1 op de 4 Europese werkplekken gebruikt algoritmes en AI voor beslissingen die invloed hebben op het werkleven van medewerkers

1 op de 4 Europese werkplekken neemt beslissingen met algoritmen en AI die invloed hebben op het werkleven van werknemers

Volgens de OESO gebruikt acht op de tien Europese bedrijven een geautomatiseerd hulpmiddel op het werk om hun werknemers te beheren. Een op de vier werkplekken in Europa maakt gebruik van algoritmen of AI om beslissingen te nemen die van invloed zijn op het werkleven van hun werknemers. Vakbonden geven aan dat ze moeite hebben om de rechten van werknemers te onderhandelen.

Met de opkomst van kunstmatige intelligentie (AI) en algoritmisch management in de Europese werkplekken, dringen arbeidsprofessionals er bij de Europese Unie op aan om een nieuwe richtlijn in te voeren ter bescherming van de rechten van werknemers. Volgens een studie uitgevoerd door het Litouwse onderzoeksbureau Visionary Analytics voor de Europese Commissie, gebruikt een kwart van de Europese werkplekken algoritmen of AI om werkbeslissingen te automatiseren die traditioneel door managers werden genomen. Dit cijfer zal naar verwachting “snel groeien in de komende 10 jaar”, waarschuwt het rapport.

Het rapport stelt dat deze hulpmiddelen worden gebruikt bij werving, planning van werklast, instructies aan werknemers over hoe ze hun taken moeten uitvoeren, surveillance en evaluatie van werknemers, vooral voor degenen die werken met grote platforms zoals Uber of Lyft. Dit begint nu ook door te dringen tot meer traditionele banen. Een gezamenlijk rapport van de Commissie en de Internationale Arbeidsorganisatie (ILO) ontdekte dat de Franse logistieke sector AI-gestuurde routeplanningshulpmiddelen gebruikt om chauffeurs in real-time informatie te geven over verkeerssituaties en afleverlocaties, maar dit kan leiden tot “uitgebreide monitoring en surveillance van chauffeurs”.

De Europese Vakbondsconfederatie (EVV) meldt dat haar leden moeite hebben om collectieve overeenkomsten te onderhandelen die ervoor zorgen dat werknemers op de hoogte zijn van de algoritmen op hun werkplek en hoe deze hen beïnvloeden. “Het is een nieuw onderwerp, het is een uitdagend onderwerp, en veel vakbonden hebben eigenlijk niet de expertise of de capaciteiten om dit aan te pakken,” aldus Tea Jarc, de confederale secretaris van de EVV.

Algoritmen worden steeds ‘doordringender’ op het werk

Algoritmisch management kan de arbeidsomstandigheden van een werknemer bepalen, zoals de uren die mensen werken, lonen, diensten en prestatiebeoordeling. Jarc gaf aan dat er gevallen zijn waarin de algoritmen ook gegevens verzamelen die ze niet zouden moeten verzamelen, zoals gegevens over de geestelijke gezondheid. Ze merkte ook op dat de platforms werknemers volgen, zelfs wanneer ze zich afmelden. In veel gevallen introduceren deze werkplekken nieuwe algoritmen of metrics om de prestaties van werknemers te meten “zonder de vakbonden” of de werknemers te informeren, voegde ze eraan toe.

De Commissie stelde in haar rapport dat de bestaande EU-wetgeving zich richt op enkele werkplaatskwesties die door algoritmisch management worden beïnvloed, zoals werkintensiteit, transparantie en voorspelbaarheid, maar dat er nog enkele hiaten zijn, zoals het onderscheid tussen werk- en rusttijd. “Het is tijd dat die bedrijven begrijpen dat ze [managementbeslissingen] niet kunnen verbergen achter de algoritmen,” zei Jarc.

Alessio Bertolini, onderzoeker aan het Oxford Internet Institute in het Verenigd Koninkrijk, merkte op dat algoritmisch management in sommige vorm al sinds de jaren ’90 bestaat, maar dat het een heropleving ondergaat met de recente golf van AI op de werkvloer. “Wat we de komende jaren meer zullen zien, is alleen maar een meer geavanceerde versie [van algoritmen] die beslist doordringender zijn op de werkplek,” zei Bertolini.

