Chinese Vliegdekschepen in de Stille Oceaan Tonen Vermogen om de Amerikaanse Macht uit te dagen

China’s eerste binnenlandse vliegdekschip Shandong arriveert in Hongkong

Kuala Lumpur, Maleisië – Toen vier Chinese schepen eerder deze maand samen met Russische schepen deelnamen aan gezamenlijke marine-oefeningen in de Zee van Japan, werden er weinig wenkbrauwen opgetrokken. Moskou en Peking hebben hun militaire samenwerking de afgelopen jaren versterkt als tegenwicht tegen wat zij beschouwen als de door de Verenigde Staten geleide wereldorde.

Wat echter wel voor opschudding zorgde onder defensieanalisten en regionale regeringen, vond enkele weken eerder plaats toen China zijn vliegdekschepen voor het eerst samen in de Stille Oceaan stuurde. Maritiem expert en voormalig kolonel van de Amerikaanse luchtmacht Ray Powell beschreef de “gelijktijdige inzet” van China’s twee vliegdekschepen ten oosten van de Filippijnen als een “historisch” moment, terwijl het land zich haast om de ambitie van de Chinese president Xi Jinping waar te maken om tegen 2035 een wereldklasse marine te hebben.

“Geen enkel land behalve de VS heeft sinds de Tweede Wereldoorlog op dergelijke afstanden met dubbele vliegdekschepgroepen geopereerd,” zei Powell, directeur van SeaLight, een maritiem transparantieproject van het Gordian Knot Center aan de Stanford University. Het door de staat geleide nieuwsagentschap Xinhua beschreef de oefening van de vliegdekschepen als een “training gericht op gevechten op grote zeeën”, en de staatsaffilierte Global Times meldde dat China binnenkort klaar is om het “tijdperk van drie vliegdekschepen” te betreden, wanneer zijn Fujian-vliegdekschip later dit jaar in gebruik wordt genomen.

Oost-Azië als ’thuiswedstrijd’ voor China

China heeft momenteel twee operationele vliegdekschepen – de Liaoning en Shandong – terwijl de Fujian zich in de testfase op zee bevindt. Hoewel de Chinese marine de grootste marinevloot ter wereld heeft met meer dan 370 schepen, vergeleken met de 251 actieve schepen van de VS, ontbeert Peking nog steeds het wereldwijde logistieke netwerk en de geavanceerde nucleaire onderzeeboottechnologie die vereist zijn voor een echt volwassen blauw-water-marine.

De drie vliegdekschepen van Beijing functioneren op diesel, terwijl Washington’s 11 vliegdekschepen allemaal nucleair aangedreven zijn. Maar de “kloof” in maritieme capaciteiten tussen de VS en China wordt steeds kleiner. “[China] is vast van plan deze kloof te dichten en steekt enorme middelen in dat streven. Met zijn snel verbeterende technische bekwaamheid en enorm superieure scheepsbouwcapaciteit heeft het zijn potentieel bewezen om daar te komen,” zei Powell.

Pekings meer directe focus is niet gericht op wereldwijde concurrentie met de VS, voegde Powell eraan toe. In plaats daarvan concentreert China zich op het veranderen van de machtsbalans en het overtuigen van zijn bondgenoten en tegenstanders om China’s dominantie binnen zijn gekozen invloedsfeer in Oost-Azië te accepteren. De tweede optie, indien nodig, is om hen te verslaan.

“Oost-Azië is een ’thuiswedstrijd’ voor China – een plek waar het zijn kleine vliegdekschipcapaciteit kan aanvullen door zijn veel grotere landgebonden lucht- en raketstrijdkrachten, inclusief zogenaamde [vliegtuig] ‘vliegdekschipdoders’ raketsystemen die doelen tot 4.000 km (2.485 mijl) verderop kunnen raken,” zei Powell.

Regionaal, terwijl de Filippijnen steeds vaker confrontaties op open zee aangaan met de Chinese kustwacht, is het Japan dat de maritieme opbouw van China met bezorgdheid gade slaat, zeiden experts. De Japanse minister van Defensie Gen Nakatani zei in juni – na bevestiging dat China’s twee vliegdekschepen gelijktijdig in de Stille Oceaan opereerden voor de eerste keer – dat Peking blijkbaar “zijn operationele capaciteit in de verre zee en luchtruimte wil verbeteren.”

Voorbereiding op een onzekerdere toekomst

Zelfs voor Trump’s tweede termijn als president van de VS, was Japan begonnen aan de meest ingrijpende verschuiving in militaire uitgaven sinds de Tweede Wereldoorlog. De defensie-uitgaven van Tokio en gerelateerde kosten worden naar verwachting in het fiscale jaar 2025 in totaal 9,9 biljoen yen (ongeveer $67 miljard), wat gelijkstaat aan 1,8 procent van het bruto binnenlands product (BBP) van Japan. De overheid heeft zich ertoe verplicht om de defensie-uitgaven tegen 2027 te verhogen tot 2 procent van het BBP, volgens Japanse media.

