117 Miljoen Jaar Oude Moddergolven Onthullen de Geboorte van de Atlantische Oceaan

Wetenschappers van Heriot-Watt hebben enorme onderwater moddergolven ontdekt die diep onder de Atlantische Oceaan zijn begraven, 400 kilometer voor de kust van Guinee-Bissau in West-Afrika.

De massale onderwater sedimentgolven, bestaande uit modder en zand, werden gevonden op ongeveer één kilometer onder de zeebodem. Ze zijn gevormd in wat bekend staat als de Equatoriale Atlantische Poort: de zeestraat die ontstond toen Zuid-Amerika en Afrika uit elkaar gingen, wat leidde tot de geboorte van de moderne Atlantische Oceaan.

Dr. Débora Duarte en Dr. Uisdean Nicholson, geologen van de School of Energy, Geoscience, Infrastructure and Society, hebben de golven ontdekt. Hun bevindingen, gerapporteerd in het tijdschrift Global and Planetary Change, suggereren dat de Atlantische Oceaan miljoenen jaren eerder is gevormd dan eerder werd gedacht, en mogelijk een periode van klimaatverandering heeft ingeluid.

Een waterval onder het oceaanoppervlak

De onderzoekers gebruikten seismische gegevens en kernmonsters van putten die zijn geboord als onderdeel van het Deep Sea Drilling Project (DSDP) in 1975. Ze vonden vijf lagen sediment die zijn gebruikt om de tectonische processen te reconstrueren die het oude continent Gondwana in het Mesozoïcum hebben verbroken, een tijdperk waarin dinosaurussen de aarde domineerden.

Dr. Nicholson zei: “Eén laag was bijzonder opmerkelijk: het bevatte uitgestrekte velden van sedimentgolven en ‘contourite afzettingen’—modderheuvels die zich vormen onder sterke bodemstromen. Stel je golven voor die één kilometer lang en een paar honderd meter hoog zijn: een heel veld gevormd op een specifieke locatie ten westen van het Guinee-plateau, net op het laatste ‘knelpunt’ van de scheidende continenten Zuid-Amerika en Afrika.”

“Ze zijn gevormd door dichte, zoute wateren die uit de nieuw gevormde poort stroomden. Denk aan het als een enorme waterval die onder het oceaanoppervlak is ontstaan. Dit gebeurde door het sterke dichtheidsverschil tussen de relatief frisse wateren van de open Centrale Atlantische Oceaan in het noorden en de extreem zoute wateren in het zuiden. Net voor deze tijd werden enorme zoutafzettingen gelegd in de Zuid-Atlantische Oceaan. Toen de poort openging, stroomde zoet water in deze smalle bassins, en het dichtere, zoutere water stroomde naar het noorden, waardoor deze gigantische golven ontstonden.”

Continenten verschoof eerder dan gedacht

De ontdekking plaatst een nieuwe datum op de opening van de Equatoriale Atlantische Poort en de impact ervan op de klimaatregulatie in die tijd. Dr. Duarte zei: “De consensus was dat de poort tussen de 113 en 83 miljoen jaar geleden openging. De sedimentgolven tonen aan dat de opening eerder begon, vanaf ongeveer 117 miljoen jaar geleden. Dit was een echt belangrijke tijd in de geschiedenis van de aarde toen het klimaat door enkele grote veranderingen ging.”

“Tot 117 miljoen jaar geleden was de aarde al enige tijd aan het afkoelen, met enorme hoeveelheden koolstof die werden opgeslagen in de opkomende bassins, waarschijnlijk meren, van de Equatoriale Atlantische Oceaan. Maar toen warmde het klimaat aanzienlijk op van 117 tot 110 miljoen jaar geleden.”

“En we denken dat dit waarschijnlijk het gevolg was van de eerste verbinding via deze poort en de inundatie van zeewater in deze opkomende bassins. Terwijl de poort geleidelijk openging, verminderde dit aanvankelijk de efficiëntie van koolstofbergingsprocessen, wat een belangrijke opwarmende invloed zou hebben gehad. Uiteindelijk ontstond er een volledig Atlantisch circulatiesysteem naarmate de poort dieper en breder werd, en begon het klimaat aan een periode van langdurige afkoeling tijdens het Laat-Krijt.”

“Dit laat zien dat de poort een zeer belangrijke rol speelde in de wereldwijde klimaatverandering tijdens het Mesozoïcum.” Dr. Nicholson voegde toe: “Begrijpen hoe de oceaanstromingen in het verleden het klimaat beïnvloedden, is cruciaal voor het voorspellen van toekomstige veranderingen. De huidige oceaanstromingen spelen een sleutelrol in het reguleren van de wereldwijde temperaturen, en verstoringen, zoals die veroorzaakt door smeltende ijskappen, kunnen diepgaande gevolgen hebben.”