Clashes in Amsterdam leiden tot een verdeeldheid zaaiend schuldspel terwijl oude wonden opnieuw opengaan

Amsterdam, Nederland – Meer dan een week na de ongeregeldheden in Amsterdam voelt Tori Egherman, een Joodse schrijfster en onderzoeker die al twintig jaar in de Nederlandse hoofdstad woont, nog steeds woede. Terwijl ze in een café zit, hangt er boven haar een poster met een zwarte duif waarop staat “Vrede nu”. Dit beeld werd gemaakt door de Nederlandse grafisch ontwerper Max Kisman toen de laatste oorlog van Israël tegen Gaza begon en is sindsdien gratis verspreid naar tienduizenden mensen.

“Wat me boos maakt, is dat ze komen, zich op de meest gewelddadige en racistische manieren gedragen, en ons vervolgens achterlaten om hun rommel op te ruimen,” zei ze over de fans van de Israëlische voetbalclub die betrokken waren bij het geweld van afgelopen week. “Deze episode laat alleen maar Joden en Moslims het meest lijden. Als we meer verdeeld zijn en niet kunnen samenwerken, kunnen we als gemeenschappen weinig doen om de huidige situatie te verbeteren.”

Op 8 november vernielden fans van Maccabi Tel Aviv, die naar Amsterdam waren gekomen om de Israëlische ploeg Ajax te steunen, Palestijnse vlaggen en scandeerden ze racistische, dehumaniserende leuzen. “Er zijn geen kinderen meer in Gaza,” zongen ze, terwijl ze opriepen tot een overwinning van het Israëlische leger en beloofden de Arabieren te “verneuken”. Ze vielen ook de huizen van stadsbewoners aan die Palestijnse vlaggen in hun ramen hadden hangen.

Nadat Ajax met 5-0 had gewonnen, werden de Maccabi-fans achtervolgd en aangevallen door groepen te voet en op scooters, in wat wereldleiders, waaronder de Amerikaanse president Joe Biden, hebben bestempeld als een daad van antisemitisch geweld. Vijf mensen werden opgenomen in het ziekenhuis en tientallen werden gearresteerd, terwijl de politie sindsdien is versterkt.

“Ik zeg niet dat het geweld niet antisemitisch was. Ik denk echt dat het zowel uitgelokt als antisemitisch was,” zei de 62-jarige Egherman, die uit de VS is geëmigreerd. Ze voegde eraan toe dat ze door de jaren heen “veel Joden” heeft gezien die worden aangesproken vanwege het dragen van een kippa – net zoals veel Moslimvrouwen worden aangesproken vanwege het dragen van een hijab. “Maar antisemitisme wordt alleen erkend als het niet komt van iemand die wit en Nederlands is,” voegde ze eraan toe.

‘Dit was volkomen te verwachten’

Lokale activist Sobhi Khatib, een 39-jarige in Israël geboren Palestijn die tientallen jaren geleden in Amsterdam arriveerde, zei: “Hoe meer je deze gebeurtenis ontleedt, hoe meer je ziet dat dit volkomen te verwachten was.” Khatib herinnerde zich de door studenten geleide pro-Palestina demonstraties eerder in 2024, toen de politie knuppels gebruikte tegen demonstranten. “Het geweld van vorige week is een escalatie van het institutionele geweld dat aanwezig is en genormaliseerd in de Nederlandse samenleving, vooral sinds [Geert] Wilders in november vorig jaar werd gekozen.”

Na de ongeregeldheden heeft de burgemeester van Amsterdam, Femke Halsema, een noodverordening uitgevaardigd die protesten verbiedt. Maar sommigen, woedend over de genocide van Palestijnen in Gaza, hebben deze maatregel genegeerd. Frank van der Linde, een activist en organisator in Amsterdam, probeerde de ban juridisch aan te vechten. “We moeten vechten tegen deze onderdrukking met alle vreedzame middelen,” zei hij, eraan toevoegend dat het voorkomen van vrije expressie risico’s met zich meebrengt voor verdere verstoring. “De burgemeester schiet zichzelf in de voet.”

In een rechtszaak voerde hij aan dat het decreet mensenrechten schond. De rechtbank oordeelde op 11 november dat het verbod legitiem was. “Onderdrukking is een trend,” concludeerde Van der Linde.

‘Dit conflict heeft diepe impact op de Nederlandse Marokkanen’

Nederland huisvest een grote Moslimminderheid die ongeveer 5 procent van de bevolking uitmaakt. De meesten hebben hun wortels in Marokko en Turkije. De relatie van het land met Nederlandse Marokkanen is vaak onrustig. “Er is veel Marokkaans tuig in Nederland dat de straten onveilig maakt,” zei Wilders tijdens een verkiezingscampagne in 2017. “Als je je land wilt terugwinnen, maak Nederland weer voor de mensen van Nederland, dan kun je alleen voor één partij stemmen.”

