Analyse: Welke opties heeft Iran in het conflict met Israël?

Nieuws | Israël-Iran conflict

Analyse: Wat zijn de opties voor Iran in het conflict tegen Israël?

Ondanks dat Iran zijn eigen aanvallen op Israël uitvoert, overweegt het land zijn militaire en diplomatieke keuzes. Nood- en reddingswerkers zoeken naar mensen die vastzitten in zwaar beschadigde gebouwen na een raketaanval van Iran op 15 juni 2025 in Bat Yam, Israël.

Iran heeft inmiddels drie dagen van Israëlische aanvallen doorstaan, die meer dan 240 Iraniërs, waaronder verschillende leden van de militaire leiding, het leven hebben gekost. De reactie van Iran is echter om terug te slaan op een manier die Israël nog niet heeft meegemaakt – met Iraanse raketten die verwoestende schade toebrengen in de grootste steden van Israël, waaronder Tel Aviv en Haifa.

Hoeveel schade beide partijen hebben aangericht, en welke locaties exact zijn geraakt, is onduidelijk, aangezien nauwkeurige feiten moeilijk te achterhalen zijn door de informatieoorlog die de militaire confrontatie vergezelt. Ook is het moeilijk te bepalen hoeveel raketten en munitie beide zijden nog in voorraad hebben, en hoe lang Israël en Iran deze strijd kunnen volhouden.

Wat we wel weten is dat Iran wordt beschouwd als het land met het grootste raketprogramma in het Midden-Oosten, met duizenden ballistische raketten van verschillende reikwijdten en snelheden. Tegen de huidige snelheid kan Iran waarschijnlijk wekenlang blijven aanvallen, wat voldoende tijd zou zijn voor Israël om aanzienlijke schade te lijden, iets waar de bevolking niet aan gewend is na jaren van aanvallen van zwakker bewapende groepen in de Gazastrook, Libanon en Jemen.

Iran onthult ook hoe effectief zijn meer geavanceerde raketten kunnen zijn. De Haj Qassem-raket, die voor het eerst tegen Israël werd gebruikt op zondag, kon de Israëlische luchtverdediging ontwijken. Beelden uit Israël tonen duidelijk het verschil in kracht en snelheid in vergelijking met de oudere raketten die Iran eerder gebruikte.

Hoewel Iran niet over een onbeperkte hoeveelheid van deze geavanceerde raketten beschikt en uiteindelijk het gebruik ervan zal moeten rationeren, heeft het, in combinatie met zijn standaardraketten en duizenden drones, voldoende militaire capaciteit om Israël schade toe te brengen – en om degenen te weerleggen die geloven dat Iran niet de kracht heeft om de strijd op korte termijn voort te zetten.

Een confrontatie met de VS vermijden

Israëls Iron Dome wordt zwaar op de proef gesteld door de raketaanvallen van Iran, maar het land heeft kunnen leunen op zijn belangrijkste bondgenoot, de Verenigde Staten, voor hulp bij het onderscheppen van de aanvallen. De VS, onder leiding van president Donald Trump, heeft echter volgehouden dat het geen partij is in het huidige conflict tussen Israël en Iran, en heeft gedreigd dat de gevolgen ernstig zullen zijn als Iran Amerikaanse belangen in de regio aanvalt, waaronder militaire bases verspreid over het Midden-Oosten.

Voor Iran is elke aanval op Amerikaanse bases of personeel een scenario dat het koste wat kost wil vermijden. Opperste leider Ayatollah Ali Khamenei heeft doorgaans voorzichtige stappen gezet en wil geen directe confrontatie met de VS, of een excuus geven voor Washington om zijn eigen offensieve militaire macht aan die van Israël toe te voegen.

Een gezamenlijke Israëlisch-Amerikaanse aanval zou waarschijnlijk in staat zijn om de best beveiligde nucleaire locaties van Iran te vernietigen en de Israëli’s een veel sterkere positie te geven. Het zou ook aanvallen op Amerikaanse bases in landen kunnen omvatten – zoals Koeweit, Qatar, Saoedi-Arabië en Turkije – die geen directe vijanden van Iran zijn en die Teheran niet in het conflict wil betrekken. Deze landen zijn ook waardevol voor Iran als potentiële bemiddelaars.

Maar Iran heeft andere opties. Het heeft herhaaldelijk gedreigd de Straat van Hormuz te sluiten, die ligt tussen Iran en Oman, en zo de doorvoer van miljoenen vaten olie per dag stop te zetten. De olieprijzen, die afgelopen vrijdag tijdelijk waren gestegen tot een hoogtepunt van $78 per vat voordat ze weer daalden, zouden naar verwachting boven de $100 stijgen als dat zou gebeuren, volgens deskundigen.

De sluiting van de Straat van Hormuz is een sterk kaart die de Iraniërs kunnen spelen en is een mogelijkheid op korte termijn als de gevechten aanhouden.

Afslagen

Uiteindelijk zal Iran echter op zoek zijn naar een manier om een conflict te beëindigen dat het potentieel heeft om te escaleren tot een regionale oorlog tegen twee nucleaire mogendheden – Israël en de VS – en onnoembare schade aan zijn eigen economie te veroorzaken, met de mogelijkheid van binnenlandse onrust als gevolg. Iran is zich ook bewust dat, hoewel Israël zijn eigen limiet heeft voor hoeveel strijd het kan doorstaan, de steun van de VS het land in staat stelt om munitievoorraden gemakkelijker aan te vullen dan Iran kan.

De Iraanse regering heeft al duidelijk gemaakt dat ze zal reciproceren als Israël zijn aanvallen stopt en bereid is om terug te keren naar nucleaire gesprekken met de VS. “Zodra deze [Israëlische] aanvallen tot een einde komen, zullen we natuurlijk reciproceren,” zei de Iraanse minister van Buitenlandse Zaken Abbas Araghchi op zondag.

Dit hangt echter af van de VS en zijn onvoorspelbare president. Trump zal druk moeten uitoefenen op Israël en premier Benjamin Netanyahu om te stoppen, en het is onduidelijk of de Amerikaanse president bereid is dit te doen. Trump’s retoriek over het conflict verandert voortdurend. Aan de ene kant roept hij herhaaldelijk op tot een einde aan de gevechten, terwijl hij tegelijkertijd Iran bedreigt.

Iran weet ook dat Trump iemand is die niet te vertrouwen of op te rekenen is. De VS waren betrokken bij de misleiding voorafgaand aan de aanval van Israël vorige week, waarbij de Amerikanen de schijn ophielden dat de nucleaire gesprekken met Iran zondag doorgingen, terwijl ze in het geheim wisten dat Israël van plan was aan te vallen.

Desondanks is een door de VS bemiddeld akkoord de meest waarschijnlijke optie voor Iran om Israël te beteugelen en een conflict te beëindigen dat de kracht van Iran heeft aangetoond, maar dat steeds moeilijker vol te houden zal zijn.