Miljarden mensen leven in omgevingen die mensenrechten schenden, wereldwijde analyse onthult

Meer dan 99% van de wereldbevolking heeft één of meer van hun milieu-rechten bedreigd

Volgens nieuw onderzoek leven meer dan 99% van de 7,7 miljard mensen op aarde in gebieden waar hun milieu-rechten onder druk staan. In de meest uitgebreide analyse van ongelijkheid in milieuomstandigheden tot nu toe, onthulden onderzoekers van CU Boulder dat bijna de helft van de wereldbevolking leeft in regio’s die geconfronteerd worden met drie of meer milieuproblemen. Deze omvatten vervuilde lucht, onveilig water, extreme hitte, voedselonzekerheid en verlies van biodiversiteit.

De analyse werd gepubliceerd op 25 september in Environmental Research Communications. Het biedt sterke aanwijzingen voor urgente klimaatmaatregelen, terwijl vertegenwoordigers van bijna 200 landen zich voorbereiden op de 30e Conferentie van de Partijen (COP30), de jaarlijkse klimaattop van de Verenigde Naties, die op 10 november in Brazilië begint.

“In de loop der jaren hebben gemeenschappen over de hele wereld gevochten voor lokale milieu-rechtvaardigheid,” zei eerste auteur Naia Ormaza-Zulueta, een promovenda aan de afdeling Milieustudies. “We willen hun verhalen samenweven tot een onmiskenbaar wereldwijd tapijt, zodat ze niet als geïsoleerde problemen kunnen worden afgedaan.”

In 2022 erkende de VN formeel dat iedereen op aarde recht heeft op een gezond milieu. Deze baanbrekende resolutie, die landen oproept om actie te ondernemen ter bescherming van dat recht voor hun bevolking, is echter niet juridisch bindend. De resolutie houdt ook geen rekening met milieuschade veroorzaakt door activiteiten in andere landen, aldus Ormaza-Zulueta. Uit uitgebreid onderzoek blijkt dat grote, geïndustrialiseerde landen, zoals de Verenigde Staten, de meeste broeikasgassen uitstoten, maar dat landen met lagere inkomens de grootste gevolgen ondervinden.

Vervuiling zonder grenzen

Ormaza-Zulueta en Zia Mehrabi, een datawetenschapper aan de afdeling Milieustudies en oprichter van het Better Planet Lab, wilden kwantificeren hoeveel mensen hun milieu-rechten bedreigd zagen. Ze verzamelden grote datasets over milieuproblemen om te berekenen of een individu op een bepaalde locatie wereldwijd te maken heeft (of recent te maken heeft gehad) met omstandigheden die hun rechten in vijf kerngebieden, gedefinieerd door de VN, schenden: schone lucht, schoon water, een veilig klimaat, gezond en duurzaam geproduceerd voedsel, en bloeiende biodiversiteit en ecosystemen.

Het team ontdekte dat bijna iedereen op aarde in gebieden woont die recentelijk ten minste één milieurisico hebben ervaren dat niet voldeed aan de VN-voorwaarden. Meer dan 45%, of 3,4 miljard mensen, had ten minste drie rechten bedreigd, en 1,25%, of 95 miljoen mensen, ondervond alle vijf de omstandigheden.

“De cijfers zijn hartverscheurend,” zei Ormaza-Zulueta. Toegang tot schone lucht, gedefinieerd als een jaarlijkse gemiddelde buitenshuis deeltjesconcentratie onder de richtlijn van de Wereldgezondheidsorganisatie, was de meest voorkomende bedreiging, gevolgd door toegang tot gezond en duurzaam geproduceerd voedsel.

In Colorado heeft een studie aangetoond dat ozonvervuiling, voornamelijk van auto’s en olie- en gasactiviteiten, jaarlijks meer dan 800 doden veroorzaakt. “Veel mensen denken dat Boulder een geweldige luchtkwaliteit heeft omdat het zo dicht bij de bergen ligt,” zei Mehrabi. “Maar de realiteit is dat ons ozonniveau gedurende meerdere maanden in de zomer hoog is. Er zijn dagen waarop de luchtkwaliteit zo slecht is dat onze kinderen niet buiten kunnen spelen.”

