Verminderen van vlees en verhogen van peulvruchten in schoolmenu’s kan milieueffect tot 50% verlagen

De overgang naar gezonde diëten met een lage milieu-impact is cruciaal voor het bereiken van duurzame voedselsystemen en het verminderen van gezondheidsproblemen. In dit kader kunnen voedingsrichtlijnen voor scholen eetgedragingen onder leerlingen stimuleren om hun ecologische voetafdruk te verkleinen.

Onderzoek van de Universitat Oberta de Catalunya (UOC), het Barcelona Institute for Global Health (ISGlobal), de Public Health Agency of Catalonia (ASPCAT), de UNESCO Chair in Life Cycle and Climate Change ESCI-UPF en de Barcelona School of Management (BSM-UPF) van de Pompeu Fabra University (UPF) heeft de voedingsrichtlijnen voor scholen geanalyseerd die door ASPCAT zijn gepubliceerd sinds 2005 (met updates in 2012, 2017 en 2020). Deze richtlijnen worden door scholen gebruikt om gezonde menu’s te ontwerpen.

“Dit is een van de eerste artikelen die zich richt op schoolmenu’s, waarbij de kantine wordt gezien als een leeromgeving waar kinderen eetgewoonten aannemen die een leven lang meegaan,” legt Júlia Benito-Cobeña, een van de auteurs van de studie, uit. Haar afstudeerproject voor de online masteropleiding Gezonde en Duurzame Voeding aan de UOC vormt de basis van dit onderzoek.

Ze voegde eraan toe: “De ASPCAT heeft zijn richtlijnen in 2020 bijgewerkt met inachtneming van duurzaamheidscriteria. Deze studie bevestigt dat de milieu-impact inderdaad is verminderd, en we hebben bijgedragen aan informatie om nieuwe menu’s te ontwerpen die de impact van schoolmaaltijden verder verminderen.” Het onderzoeksteam werd gezamenlijk geleid door Ujué Fresán, onderzoeker bij ISGlobal en cursusinstructeur aan de UOC, en Laura Batlle-Bayer van ESCI-UPF.

De studie, beschikbaar in Science of the Total Environment, analyseert de vier versies van de richtlijnen en toont resultaten die geleidelijke veranderingen in de milieu-impact van schoolmenu’s voor kinderen van 7 tot 12 jaar laten zien. De auteurs vergeleken de milieu-impact met behulp van 16 milieuvindicatoren, waaronder verzuring, waterschaarste, menselijke toxiciteit, gebruik van minerale hulpbronnen en metalen, en gebruik van fossiele hulpbronnen, evenals een indicator van hun samengestelde ecologische voetafdruk.

Met de richtlijnen van 2005 als basis, verminderden de updates van 2012, 2017 en 2020 de ecologische voetafdruk met respectievelijk 9%, 22% en 40%. Alle individuele indicatoren toonden ook aanzienlijk lagere milieu-impact in 2020 vergeleken met 2005, met afnames variërend van 5% tot 52%.

Voeding met de grootste impact

Ook betrokken bij de studie was Anna Bach, lid van de Faculteit Gezondheidswetenschappen van de UOC en co-coördinator van de onderzoeksgroep Voeding, Voedsel, Gezondheid en Duurzaamheid (NUTRALiSS). Met haar ondersteuning analyseerde het team welke voedselgroepen de grootste impact hebben op elke milieuvindicator en stelt veranderingen voor die zowel de macronutriëntenverdeling als de voedingskwaliteit van de menu’s intact houden.

De tweede gangen, voornamelijk vlees en vis, bleken het meest bij te dragen aan de milieu-impact. Door meer plantaardige eiwitten op te nemen en minder vlees en vis te consumeren, in combinatie met een meer gediversifieerde inname van granen, kan de milieu-impact van maaltijdplannen met ongeveer 50% worden verminderd.

“Fruit en rijst zijn de belangrijkste bijdragers aan het waterverbruik, maar fruit speelt een essentiële rol in gezonde voeding, daarom is het raadzaam om het in vier van de vijf maaltijden te eten. Het verminderen van de consumptie van fruit zou een negatieve invloed op de gezondheid hebben,” legde ze uit. De studie toont aan dat rijst kan worden vervangen door andere granen die beter bestand zijn tegen klimaatverandering, wat ook de milieu-impact zou verminderen.

Aantrekkelijke alternatieven

Wat betreft de terughoudendheid van mensen om de voorgestelde veranderingen te accepteren, vooral onder gezinnen, vermeldt de studie de valse overtuiging dat plantaardige menu’s smakeloos en voedingsarm zijn.

“Er zijn ook barrières voor acceptatie onder kinderen: als ze niet aantrekkelijk zijn gekookt en gepresenteerd, zijn kinderen minder geneigd om bepaalde voedingsmiddelen, zoals groenten en peulvruchten, te willen eten. Om deze moeilijkheden te overwinnen, moeten we samenwerken met gezinnen, het personeel van de school en de keuken,” zei de auteur. “Het zou ook noodzakelijk zijn om de mate waarin deze richtlijnen in scholen worden geïmplementeerd te bestuderen.”

Hoewel de studie zich heeft gericht op Catalaanse richtlijnen, kunnen de resultaten worden geëxtrapoleerd naar de aanbevelingen voor heel Spanje zoals uiteengezet in het Koninklijk Besluit over de bevordering van gezonde en duurzame voeding in scholen, dat afgelopen april door het ministerie van Sociale Rechten, Consumenten en de Agenda 2030 is gepubliceerd.