“[Japan’s] maritieme capaciteit groeit gestaag, niet alleen ter ondersteuning van de Amerikaanse alliantie, maar in stille voorbereiding op een onzekerdere toekomst – misschien zelfs een waarin Amerika zich terugtrekt uit de Stille Oceaan,” zei Mike Burke, docent aan de Meiji Universiteit in Tokio. Collin Koh, senior fellow aan het Singapore-based Institute of Defence and Strategic Studies (IDSS), zei ook dat China’s groeiende militaire macht, assertiviteit en neiging tot dwanggedrag “Japan’s dreigingsperceptie hebben verergerd.”

Echter, Japan alleen kan geen veiligheid garanderen in een regionale brandhaard zoals de Zuid-Chinese Zee, zei Burke. In plaats daarvan is Tokio’s doel om Beijing’s groeiende macht in toom te houden door een Japanse aanwezigheid en het opbouwen van partnerschappen met andere regionale spelers. Dit jaar heeft Japan alleen al twee marinevloten ingezet om te “realiseren” wat Japanse functionarissen beschrijven als een vrij en open Azië-Pacifische regio. De eerste vloot werd van 4 januari tot 10 mei ingezet en dokte in 12 landen, waaronder Maleisië, Singapore, de Filippijnen, Saoedi-Arabië, Bahrein en Oman. De tweede vloot werd op 21 april ingezet en loopt door tot november, met havenbezoeken in ongeveer 23 landen, evenals rollen in multilaterale militaire oefeningen.

Japan streeft ernaar om vertrouwen op te bouwen met andere bondgenoten, zei Burke, en merkte op dat Japan heeft gewerkt aan zijn zachte macht door radar systemen te financieren, te investeren in civiele infrastructuur van havens tot spoorwegen in Zuidoost-Azië, en initiatieven voor maritieme domeinbewustheid in de regio te ondersteunen. Noriyuki Shikata, de Japanse ambassadeur in Maleisië, beschreef Tokio’s benadering als een kracht in eigen land en ter versterking van samenwerking in het buitenland met “gelijke geesten en anderen met wie Japan samenwerkt”, om een vrij en open internationaal systeem te handhaven en te realiseren.

Zachary Abuza, professor in Zuidoost-Aziatische studies en veiligheid aan het National War College in Washington, DC, zei dat de Japanse Maritieme Zelfverdedigingsmacht (JMSDF) een marine van wereldklasse is die zich richt op het opbouwen van het hoogste niveau van capaciteiten. Abuza beschreef ook de Japanse onderzeebootcapaciteit als “uitzonderlijk”, terwijl ze ook haar capaciteiten opbouwt, inclusief meer geavanceerde antischipraketten. “Dat gezegd hebbende, zijn ze [de Japanners] nerveus over Trumps toewijding aan verdragsovereenkomsten, en je kunt zien dat de Japanse Zelfverdedigingsmacht probeert haar strategische autonomie te versterken,” zei hij.

Chinese assertiviteit kan leiden tot een ongeluk

Geng Shuang, chargé d’affaires van China’s permanente missie bij de Verenigde Naties, zei eerder dit jaar dat China zich ertoe verbindt samen te werken met de “betrokken landen” om conflicterende claims in de Zuid-Chinese Zee via vreedzaam dialoog aan te pakken. Hij bekritiseerde ook de dreiging die de vrijheid van navigatie-operaties van de Amerikaanse marine in de betwiste zee met zich meebrengt. “De Verenigde Staten, onder het mom van vrijheid van navigatie, hebben vaak hun militaire schepen naar de Zuid-Chinese Zee gestuurd om hun spieren te flexen en openlijk confrontaties tussen regionale landen aan te wakkeren,” werd Geng geciteerd door Xinhua.

China claimt bijna de hele Zuid-Chinese Zee, een uitgestrekt gebied van ongeveer 3,6 miljoen vierkante kilometer (1,38 miljoen vierkante mijl) dat rijk is aan koolwaterstoffen en een van de belangrijkste scheepvaartroutes ter wereld is. Vietnam, de Filippijnen, Taiwan, Maleisië en Brunei zijn claimanten van verschillende delen van de zee.

Ralph Cossa, voorzitter van het Honolulu-gebaseerde Pacific Forum onderzoeksinstituut, zei dat “de uitdaging voor de vrijheid van navigatie een mondiale uitdaging is”. Maar de uitdagingen die worden gepresenteerd zijn bijzonder zorgwekkend als het gaat om de rivaliserende supermachten China en de VS. “Ik denk niet dat iemand een directe confrontatie wil of op zoek is naar een gevecht,” zei Cossa. “Maar ik ben bang dat de assertiviteit van China kan leiden tot een ongeluk waar geen van beide partijen gemakkelijk uit kan lopen of zich kan terugtrekken.” Cossa sprak aan de zijlijn van de Asia Pacific Roundtable 2025-top van het Institute of Strategic and International Studies in Kuala Lumpur eerder dit jaar, en zei dat niemand ongeschonden uit een incident in het betwiste gebied zal komen.