‘Er is iets afgenomen’: Pakistan’s goed bewaarde geheim over vrouwelijke genitale verminking

Aalia, een overlevende van vrouwelijke genitale verminking (VGV) uit de Dawoodi Bohra-gemeenschap in Pakistan, worstelt nog steeds met een gevoel van verraad — maar wil nu haar stem laten horen.

De zevenjarige Mariam was enthousiast. Haar moeder had haar gekleed in haar favoriete poederroze jurk, met twee vlechten vastgehouden door vlinderclips, en had haar verteld dat ze naar een verrassingsverjaardagsfeestje voor haar neefje zou gaan. In plaats daarvan nam haar tante Mariam, hand in hand, mee naar een vervallen gebouw met afbladderende muren en een koud metalen tafel die binnen op haar wachtte.

Daar fluisterde een gekrulde oude vrouw geruststellingen die Mariam niet begreep, terwijl ze haar vastpakte en op de tafel restrainde. Toen begon de pijn – het was scherp, brandend en onvergetelijk. De volgende 20 minuten zouden haar leven splitsen in een “voor” en “na” – en haar vertrouwen in de persoon die ze het meest geloofde: haar moeder, verwoesten.

Twee decennia later draagt de 27-jarige overlevende van VGV nog steeds de littekens van die dag. “Ik voel alsof er iets ontbreekt in mij. Het is alsof er iets is weggenomen, en dat is veranderd in een negatief deel van mijn lichaam,” zegt ze. “Het is een emotionele tekortkoming. Je kunt je emoties niet beschrijven als je praat over seksuele behoeften,” voegt ze toe. “Bij het zoeken naar een partner heb je een tekort in je emotionele en seksuele respons.”

Mariam behoort tot de Dawoodi Bohras in Pakistan, een sekte van sjiitische moslims, vooral uit de regio Gujarat, waar VGV een veelvoorkomende praktijk is. Schattingen suggereren dat tussen de 75 en 85 procent van de Dawoodi Bohra-vrouwen in Pakistan VGV ondergaat, hetzij in privéwoningen door oudere vrouwen – zonder enige verdoving en met niet-gestileerde gereedschappen – of door medische professionals in stedelijke centra zoals Karachi. Pakistan heeft een geschatte populatie van 100.000 Dawoodi Bohra-mensen.

Toch zijn veel Pakistani’s zich er niet van bewust dat de praktijk gebruikelijk is in hun land. Zelfs terwijl VGV in delen van Afrika wereldwijd de krantenkoppen haalt, betekent een cultuur van stilte in Pakistan dat de praktijk grotendeels ongecontroleerd blijft door publieke controle of juridische interventie.

Een sluier van geheimhouding omhult het ritueel, en Pakistan heeft geen uitgebreide nationale gegevens over hoe wijdverspreid VGV is. Meisjes worden aan VGV onderworpen op een leeftijd waarop het moeilijk voor hen is om het zelf te verwerken. En de Dawoodi Bohra-gemeenschap verwijst niet eens naar het verwijderen van de clitorishood als verminking – ze noemen het besnijdenis, een ritueel dat moet worden doorlopen – dat niet ter discussie mag worden gesteld.

Vrouwen die ervoor kiezen om zich tegen deze praktijk uit te spreken, worden soms bedreigd met uitsluiting uit de gemeenschap. “Wanneer je een autoriteit in twijfel trekt, wordt je de uitgang getoond,” zegt Mariam. “Waar ga je heen? Je bent hier geboren.”

Weerstand tegen een blijvende praktijk

“Je ouders willen het beste voor je.” Het is een geloof dat kinderen stevig vasthouden – totdat het breekt. Zoals het gebeurde voor Aaliya. De 26-jarige herinnert zich fragmenten van een proces zo pijnlijk dat het jaren aanvoelde als een slechte droom, te wreed om echt te zijn.

Maar de waarheid is in flitsen blijven hangen: de koude, onbuigzame tafel, de gefluisterde beloften dat dit “noodzakelijk” was, de scherpe, fysieke en emotionele pijn. “Het voelde als een slechte droom, alsof het niet kon zijn gebeurd,” zegt ze, haar stem wankelend van de schok van een trauma dat ze toen niet begreep.

