaris Simon Stiell spreekt met de hoofd van de Amerikaanse delegatie, Susan Biniaz (in lichtblauw), voorafgaand aan de 6e Hoogwaardige Ministeriële Dialoog over Klimaatfinanciering op de vierde dag van de UNFCCC COP29 Klimaatconferentie op 14 november 2024 in Baku, Azerbeidzjan.

De bliksemvloeden die twee weken geleden de oostelijke regio Valencia in Spanje overweldigden, waren de dodelijkste natuurramp in de recente geschiedenis van het land. De Spaanse regering reageerde op de tragedie met de grootste mobilisatie van het leger en de politie in vredestijd in de recente geschiedenis, maar kreeg zware kritiek vanwege de vertragingen bij de levering van noodhulp aan bepaalde gebieden en het vermeende gebrek aan voorbereiding op een dergelijke catastrofe.

De ramp in Spanje, die meer dan 200 mensenlevens eiste en talloze huizen en bedrijven onder modder bedekte, is een duidelijke herinnering dat de gevolgen van klimaatverandering toenemen. Extreme weersomstandigheden komen vaker en intensiever voor, en steeds meer mensen en locaties worden getroffen. Wanneer een ontwikkeld land als Spanje moeite heeft om te voldoen, wat zijn dan de kansen voor ontwikkelingslanden in het licht van de catastrofes die aan de horizon lonken?

Deze week hebben meer dan honderd wereldleiders zich in Baku, Azerbeidzjan verzameld voor een nieuwe ronde van VN-klimaatonderhandelingen: de COP29. Bovenaan de agenda staat een nieuwe klimaatfinancieringsdeal.

Op de Klimaattop van Kopenhagen in 2009 stemden ontwikkelde landen ermee in om, tegen 2020, gezamenlijk $100 miljard per jaar te mobiliseren om klimaatactie in ontwikkelingslanden te ondersteunen. Dit doel werd uiteindelijk in 2022 gehaald, twee jaar na de deadline. Sindsdien werken landen aan het veiligstellen van een nieuwe, veel ambitieuzere deal, genaamd het Nieuwe Collectieve Gequantificeerde Doel (NCQG), ter vervanging van de oude. De hoop is dat de nieuwe deal de jaarlijkse bijdragen aanzienlijk zal verhogen boven de basis van $100 miljard – wat over het algemeen onvoldoende is – en de groeiende gaten in het klimaatfinancieringskader zal dichten.

Voorspellingen voor de benodigde fondsen om de klimaatgerelateerde behoeften van ontwikkelingslanden aan te pakken, liggen inmiddels in de buurt van triljoenen dollars. De Verenigde Naties (VN) schatten bijvoorbeeld dat ontwikkelingslanden tegen 2030 minimaal tussen de $5,8 en $5,9 triljoen nodig zullen hebben om aan hun klimaatbehoeften te voldoen. Dit betekent dat, als ontwikkelingslanden enige kans willen hebben om schone-energienetwerken op te bouwen, zich voor te bereiden op extreme weersomstandigheden en effectief te reageren op natuurrampen zoals die in Spanje, het cruciaal is dat er snel een nieuwe, veelomvattende klimaatfinancieringsdeal wordt bereikt.

Er zijn deze week verschillende “miljard dollar vragen” in debat in Baku: Waar moet het geld voor het NCQG vandaan komen, en hoeveel? Welke soorten financiering moeten daarin worden opgenomen? Wat moet het financieren en waar?

De onderhandelingen over het NCQG zijn al meer dan twee jaar aan de gang, maar er is nog steeds geen consensus onder landen over deze cruciale vragen. Ontwikkelingslanden en maatschappelijke organisaties hebben al concrete voorstellen gedaan over hoe het NCQG eruit moet zien en wat het moet omvatten, maar rijkere landen blijven stil.

Het gebrek aan actie van de ontwikkelde wereld om een nieuwe klimaatfinancieringsdeal te verzekeren, ondermijnt het vertrouwen en riskeert zelfs het ontrafelen van de Overeenkomst van Parijs. Ontwikkelde landen maken schijnbaar twee ernstige fouten in de onderhandelingen over het NCQG, die ernstige gevolgen kunnen hebben voor onze gezamenlijke toekomst.

Ten eerste lijken ze de onderhandelingen als gijzelaar te gebruiken om meer landen – vooral relatief welvarende opkomende economieën, zoals China – onder druk te zetten om bij te dragen aan het verminderen van hun individuele lasten. Dit is niets meer dan een vertragingstactiek die de goede trouw schendt. Veel ontwikkelingslanden dragen al bij naar beste vermogen, en het uitbreiden van de deal om meer van hen als bijdragers op te nemen, valt duidelijk buiten het bereik van de onderhandelingen.

Ten tweede lijkt het erop dat ontwikkelde landen de voorkeur geven aan het feit dat de meeste bijdragen aan het NCQG afkomstig zijn van de private sector en op schuld gebaseerde financiering. Maar de private sector heeft noch de motivatie, noch de mogelijkheid om deze inspanning effectief te leiden. Veel klimaatbehoeften die financiering vereisen voor hun uitvoering zijn niet winstgevend, vooral diegene die verband houden met aanpassing en verlies en schade. Tot nu toe zijn pogingen om dergelijke projecten bankbaar te maken, hetzij via klimaatfinanciering of het verminderen van risico’s, schromelijk tekortgeschoten.

De econoom Daniela Gabor heeft deze falende aanpak, die publieke financiën benut om private winsten te waarborgen en de risico’s naar belastingbetalers en kwetsbare landen verschuift, aangeduid als de “Wall Street Klimaatconsensus”. Door financiers en internationale financiële instellingen, waaronder multilaterale ontwikkelingsbanken, te laten beslissen hoe klimaatfinanciering wordt gecreëerd en wie daarvan profiteert, ondermijnen ontwikkelde landen de principes van klimaatrechtvaardigheid. Deze aanpak zorgt ervoor dat de armste mensen in de armste landen de zwaarste lasten dragen.

Alles wat minder is dan oprechte, op subsidies gebaseerde financiële steun op grote schaal, zal de Overeenkomst van Parijs ondermijnen en de voortgang jarenlang vertragen.

Volgens UNCTAD leeft momenteel zo’n 3,3 miljard mensen in landen die meer geld uitgeven aan het aflossen van hun schulden dan aan de financiering van gezondheidszorg en onderwijs. Het nieuwe klimaatfinancieringsdoel mag deze schuldencrisis niet verergeren.

Onder de huidige regeling worden de meeste klimaatfinancieringsbetalingen van minder dan $100 miljard gedaan in de vorm van leningen, inclusief tegen markttarieven. Deze fout mag niet worden herhaald onder het NCQG. Het nieuwe financieringsdoel moet een middel zijn om het vertrouwen in het multilaterale systeem te herstellen en de ambitie te waarborgen die nodig is om de nationaal bepaalde bijdragen (NDC’s) te financieren die tijdens de COP30 in Brazilië zullen worden overeengekomen.

De verantwoordelijkheid van ontwikkelde landen is duidelijk. Ze moeten zich inzetten en klimaatactie financieren die het welzijn van mensen boven winst prioriteert. De wereld kijkt nauwlettend naar Baku, en de geschiedenis zal hard oordelen als de machtigste landen ervoor kiezen om degenen aan de frontlinie van de klimaatcatastrofe in de steek te laten.