Vakbonden hebben geen financiële middelen om algoritme-experts in te huren. Cijfers van Uni Europa, een vakbond die meer dan 7 miljoen werknemers in de Europese Unie vertegenwoordigt, geven aan dat er 23 overeenkomsten zijn ondertekend in heel Europa waarin algoritmisch management wordt genoemd. De vakbonden die deze overeenkomsten succesvol hebben onderhandeld, zijn onder andere de Spaanse Werknemerscommissie (CCOO) en de Algemene Unie van Werkers (UGT), en de Deense Verenigde Federatie van Werkers (3F). Ze hebben externe experts ingeschakeld om hen te helpen deze overeenkomsten op te stellen en hebben het juiste budget nodig om dat te kunnen doen, aldus Jarc.

De meeste vakbonden in de Europese Unie beschikken niet over dezelfde middelen als grotere nationale vakbonden, merkte Jarc op. “Wat we vrezen is dat veel van de andere vakbonden natuurlijk niet de financiële middelen hebben om dat te doen,” zei ze, verwijzend naar het feit dat experts grenzeloos gedeeld zouden moeten worden om vakbonden met minder middelen te helpen bij het opstellen van overeenkomsten. Zelfs voor die werknemers die onder een collectieve overeenkomst vallen, zei Jarc dat de handhaving “zeer laag” is en vaak afhangt van de vraag of werknemers naar hun management gaan en om meer informatie vragen over hoe ze mogelijk op het werk worden gemonitord.

Jarc benadrukte dat elke bijgewerkte wetgeving over algoritmisch management “meer collectieve rechten” aan vakbonden moet geven, zodat ze kunnen ingrijpen in deze geschillen en de collectieve overeenkomsten kunnen handhaven die zijn ondertekend.

‘Wetgevers blijven achter’

Tot nu toe is de wetgeving in Europa die algoritmisch management aanpakt “zeer beperkt” tot degenen die werken in de gig-economie voor populaire platforms zoals Uber of Amazon, aldus Jarc en Bertolini. In 2024 heeft de Europese Unie de Richtlijn Platformwerkers aangenomen die stelt dat werknemers “niet kunnen worden ontslagen of ontslagen op basis van een beslissing die door een algoritme of een geautomatiseerd beslissingssysteem is genomen”. De wetgeving die door de lidstaten onder de richtlijn is aangenomen, garandeert ook werknemers het recht op menselijke controle over beslissingen die door een algoritme worden genomen. Het dwingt bedrijven ook om bekend te maken of en wanneer ze wijzigingen in hun algoritmen hebben aangebracht.

Jarc en Bertolini gaven aan dat hoewel de richtlijn een geweldige eerste stap is voor degenen die werken voor grote techplatforms, het al een beetje “gedateerd” is omdat het alleen gig-werkers aanpakt. Beiden zeiden dat ze willen zien of er een nieuwe richtlijn van de EU-Commissie komt of wijzigingen in de Richtlijn Platformwerkers die garanderen dat werknemers in de EU de mogelijkheid hebben om alle algoritmische beslissingen die door hun management zijn genomen, te herzien.

“Wij als wetgevers blijven achter,” zei Jarc. “Technologie neemt al het over… het is al een realiteit voor miljoenen werknemers in heel Europa, maar het wordt niet gereguleerd.” Idealiter wil de EVV zien dat dit zich ontwikkelt als een aparte richtlijn over AI op de werkplek die rond dezelfde tijd als het initiatief van de EU-Commissie voor de Kwaliteit van Banen wordt gelanceerd vóór het einde van het jaar. Dit was een van de aanbevelingen die eerder dit jaar aan de EU-Commissie zijn gedaan door Andrzej Bula, de rapporteur van de commissie voor werkgelegenheid en sociale zaken.

Er zijn ook enkele bepalingen in de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) van Europa en de EU AI-wet die Europeanen beschermen, zoals het recht om de gegevens die technologiebedrijven over jou hebben en waar deze zijn opgeslagen, op te vragen.