Angst was de emotie die ze voelde terwijl ze op de metalen tafel lag. Verraad was wat ze daarna voelde, samen met onverdraaglijke pijn. “Wat me verbijstert is dat er een hele generatie mensen is die dit bij een kind willen doen zonder zelfs maar te weten waarom,” zegt Aaliya.

Wereldwijd heeft de druk om VGV te beëindigen de laatste jaren aan kracht gewonnen. Eerder dit jaar verwierp het Gambische parlement een controversiële wet om een verbod op VGV uit 2015 te ontkrachten.

Maar de Dawoodi Bohra-gemeenschap heeft tot nu toe vastgehouden aan de praktijk. In april 2016 bevestigde Syedna Mufaddal Saifuddin, de huidige wereldleider van de Bohras, de noodzaak van vrouwelijke besnijdenis, of khatna, in zijn preek in de Saifee Masjid in Mumbai, ondanks toenemende tegenstand vanuit de gemeenschap en de wereld.

“Het moet gedaan worden… als het een vrouw is, moet het discreet zijn,” zei Saifuddin, volhoudende dat het zowel voor lichaam als ziel voordelig was.

Dokters zeggen echter dat VGV kan leiden tot reproductieve complicaties bij vrouwen. “Jonge meisjes kunnen een abces krijgen, urinaire klachten; ze kunnen een veelvoud aan problemen ondervinden in hun huwelijk, omdat de seksuele gezondheid sterk wordt beïnvloed, ze kunnen ook dyspareunie hebben,” zegt Asifa Malhan, een consultant-gynaecoloog en assistent-professor aan het Jinnah Postgraduate Medical Center in Karachi. Dyspareunie is aanhoudende of terugkerende genitale pijn die zich net voor, tijdens of na de seks voordoet.

“Als gezondheidsprofessional en gynaecoloog raad ik niemand aan dat dit moet worden gedaan. Het is zeer schadelijk.”

De echte reden waarom meisjes VGV ondergaan, is niet gezondheid, zeggen critici van de praktijk. De clitoris, het gebied waar een vrouw het meeste seksuele genot uit haalt, wordt door velen in de gemeenschap aangeduid als Haram ki boti (een zondig stuk vlees). “Wanneer onze clitoris een haram ki boti wordt genoemd, wordt het heel duidelijk dat deze praktijk niet wordt gedaan voor hygiëne of netheid,” zegt Aaliya. “Dit wordt gedaan om de seksualiteit van een vrouw te onderdrukken.”

De clitoris heeft de meeste zenuwuiteinden van elk deel van het menselijk lichaam en is het meest gevoelige deel van het vrouwelijke lichaam. Wanneer het wordt verminkt, worden de zenuwuiteinden doorgesneden, wat leidt tot een verlies van gevoel.

“Die meisjes wiens clitoris is verwijderd, kunnen een bepaald seksueel genot niet voelen,” zegt Sana Yasir, een levenscoach in Karachi met een medische achtergrond in psychologie. Medisch gezien is VGV ook gevaarlijk. Zonder een clitoris zijn verwondingen tijdens de geslachtsgemeenschap waarschijnlijker, zegt Yasir.

Culturele barrières doorbreken

Volgens de Pakistan Demographic and Health Survey 2017-18 heeft 28 procent van de vrouwen in het land van 15-49 jaar fysiek geweld ervaren, en 6 procent heeft seksueel geweld ondervonden. Bovendien heeft 34 procent van de vrouwen die ooit getrouwd zijn geweest, echtelijke fysieke, seksuele of emotionele geweld ondergaan.

In een land met zulke wijdverspreide gendergerelateerde geweld, verergert de praktijk van VGV de strijd van vrouwelijke slachtoffers.

“Het is een extreem ernstige vorm van gendergeweld, waarvan de gevolgen misschien niet onmiddellijk worden ervaren, maar die gedurende een langere periode voelbaar zijn,” zegt Aaliya. Pakistan heeft geen specifieke wet die de praktijk strafbaar stelt. Hoewel onder het Pakistan Penal Code bredere bepalingen zoals Secties 328A (wreedheid tegenover kinderen), 333 (amputatie of afscherming) en 337F (het snijden van vlees) theoretisch van toepassing zouden kunnen zijn, is er tot op heden geen dergelijke vervolging gedocumenteerd.

