Auditors wijzen op ‘achterdeurtjes’ in strijd tegen belastingontwijking van €100 miljard in de EU

Brussel heeft recentelijk een overwinning behaald toen rechters oordeelden dat Apple €13 miljard aan onderbetaalde belastingen moet terugbetalen. Dit besluit kwam nadat de Europese Commissie had betoogd dat de overeenkomst die het technologiebedrijf met Ierland had gesloten, een onwettige subsidie vormde. Echter, de strijd van de EU tegen €100 miljard aan belastingontwijking wordt bemoeilijkt door een slechte handhaving en zwakke sancties, aldus een rapport van de Europese Rekenkamer.

De Rekenkamer merkte op dat veel besluitvorming en handhaving in handen ligt van de 27 lidstaten, wat de effectiviteit van de EU’s strijd tegen agressieve belastingplanning in de weg staat. “Schadelijke belastingregimes en belastingontwijking door bedrijven vormen grote uitdagingen om ervoor te zorgen dat belastingen worden betaald waar de winsten worden gemaakt,” aldus Ildikó Gáll-Pelcz, lid van de Rekenkamer in haar verklaring.

Gáll-Pelcz pleitte voor een “gezamenlijk front tegen schadelijke belastingpraktijken” door gaten te dichten en richtlijnen uit te geven. De Commissie heeft geschat dat belastingontwijking door bedrijven ongeveer één vijfde van de vennootschapsbelastinginkomsten bedreigt, wat neerkomt op ongeveer €100 miljard.

Een EU-wetgeving voor administratieve samenwerking vereist dat belastingadviseurs sinds 2020 details van ontwijkingsschema’s die zij aanbieden, openbaar maken, welke vervolgens worden gedeeld met nationale belastingautoriteiten. Hoewel deze richtlijn zeker veel papierwerk heeft opgeleverd – en protesten van belastingprofessionals – wordt deze niet goed opgevolgd. De auditors ontdekten dat slechts 16% van de rapporten die door de wet zijn gegenereerd, door belastingadministraties voor verdere procedures werden gebruikt.

Een EU-belastingblacklist van schadelijke buitenlandse belastingjurisdicties genereert weliswaar veel aandacht, maar mist de nodige kracht, zo blijkt uit het rapport. Landen op de lijst – momenteel 11, waaronder Rusland, Panama en de Amerikaanse Maagdeneilanden – worden niet consistent gesanctioneerd door de EU-lidstaten.

“Het hoge niveau van flexibiliteit in deze aanpak kan het afschrikkende effect van de defensieve maatregelen beperken en het risico met zich meebrengen dat bedrijven hun activiteiten vestigen in lidstaten die minder wetgeving toepassen,” aldus het rapport, waarbij Luxemburg, Ierland en Malta als bijzonder soepel worden beschouwd.

De Commissie heeft de bevindingen van de auditors grotendeels geaccepteerd, maar merkte op dat haar voorstellen om belastingmonitoring uit te breiden naar persoonlijke belastingen door de lidstaten zijn afgewezen, die elk een veto hebben over EU-belastingplannen. “Het bestrijden van belastingontwijking en het waarborgen van eerlijke belastingconcurrentie blijft een belangrijke prioriteit voor de EU,” aldus de Commissie, die toevoegde dat haar eigen enquête een positiever beeld schetste van het gebruik van EU-belastingplanningsrapporten.

Onder het volgende mandaat voor de EU-uitvoerende macht, dat aanstaande zondag van start gaat, zullen belastingkwesties worden behandeld door Wopke Hoekstra uit Nederland – die, zoals enkele Europarlementariërs hebben opgemerkt, zelf betrokken is geraakt bij een belastingplanningsschandaal. Tijdens een bevestigingshoorzitting vertelde Hoekstra aan wetgevers dat een investering van ongeveer €30.000 die hij had gedaan in een Afrikaans ecotoerismeproject via de Britse Maagdeneilanden, onthuld door de Pandora Papers, een standaardtechniek was die ook door de Wereldbank werd gebruikt.

“Dat gebeurde om veiligheidsredenen,” vertelde hij aan de Europarlementariërs, eraan toevoegend dat de kwestie was onderzocht voordat hij in 2017 minister van Financiën werd en dat hij de winsten aan het goede doel had gegeven.