Khatib zei: “Dit conflict heeft veel diepere impact op de Nederlandse Marokkanen in de stad dan op de Palestijnen.” De 22-jarige Nederlandse Marokkaanse studente Oumaima Al Abdellaoui brengt haar tijd meestal door met het bezoeken van scholen om met leerlingen te praten over samenhang. In 2019 was ze co-auteur van een boek over de twee culturen in de Nederlandse samenleving. “Iedereen in mijn gemeenschappen, zowel de islamitische gemeenschap als de Nederlandse Marokkaanse gemeenschap, is bang en boos over het schuldspel. We weten niet wat er komen gaat,” zei ze, eraan toevoegend dat de gemeenschap vaak ten onrechte de schuld krijgt voor maatschappelijke problemen zoals een gebrek aan huisvesting of criminaliteit.

“Er is een diep gevoel van niet begrepen worden en niet beschermd worden door de overheid of de politie.” Ze gebruikte de Nederlandse term “tweederangsburger” om het gevoel van veel Nederlandse Marokkanen te beschrijven.

De aanvallen op de Maccabi-fans waren verwerpelijk, zei ze. “Geweld mag nooit worden gebruikt. Maar dit geweld is een gevolg van een opeenhoping van marginalisatie, racistische politiek en racisme binnen de politie.” Terwijl demonstranten blijven de verbodsbepalingen negeren, woeden de debatten over verantwoordelijkheid en blijven minderheidsgemeenschappen in Nederland bang, terwijl de oorlog van Israël in Gaza voortduurt. Tot nu toe zijn bijna 44.000 Palestijnen – de meesten van hen vrouwen en kinderen – gedood sinds 7 oktober, toen Hamas een inval in Zuid-Israël lanceerde, waarbij 1.139 mensen omkwamen en meer dan 200 werden gevangen genomen.

Jelle Zijlstra, een 37-jarige Joodse theaterdirecteur en activist uit Amsterdam, maakt zich zorgen dat de extreemrechtse en anti-immigratie politieke groepen in Nederland de straatrellen jarenlang zullen uitbuiten. “Terwijl dit allemaal gebeurde, vergaten we ons te concentreren op de mensen die het meest lijden in Gaza,” zei hij. “Wat we vorige week zagen, leek een angstaanjagende gelijkstelling dat Joden en Moslims natuurlijke vijanden zijn … Onze functionarissen zijn behoorlijk kieskeurig in welke soorten antisemitisme ze veroordelen, meestal de soorten die hun agenda dienen. Daarom gebruiken ze Joden om racistische politiek en islamofobe retoriek af te leiden.”

De premier van Nederland, Dick Schoof, heeft de rellen en aanvallen bestempeld als “puur antisemitisch geweld”, en zei dat er een “groot verschil is tussen dingen vernietigen en Joden achtervolgen”. Terwijl hij de mogelijkheid heeft gepromoot om paspoorten af te nemen van “degene die zich van de samenleving hebben afgekeerd”, verwijzend naar verdachten achter de aanvallen op Israëlische fans, heeft hij gezegd dat het geweld van de Maccabi-ondersteuners zal worden onderzocht.

Het kantoor van de burgemeester van Amsterdam zei dat Halsema’s prioriteit was om vrede en orde te herstellen, en dat ze daarom niet beschikbaar was voor commentaar. Joana Cavaco, een 28-jarige lid van Erev Rav, een anti-zionistisch Joods collectief in Nederland, stelde dat het de schuld geven aan mensen met Arabische achtergronden voor antisemitisme onwaarschijnlijk de spanningen zal verlichten en open discussies over de rol van Europa in de Holocaust beperkt. “Antisemitisme is een onderdeel van de Nederlandse samenleving, het is geworteld in deze cultuur,” zei ze. “Als het gaat om de herinnering aan de Holocaust, wijzen de Nederlanders naar de Duitsers, zonder te erkennen dat mensen uit Nederland hebben toegestaan dat Joden in concentratiekampen zijn gestorven. Dat zijn de vragen die we proberen aan te kaarten en waarvan we geloven dat ze moeten worden aangepakt om antisemitisme te verminderen. Dit biedt veiligheid.”

Ze voegde eraan toe dat het waarborgen van de veiligheid van Palestijnen ook zal leiden tot de bescherming van Joodse mensen. Khatib, de Palestijnse activist, zei dat hij toen de fans van Maccabi Tel Aviv in Amsterdam arriveerden, zijn keffiyeh in het openbaar vermeed te dragen. “Ik was bang,” zei hij. Hij blijft pessimistisch over de toekomst van de pro-Palestina beweging in Amsterdam, vooral als de nationale discussie niet evolueert. Aan het einde van het interview was er weer een pro-Palestina demonstratie aan het ontstaan op het Dam Square in Amsterdam, niet ver weg. Khatib legde zijn keffiyeh om zijn schouders, zodat deze zichtbaar was, zelfs over zijn regenjas heen.