Hotspots van onrechtvaardigheid

Hoewel de meeste mensen risico lopen op slechte milieuomstandigheden, voelt niet iedereen dezelfde impact. Conform eerder onderzoek, zijn achtergestelde bevolkingsgroepen, zoals mensen met lagere inkomens, ontheemden en mensen die op inheemse gronden leven, veel waarschijnlijker om slechte luchtkwaliteit, beperkte toegang tot schoon water en overmatige hitte te ervaren dan de rest van de bevolking. Degenen die in rijkere gebieden wonen, ervaren doorgaans de beste milieuomstandigheden en zijn minder waarschijnlijk om de ergste gevolgen van klimaatverandering te ondervinden.

Internationaal onderscheiden verschillende hotspots van milieueffecten zich in de studie: Zuid-Azië, bijvoorbeeld, herbergt 41% van alle mensen die leven met alle vijf bedreigingen voor milieu-rechten, ondanks dat het slechts één vijfde van de wereldbevolking vertegenwoordigt. Veel van de slechte milieuomstandigheden wereldwijd zijn het resultaat van de activiteiten van rijke landen, zo blijkt uit de studie. Vervuiling uit de Verenigde Staten is bijvoorbeeld verantwoordelijk voor 12.000 doden door slechte luchtkwaliteit in India elk jaar en 38.000 doden in China. Ondertussen hebben de uitstoot van de 27 landen in de Europese Unie extreme weersomstandigheden 1,8 keer waarschijnlijker gemaakt in Zuidoost-Afrika en het Amazonegebied.

“Ongeacht waar we wonen, zijn onze rechten intrinsiek verbonden met die van mensen in andere delen van de wereld,” zei Ormaza-Zulueta. Ze voegde eraan toe dat de grote vraag naar producten in de Verenigde Staten en Europa heeft geleid tot biodiversiteitsverlies en ontbossing in het Amazonegebied. De resulterende wereldwijde opwarming en de toegenomen frequentie van extreme weersomstandigheden zijn wereldwijd voelbaar.

“Een onstabiel milieu destabiliseert onze samenleving,” zei Mehrabi. “Er is al veel angst in de Verenigde Staten en elders over conflicten, immigratie en andere tekenen van instabiliteit. Milieuproblemen zullen deze alleen maar verergeren.”

Hoewel de statistieken somber zijn, zei Mehrabi dat ze niet het hele verhaal vertellen. Naast de vijf kerncategorieën lopen veel mensen risico op andere slechte omstandigheden die niet zijn gemeten, zoals blootstelling aan toxines die vrijkomen bij mijnbouw en plasticafval.

“Er zijn veel oplossingen voor deze milieuproblemen waarmee we nu worden geconfronteerd, van verantwoordelijke schone energie tot een duurzamere en rechtvaardigere toeleveringsketen. We hebben sterke beleidsmaatregelen nodig die bedrijven aanmoedigen om deze oplossingen te omarmen,” zei Mehrabi.

Mehrabi verwees naar de zorgplichtwetten in landen zoals Nederland, Frankrijk en Duitsland, die vereisen dat binnenlandse bedrijven de mensenrechten respecteren in hun wereldwijde operaties. Hij zei dat andere landen het voorbeeld moeten volgen.

Het team hoopt dat deze studie gemeenschappen en advocaten die zich inzetten voor milieu-rechten kan empoweren. “Door te laten zien hoe deze onrechtvaardigheden zich over de wereld verspreiden, kunnen ontkenners de vervuilde rivier hier of de vuile lucht daar niet langer als anekdotes afdoen. Dit kan een cruciaal instrument zijn om beleidsveranderingen te bevorderen,” zei Ormaza-Zulueta.