Internationale Ruimtestation viert 25 jaar menselijk leven in de ruimte: een terugblik

Het internationale ruimtestation viert 25 jaar menselijk leven in de ruimte. Hier is een terugblik.

Op 31 oktober 2000 lanceerden drie astronauten uit de Verenigde Staten en Rusland vanuit Kazachstan voor een vlucht van twee dagen de ruimte in. Hun bestemming: een 109 meter lang drijvend station boven de aarde. De missie van de Expeditie 1 was om het nieuwe internationale ruimtestation (ISS) tot leven te brengen door iets te doen wat nog nooit eerder was gedaan: vier maanden in een baan rond de aarde doorbrengen om levensondersteunende en communicatiesystemen te assembleren die nodig zijn voor een langdurig verblijf in de ruimte.

In de afgelopen 25 jaar hebben meer dan 290 mensen uit 26 landen het ISS bezocht. De meesten waren professionele astronauten, maar soms hebben ook ruimtetoeristen en zelfs filmmakers het station bezocht. Het ruimte laboratorium heeft meer dan 4.000 experimenten gehuisvest van meer dan 5.000 onderzoekers uit 110 landen, volgens de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA.

Het ISS is ook de belangrijkste trainingslocatie voor dieptemissies. Astronauten gebruiken het om zich voor te bereiden op de aanstaande Artemis-missies, die mensen voor het eerst in meer dan 50 jaar weer naar het oppervlak van de maan zullen brengen – en als alles volgens plan verloopt, verder naar Mars.

Hoe is het ISS gebouwd?

Het ISS National Laboratory zegt dat het is geïnspireerd door dezelfde droom die veel ruimte-innovatators vandaag de dag hebben: leven in de ruimte. De Amerikaanse regering begon in de jaren vijftig met de bouw van het ISS met dat doel voor ogen, door een modulaire orbitale station te ontwerpen dat bemanningen zou huisvesten en ruimtevaartuigen zou bijtanken op weg naar een langdurige basis op de maan.

Tijdens de jaren zestig ontwikkelden zowel de VS als Rusland hun eigen ideeën over hoe een ruimtestation eruit zou kunnen zien. In 1984 werd het ISS-project goedgekeurd door de Amerikaanse president Ronald Reagan, werd er een budget toegewezen en uiteindelijk werden partners uit Europa, Canada en Japan betrokken bij het project.

George Abbey, de directeur van NASA’s Johnson Space Center tijdens de ontwikkeling van het ISS, zei op de 20e verjaardag in 2020 dat de Russen de Amerikanen toestonden om bijna 1.000 dagen in een baan rond de aarde te leven aan boord van hun ruimtestation, de Mir. Van 1994 tot 1998 bereidde het Shuttle-Mir-programma “de weg voor” het ISS en “begon een tijdperk van samenwerking en verkenning” in de ruimte, aldus NASA.

De rol van Europa

De Europese Ruimtevaartorganisatie (ESA) raakte betrokken in 1988, toen het een memorandum van overeenstemming tekende met NASA. De ESA bouwde twee elementen van het station, waaronder het Europese Columbus-laboratorium, dat gespecialiseerd is in onderzoek op het gebied van natuurkunde, materiaalkunde en levenswetenschappen. Ook werden verschillende Automatische Transfer Voertuigen (ATV) gebouwd, of bevoorradingsschepen die tot zeven ton aan vracht met voorraden, wetenschappelijke ladingen en brandstof naar het ISS vervoerden.

Europa droeg ook bij aan de apparatuur en het ontwerp van het ISS, waarbij de organisatie beweert dat meer dan een derde van de drukelementen in het station zijn ontworpen en gebouwd door leveranciers binnen de Europese Unie.

Het uiteindelijke resultaat van deze internationale samenwerking, inclusief de betrokkenheid van de ESA, is het grootste door de mens gemaakte object dat ooit de aarde omcirkelt. NASA beschrijft het ISS als “groter dan een huis met zes slaapkamers”, met twee badkamers, een sportschool en een 360-graden uitkijkvenster. Het station heeft een geperst volume van 1.005 kubieke meter en een massa van bijna 420.000 kilogram.

25 jaar aan herinneringen

Het ISS heeft in de afgelopen 25 jaar het decor gevormd voor zowel historische als persoonlijke momenten. Een van de eerste astronauten die op het station landde, de Rus Yuri Malenchenko, trouwde in 2003 met zijn vrouw Ekaterina Dmitriev vanuit 380 kilometer boven de aarde. In 2004 luisterde de Amerikaanse astronaut Mike Fincke vanaf het ISS toen zijn vrouw in de buurt van Houston, Texas, hun dochter Tarali ter wereld bracht. In de dialect gesproken door de familie van zijn vrouw betekent Tara “ster”.

