Trump: Geen fascist, maar een hyperkapitalist en even gevaarlijk

OPINIE

President Donald Trump heeft sinds zijn aantreden in januari een reeks beleidshandelingen ondernomen die Amerikanen en de wereld in verbazing hebben gebracht. Van een immigratiecrackdown tot het ondermijnen van diversiteit en inclusieprogramma’s, en van aanvallen op hoger onderwijs tot het beperken van de vrije meningsuiting, Trump heeft de agenda van de extreemrechtse beweging omarmd. Critici in binnen- en buitenland hebben hem al snel een fascist genoemd.

Echter, fascisme is niet de ideologie van keuze voor de Amerikaanse president. Fascistische bewegingen verschillen in hun benadering van politieke en economische kwesties, maar hebben enkele gemeenschappelijke elementen: het welzijn van de natie staat boven alles en de staat speelt een overkoepelende rol in de samenleving en de economie.

Met andere woorden, fascisme was een poging om het socialistische ideaal te herformuleren binnen een sterk nationalistisch kader. Als een historische reactie op communisme en liberalisme blijft het verbannen in de 20e eeuw, in “de eeuw van extremen”, zoals de Britse historicus Eric Hobsbawm het beschreef.

Trump gebruikt misschien de taal van “Amerika eerst” in zijn retoriek, maar hij streeft niet echt het “welzijn van de natie” na. In plaats daarvan heeft hij de belangen van de 1 procent voor ogen.

Trump en zijn aanhangers willen verder gaan dan het neoliberalisme, dat stelt dat een minimale staat ideaal is voor economische welvaart. Ze willen hyperkapitalisme vestigen door elke controle van de staat over de accumulatie van rijkdom door de extreem rijke op te heffen.

Ze begrijpen dat we in een tijd leven waarin het moeilijker is om winst uit de samenleving te halen, dus willen ze het kapitalisme bevrijden van de hindernissen van de democratie en de eisen van het volk dat hun rechten – politiek, sociaal en menselijk – door de wet en de staat moeten worden beschermd.

De technologie-experts waarmee Trump zich omringt, hebben dit hyperkapitalisme gewikkeld in een technologisch jasje. Ze beweren dat technologie alle problemen kan oplossen en dat onbeperkte groei – lees: onbeperkte winsten voor de rijken – de enige weg naar vooruitgang is.

Dit wordt duidelijk uiteengezet in geschriften van figuren als Marc Andreessen, een miljardair uit Silicon Valley, die een Techno-Optimist Manifesto schreef een jaar voordat de Amerikaanse verkiezingen Trump voor de tweede keer aan de macht brachten. Met een bijna religieuze opvatting van technologie en markten, schreef hij: “Techno-Optimisten geloven dat samenlevingen, net als haaien, groeien of sterven. … We geloven in ambitie, agressie, volharding, onverzettelijkheid – kracht. … We geloven in het individu, in individualisme. … We geloven dat er geen materieel probleem is – of het nu door de natuur of door technologie is ontstaan – dat niet kan worden opgelost met meer technologie.”

Deze visie combineert ongebreideld kapitalisme met transhumanisme – de overtuiging dat mensen technologie moeten gebruiken om hun vaardigheden te verbeteren – en een individualistische interpretatie van Charles Darwin’s overleven van de sterkste. Het is duidelijk dat deze scherpe individualistische visie het tegenovergestelde is van historisch fascisme, dat de natie en de gemeenschap boven het individu plaatst.

Sommigen wijzen op de tariefbeleid van Trump als bewijs van zijn staatsinteresse. Maar als je de oppervlakte krabt, zie je dat de handelsoorlog die de Amerikaanse president voert, niet echt gaat over “banen terugbrengen”, “nationale belangen verdedigen” of globalisering omkeren.

Trump gebruikt tarieven als een dwangmiddel om verschillende landen te dwingen met hem te onderhandelen. Toen hij een pauze van 90 dagen op sommige tarieven aankondigde, pochte hij dat 75 regeringen contact met zijn administratie hadden opgenomen. Het is veel waarschijnlijker dat deze bilaterale gesprekken worden gebruikt om concessies af te dwingen die grote kapitalen, die nauw verbonden zijn met de Trump-administratie, ten goede komen, in plaats van de rechten van Amerikaanse werknemers te verdedigen en de voorwaarden te creëren voor de terugkeer van productiebanen naar de VS.

Het is waar dat Trump de steun heeft verworven van postfascistische politici in Europa en fascistische taal en middelen gebruikt, maar dat is niet genoeg om hem een “fascist” te noemen. Europese postfascisten, zoals de Italiaanse premier Giorgia Meloni, zijn zelf afgeweken van fascistische opvattingen over staat en economie. Meloni en anderen hebben met enthousiasme “vrije-markt” beleid omarmd dat belastingverlaging voor de rijken en de afschaffing van sociale zekerheidsvoorzieningen voor de armen inhoudt. Haar economische beleid verschilt nauwelijks van dat van Trump.

De Amerikaanse president heeft volledig xenofobe en racistische taal omarmd die doet denken aan fascistische retoriek en heeft een wrede campagne tegen immigranten gelanceerd. Hij doet dit niet alleen om gemarginaliseerde delen van de samenleving te intimidateren en te winnen, maar ook om hun groeiende onvrede af te leiden naar een geracialiseerde “ander” in plaats van naar de rijke klasse.

Deze strategie werkt, niet alleen vanwege de groeiende wrok tegen liberale elites die de verarmde meerderheid heeft opgebouwd, maar ook omdat de linkse partijen hebben gefaald in het handelen.

Linkse en progressieve politici hebben zichzelf veroordeeld tot het vruchteloos herhalen van oude rechtse en linkse clichés, met tirades over “Trump’s fascisme” en debatten over de Nazi- of Romeinse groeten van zijn medewerkers. Zich bezighouden met dergelijke retoriek is zinloos en een verspilling van tijd en energie.

In plaats daarvan zou de linkerzijde zich moeten richten op het ontwikkelen van concrete strategieën om Trump’s populariteit en hyperkapitalistische drang tegen te gaan. Het zou terug moeten gaan naar de kern van de problemen waarmee gewone mensen in hun leven worden geconfronteerd: banen, gezondheidszorg, onderwijs en de steeds dieper wordende cynisme over politiek. Het moet niet alleen Trump ontmaskeren voor wie hij werkelijk is – een kampioen van de belangen van grote kapitalen – maar ook een solide, realistisch alternatief bieden.