Belarus Verkiezingen: Wie Uitdaagt Tegen Lukashenko en Wat Zijn de Gevolgen?

Belo-russische president Alexander Lukashenko neemt deel aan een informele bijeenkomst van de hoofd van staten van de Gemenebest van Onafhankelijke Staten (GOS) in de regio Leningrad, Rusland, op 25 december 2024.

Vandaag stemmen de Belgen in een presidentsverkiezing, terwijl president Alexander Lukashenko zijn zevende mandaat probeert te verwerven. Lukashenko, 70 jaar oud en door velen aangeduid als “Europa’s laatste dictator”, heeft het land de afgelopen 30 jaar met een harde hand geregeerd en alle oppositie en kritische stemmen de kop ingedrukt.

De president, die zich dit keer niet heeft ingelaten met een verkiezingscampagne, vertelde vorige week aan fabrieksarbeiders: “Om eerlijk te zijn, ik volg het niet. Ik heb er gewoon geen tijd voor.”

Na de laatste verkiezingen in 2020, waarbij hij tot winnaar werd uitgeroepen ondanks berichten over een golf van publieke woede tegen hem, brak er massaal protest uit. De oppositie en het Westen claimden dat zijn overwinning frauduleus was en gestolen van de kandidaat Sviatlana Tsikhanouskaya, die gedwongen was het land te verlaten.

Met zijn politieke tegenstanders inmiddels ofwel in de gevangenis of in ballingschap, wordt zijn overwinning vandaag algemeen als vrijwel gegarandeerd beschouwd.

De verkiezingen waren oorspronkelijk gepland voor augustus, maar zijn verplaatst naar de koude wintermaanden. Belo-russische politiek analist Valery Karbalevich suggereerde dat dit te maken heeft met het feit dat “er in het vrieskoude januari geen massale protesten zullen zijn.”

Hier is wat u moet weten over de verkiezingen:

Wanneer openen de stembureaus?
De stembureaus openden in het hele land om 8 uur (05:00 GMT) en blijven open tot 20 uur (17:00 GMT). Belarus hanteert een systeem van eenvoudige meerderheid, waarbij burgers om de vijf jaar stemmen voor de staatshoofd en de wetgevende macht. Belgen ouder dan 18 jaar kunnen deelnemen aan de verkiezingen.

De verkiezingsresultaten worden verwacht op 5 februari, en een tweede ronde, indien nodig, zal plaatsvinden op 12 februari.

Hoeveel mensen worden er verwacht om te stemmen?
Het staatsnieuwsagentschap BelTA meldde vrijdag dat na drie dagen van vervroegd stemmen, de opkomst 27,15 procent bedroeg. BelTA meldde vorige week dat in een opiniepeiling in december, waarin 1.500 mensen werden geïnterviewd, 85,5 procent van de geregistreerde kiezers aangaf te zullen stemmen in de aanstaande verkiezingen. Volgens Statistica, een gegevensverzamelplatform, bracht ongeveer 84 procent van de kiesgerechtigden hun stem uit tijdens de presidentsverkiezingen in augustus 2020. De hoofdstad Minsk registreerde de laagste opkomst met “meer dan 66 procent”. Overzeese Belgen kunnen echter alleen deelnemen aan de verkiezingen door terug te keren naar het land en hun stem uit te brengen op een regionaal stembureau.

Wie doet er mee tegen Lukashenko?
Volgens de Centrale Verkiezingscommissie (CEC) van het land zijn er vier kandidaten geregistreerd voor de verkiezingen van vandaag. Oleg Gaidukevich, voorzitter van de Liberale Democraten, kondigde in oktober aan dat hij zich kandidaat stelde en vertelde het Eerste Nieuws-kanaal dat er “gezonde concurrentie en discussie” moet zijn. Sergei Sirankov, eerste secretaris van het Centraal Comité van de Communistische Partij, staat ook op de stembiljet. Anna Kanapatskaya, een voormalig parlementslid die zich voor het laatst kandidaat stelde bij de presidentsverkiezingen van 2020, zal ook meedoen, en Alexander Khizhnyak, voorzitter van de Republikeinse Arbeiderspartij, is de laatste kandidaat. Echter, Tatsiana Chulitskaya, een Belarussische academicus aan de Universiteit van Vilnius in Litouwen, vertelde aan het persagentschap Reuters dat de vier kandidaten Lukashenko tijdens hun campagne niet hadden bekritiseerd. “Dit zijn geen kandidaten in de normale betekenis van het woord. Ze spelen gewoon een rol in deze campagne. Ze concurreren niet met Lukashenko,” zei ze in een telefonische interview.

Wat gebeurde er in 2020?
Na de verkiezingen van augustus kondigde de CEC aan dat Lukashenko was herkozen en 80,1 procent van de stemmen had gewonnen, waarmee hij zijn overwinning op oppositiekandidaat Tsikhanouskaya veiligstelde. Echter, beschuldigingen van stemfraude verspreidden zich als een lopend vuurtje, aangezien sommigen beweerden dat de tellingen van de stembureaus niet overeenkwamen met de officiële telling van de CEC, wat leidde tot beschuldigingen van de oppositie en westerse regeringen dat Lukashenko de verkiezingen had gestolen. Als gevolg van de verkiezingsresultaten brekten er grotendeels vreedzame massaprotesten uit in Minsk, waarin werd gevraagd om Lukashenko af te treden. Maar demonstranten werden geconfronteerd met een intense politieonderdrukking en massale arrestaties, waarbij de Belarussische mensenrechtenorganisatie Viasna deze week meldde dat meer dan 3.270 mensen zijn veroordeeld voor deelname aan de protesten van 2020. Bovendien vond de groep dat er meer dan 1.200 politieke gevangenen in het land zijn. Lukashenko heeft vorige week 23 politieke gevangenen vrijgelaten in wat de staatsmedia beschouwden als een humanitaire geste, blijkbaar getimed om samen te vallen met de laatste dagen voor de verkiezingen.

Heeft de verkiezing enige tegenreactie ontvangen?
Tsikhanouskaya heeft het Westen opgeroepen om de “illegitieme” verkiezing op X te verwerpen. Ze vertelde aan BBC News dat de verkiezingen een “schijnvertoning” zijn en voegde eraan toe: “Dit is een militaire operatie; een voorstelling die door het regime is opgevoerd om aan de macht te blijven.” Maar Tsikhanouskaya verzocht de Belgen om niet te protesteren zoals ze deden bij de laatste verkiezingen, en zei: “Je moet veilig blijven tot het echte moment van mogelijkheid.” Tegelijkertijd heeft het Europees Parlement op woensdag een resolutie aangenomen om de verkiezingsresultaten te verwerpen. “Terwijl ze hun niet-erkenning van de heer Lukashenko als president herbevestigen en hun standpunt dat het hele Belarussische regime illegitiem is, uiten de leden van het Europees Parlement hun onwrikbare steun voor het Belarussische volk in hun streven naar democratie, vrijheid en mensenrechten,” aldus een verklaring van het Europees Parlement. Vorige week zei de voormalige Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, Antony Blinken, dat de verkiezingen niet vrij of eerlijk konden zijn in een “omgeving waar censuur alomtegenwoordig is en onafhankelijke media niet meer bestaan”. Hij voegde eraan toe dat de VS de pogingen van de Belarussische regering om de verkiezingen te “legitimeren” veroordeelde.