Er is ook tragedie geweest voor degenen aan boord van het ISS. De Amerikaan Daniel Tani rouwde in 2007 om familie vanuit het station, toen grondteams hem vertelden dat zijn 90-jarige moeder was overleden bij een auto-ongeluk. In 2011 ontdekte de Amerikaanse astronaut Scott Kelly dat zijn schoonzus, de Amerikaanse congressevrouw Gabrielle Giffords, in het hoofd was geschoten en het had overleefd.

Een van de meest recente ISS-missies is ook een van de meest memorabele. In 2024 gingen de astronauten Butch Wilmore en Suni Williams naar het ISS om de nieuwe Starliner-capsule van Boeing te testen in wat een weekdurende reis zou zijn. Ze verbleven echter meer dan negen maanden op het station vanwege veiligheidsproblemen met de capsule. NASA nam uiteindelijk het door Elon Musk geleide SpaceX in de arm om de astronauten terug naar de aarde te brengen.

De meeste mensen die het station hebben bezocht, hebben de vlag van hun land gehesen, maar sommige enthousiastelingen hebben ervoor gekozen om zelf de kosten naar de ruimte te betalen. De eerste ruimtetoerist, de Californische miljardair Dennis Tito, ging in 2001 met de Russen de ruimte in, ondanks bezwaren van NASA. De Russen bleven privéklanten vervoeren, waaronder een filmcrew die in 2021 naar het station ging.

Het station blijft nieuwe bemanningen verwelkomen. In juni werden de eerste astronauten in decennia uit India, Polen en Hongarije verwelkomd op het station, samen met Peggy Whitson, de eerste vrouwelijke commandant van het station.

Het ISS is ook de plek geweest waar duizenden onderzoeksprojecten zijn uitgevoerd. Dankzij testen op het ISS hebben wetenschappers levensondersteunende systemen ontwikkeld die kunnen worden gebruikt op commerciële vluchten tussen ruimtestations voor de aanstaande Artemis-missies. Onderzoekers hebben meer dan 50 plantensoorten op het station gekweekt – waaronder groenten, granen en peulvruchten – en testen manieren om de groei van gewassen op te schalen om leven in de ruimte te ondersteunen zonder de noodzaak van leveringen.

Astronauten hebben ook de eerste stappen gezet op het gebied van 3D-printen van gereedschappen en reserveonderdelen vanuit het station.

Het einde van het ISS

Het ISS is bijna aan het einde van zijn levensduur. Er zijn plannen van NASA, Roscosmos in Rusland en andere partnerlanden om het station te de-orbiteren. Dit komt omdat de “technische levensduur” van het station wordt beïnvloed door het hoge aantal dockings en undockings dat ruimtecrews in de 25 jaar van zijn bestaan hebben uitgevoerd, evenals de extreme temperatuurveranderingen in de ruimte.

Rusland zal tot 2028 met de Amerikanen samenwerken aan het ISS en de VS zal uiteindelijk het hele systeem de-orbiteren nadat het station in 2030 is afgevoerd. NASA heeft aangekondigd dat de VS het ISS zal vervangen door “commercieel beheerde en geëxploiteerde platforms” in de ruimte voor toekomstige missies naar de maan en Mars.

Het station zal worden buiten gebruik gesteld door het dichter bij de aarde te brengen en vervolgens een terugkeer missie uit te voeren die het station in een onbewoond gebied in de oceaan laat landen. NASA betaalt SpaceX bijna $ 1 miljard (€ 866 miljoen) om het ruimtestation begin 2031 uit zijn baan te verwijderen. Het bedrijf zal een zware capsule lanceren om met het station te docken en het naar zijn landingsplaats in de Stille Oceaan te sturen.

Wat Europa betreft, heeft de ESA verklaard dat het betrokken zal blijven bij operaties in de lage aardbaan (LEO), zoals Terrae Novae, een verkenningsprogramma dat robots vooruit stuurt voordat mensen naar de maan en Mars gaan. Ook kijkt het naar het sluiten van zakelijke deals voor apparatuur in de lucht om het wetenschappelijk onderzoek van de wetenschappers binnen de EU in de ruimte te ondersteunen.