Domeinwetten en kindbeschermingswetten in provincies dekken in grote lijnen lichamelijke schade, maar vermelden VGV niet. In een Nationaal Actieplan van 2006 erkende de regering het probleem, maar er zijn geen maatregelen genomen om het te beëindigen.

Volgens een enquête uit 2017 van Sahiyo, een non-profitorganisatie uit Mumbai, India, die zich inzet voor het beëindigen van VGV in Zuid-Aziatische gemeenschappen, is 80 procent van de respondenten aan VGV onderworpen. De enquête richtte zich op vrouwen uit de Dawoodi Bohra-gemeenschap. Sahiyo is een transnationale organisatie met operaties en campagnes in landen zoals de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en andere regio’s waar VGV wordt toegepast.

Gezondheidsprofessionals zeggen dat ze voor grote uitdagingen staan in de strijd om deze praktijk uit te roeien. Ze kunnen een patiënt begeleiden, maar het stopt daar niet. Wat nodig is, zeggen ze, is betrokkenheid bij de gemeenschap om medisch uit te leggen, de talrijke nadelen van deze praktijk — en het feit dat er geen wetenschappelijk bewezen voordelen zijn.

“De regering zou moeten samenwerken met artsen en de gemeenschap moeten bezoeken waar deze praktijk wordt uitgevoerd,” zegt Malhan. “Zonder dit zal er geen oplossing voor dit probleem zijn, en zullen we in de toekomst met soortgelijke uitdagingen worden geconfronteerd.”

Deze outreach, wijst Yasir op, moet op een gevoelige manier gebeuren, met respect voor de culturele tradities van de gemeenschap.

Huda Syyed, die in 2022 onderzoek publiceerde in het Journal of International Women’s Studies van Bridgewater State University over het gebrek aan gegevens en dialoog over VGV in Pakistan, zei dat de praktijk soms aan de identiteit van een meisje binnen de gemeenschap is gekoppeld. Onder de Dawoodi Bohras wordt het gezien als religieus en spiritueel significante. Het wordt meestal doorgegeven als een intergenerationele praktijk.

“Tijdens mijn onderzoek was mijn benadering medelevend, contextueel en gemeenschapsgericht, omdat gemeenschappen vaak worden verstoten, vervolgd en op verschillende manieren worden bestraft voor gebruiken en praktijken die sociale normen zijn, en soms worden ze ook in een negatief licht geschilderd,” zegt Syyed.

“Verandering is niet mogelijk door gemeenschappen aan te vallen en ze te verwerpen, omdat we dan het risico lopen dat de praktijk of de gewoonte van VGV ondergronds wordt toegepast; wat we echt moeten doen, is de gemeenschap betrekken, met hen samenwerken en verandering van binnenuit brengen.”

Syyed zegt dat oplossingen moeten voortkomen uit een gesprek met de gemeenschap, en dat het opleggen van ideeën van buitenaf niet zal werken. “Er zijn twee partijen als het gaat om deze praktijk: sommige mensen zijn open voor dialoog en betrokkenheid, maar op een veilige manier waarbij hun gemeenschap niet wordt aangevallen, omdat geen enkele gemeenschap als de schurk wil worden neergezet, en dan zijn er anderen die hun gemeenschap en gebruiken willen behouden,” zegt Syyed.

Voor Aaliya is het cruciaal hoe de gemeenschap zelf reageert op de zorgen van vrouwen zoals zij: “Het is belangrijk om het idee te bevorderen dat ik bij deze gemeenschap kan horen en toch nee kan zeggen tegen vrouwelijke genitale verminking,” zegt ze. Maar of de gemeenschap responsief is, voor overlevenden zoals Mariam, is de tijd voor stilte voorbij.

“Deze praktijk heeft iets van mij afgenomen,” zegt ze, “en dit eindigt met mij die het terugneem.”

*De namen van de overlevenden zijn veranderd ter bescherming van hun identiteit.