Wat houdt het raketverdrag in waar Rusland zich van heeft teruggetrokken – en waarom?

Rusland beëindigt naleving van nucleaire verdrag met de VS

Op maandag heeft Rusland aangekondigd dat het zal stoppen met het naleven van een decennia oud nucleair raketverdrag met de Verenigde Staten, wat de vrees doet toenemen voor de terugkeer van een wapenwedloop in de stijl van de Koude Oorlog. Het verdrag over Middellange Afstand Nucleaire Krachten (INF), ondertekend in 1987, had een moratorium ingesteld op de inzet van korte en middellange afstandsraketten tussen ’s werelds belangrijkste militaire machten.

De Amerikaanse president Donald Trump trok zich in 2019 tijdens zijn eerste termijn terug uit het verdrag. Rusland bleef tot maandag deel uitmaken van de overeenkomst en had beloofd dergelijke wapens niet te plaatsen zolang Washington dat ook niet deed, hoewel de VS Moskou herhaaldelijk beschuldigde van schending van het verdrag.

De Russische stap komt enkele dagen nadat Trump de herpositionering van twee nucleaire onderzeeërs had bevolen als reactie op wat hij noemde “bedreigende opmerkingen” van de voormalige Russische president Dmitry Medvedev, die momenteel de plaatsvervangend voorzitter van de Russische Veiligheidsraad is.

In de afgelopen weken heeft de regering-Trump de druk op president Vladimir Putin verhoogd om de oorlog in Oekraïne te beëindigen. Tevens heeft hij India bedreigd met tarieven en dreigingen vanwege de aankoop van Russisch olie. Ondertussen staat de speciale gezant van de VS voor het Midden-Oosten, Steve Witkoff, deze week gepland om Moskou te bezoeken als onderdeel van de inspanningen om de oorlog tussen Oekraïne en Rusland te beëindigen.

Wat is het INF ontwapeningsverdrag?

Het verdrag werd in 1987 ondertekend door de Amerikaanse president Ronald Reagan en de Sovjetleider Mikhail Gorbachev, en maakte een einde aan de patstelling van de Koude Oorlog wapenwedloop. Het verbood het bezit, de productie of de testvluchten van grondgebonden ballistische en kruisraketten met een bereik van 500 tot 5.500 km. Meer dan 2.600 raketten van beide partijen werden vernietigd als onderdeel van het verdrag, dat zowel nucleaire als conventionele oorlogskoppen dekt.

Rusland en de VS hebben respectievelijk 1.846 en 846 raketten vernietigd als onderdeel van de ontwapeningsinspanningen. Het verdrag dekt geen lucht- of zee-geleide wapens.

Wat is de rechtvaardiging van Rusland voor het verlaten van het verdrag?

Het Russische Ministerie van Buitenlandse Zaken citeerde op maandag de verplaatsing van Amerikaanse raketplatforms in Europa, de Filipijnen en Australië als een directe bedreiging voor Moskou’s veiligheid. “Aangezien de situatie zich ontwikkelt naar de daadwerkelijke inzet van Amerikaanse landgebonden middel- en kortereafstandsraketten in Europa en de Azië-Pacific regio, merkt het Russische Ministerie van Buitenlandse Zaken op dat de voorwaarden voor het handhaven van een eenzijdig moratorium op de inzet van soortgelijke wapens zijn verdwenen,” aldus het ministerie in een verklaring.

Het ministerie verklaarde dat Moskou het moratorium zou beëindigen om de strategische balans te handhaven en de nieuwe bedreiging het hoofd te bieden. Medvedev, de voormalige president, zei dat de Russische beslissing het resultaat is van de “anti-Russische politiek” van de NAVO-landen. Hij voegde eraan toe: “Dit is een nieuwe realiteit waar al onze tegenstanders rekening mee moeten houden. Verwacht verdere stappen.”

De Kremlin heeft echter voorzichtigheid geboden met betrekking tot “nucleaire retoriek”. “Het is duidelijk dat Amerikaanse onderzeeërs al op gevechtsdienst zijn. Dit is een doorlopend proces,” vertelde Kremlin-woordvoerder Dmitry Peskov aan verslaggevers. “Maar over het algemeen willen we ons natuurlijk niet in zo’n controverse mengen en willen we er op geen enkele manier op reageren,” voegde hij eraan toe. “Natuurlijk geloven we dat iedereen heel, heel voorzichtig moet zijn met nucleaire retoriek.”

Wat zijn de huidige ontwapeningsverdragen tussen de VS en Rusland?

Het New START-verdrag, dat staat voor “Strategic Arms Reduction Treaty”, blijft het laatste belangrijke wapenbeheersingsverdrag tussen Rusland en de VS. Het verdrag, ondertekend in 2010, beperkt het aantal strategische nucleaire oorlogskoppen dat beide landen kunnen inzetten. Het trad in werking in februari 2011.

Onder de overeenkomst verplichtten beide partijen zich tot het volgende: niet meer dan 1.550 strategische nucleaire oorlogskoppen en maximaal 700 langeafstandsraketten en bommenwerpers in te zetten, en een limiet van 800 intercontinentale ballistische raketten in uitrol. Elk van de partijen kan jaarlijks tot 18 inspecties van strategische nucleaire wapensites uitvoeren om ervoor te zorgen dat de ander zich niet aan de verdragseisen houdt.

In 2023 kondigde Putin echter aan dat Moskou zijn deelname aan het verdrag opschortte, en beschuldigde Washington van niet-naleving van de bepalingen ervan en van het ondermijnen van Rusland’s nationale veiligheid. Dit verdrag verliest volgend jaar zijn geldigheid.