Waarom zijn de relaties tussen Algerije en Frankrijk zo gespannen?

Franse minister van Buitenlandse Zaken Jean-Noel Barrot heeft op 6 april 2025 in Algiers zijn Algerijnse ambtsgenoot Ahmed Attaf ontmoet. De betrekkingen tussen Algerije en zijn voormalige kolonisator, Frankrijk, zijn zelden eenvoudig geweest. Na een dieptepunt in juli, toen Frankrijk de regionale rivaal van Algerije, Marokko, steunde in de geschil om het betwiste gebied van de Westelijke Sahara, leken de betrekkingen zich te herstellen. Maar de arrestatie in april in Frankrijk van een Algerijnse consulaire functionaris, samen met twee andere mannen, wegens vermeende betrokkenheid bij de ontvoering van de Algerijnse regeringscriticus Amir Boukhors nabij Parijs, heeft een nieuwe golf van spanningen veroorzaakt.

Waarom worden er nu diplomaten het land uitgezet, en wat betekent dit voor de betrekkingen tussen Algerije en zijn voormalige kolonisator? Laten we het eens nader bekijken.

Wie is Amir Boukhors? Boukhors, of Amir DZ, is een Algerijnse online influencer en criticus van de Algerijnse president Abdelmadjid Tebboune, met meer dan 1 miljoen volgers op TikTok. De Franse regering verleende Boukhors in 2023 politiek asiel. Maar volgens de Algerijnse regering is hij een oplichter en een “terrorist”, die sinds 2016 door hen uit Frankrijk wordt gezocht. Algerije heeft geprobeerd Boukhors negen keer uit te leveren, maar alle pogingen zijn door Frankrijk afgewezen.

Waarom zou een Algerijnse consulaire functionaris hem willen ontvoeren? In een interview met de krant Le Parisien, gepubliceerd op 9 april, vertelde Boukhors dat hij op 29 april 2024 tijdens de avonduren op weg naar huis in Val-de-Marne nabij Parijs werd gestopt door een onopvallende auto met knipperende lichten. Vier mannen in burgerkleding boeide hem en gooide hem in het voertuig. “Ze zeiden eerst dat een Algerijnse functionaris met me wilde praten, dat was waarom ze me meenamen. Toen vertelden ze me dat het plan was gewijzigd en dat ik naar Amsterdam ging,” aldus Boukhors. Hij zei gedwongen te zijn om slaappillen in te nemen en meer dan 27 uur vastgehouden te zijn in een “container” voordat hij zonder uitleg werd vrijgelaten.

Een onderzoek door de Franse contraspionagedienst leidde op 11 april tot de arrestatie van drie mannen, terwijl er nog een vierde man op de vlucht is. Algerijnse president Abdelmadjid Tebboune is een frequent doelwit van Boukhors’ online kritiek. Er is geen informatie vrijgegeven over twee van de mannen, maar de derde was een Algerijnse consulaire medewerker, aldus Franse functionarissen.

Algerije gaf de volgende dag een verklaring uit waarin het de betrokkenheid van zijn functionaris krachtig ontkende en protesteerde tegen de arrestatie “in het openbaar … zonder kennisgeving via de diplomatieke kanalen”. De verklaring veroordeelde wat het beschouwde als een “vergezochte argumentatie” die “slechts gebaseerd was op het feit dat de mobiele telefoon van de beschuldigde consulaire functionaris zogenaamd in de buurt van de woning van Boukhors was gelokaliseerd.” Alle drie de verdachten werden later aangeklaagd voor “ontvoering of willekeurige detentie … in verband met een terroristische onderneming.”

Wat was de diplomatieke reactie? Op 14 april kondigde Algerije aan dat 12 Franse consulaire functionarissen 48 uur de tijd hadden om het land te verlaten. De verklaring, voorgelezen op de publieke televisie, bevestigde dat de uitzettingen waren bevolen als reactie op de arrestatie van de Algerijnse functionaris. Volgens de verklaring was de arrestatie bedoeld om “Algerije te vernederen, zonder rekening te houden met de consulaire status van deze agent, en negerend alle diplomatieke gebruiken en praktijken.”

Frankrijk reageerde de volgende dag door 12 Algerijnse consulaire functionarissen uit zijn grondgebied te zetten en zijn ambassadeur uit Algiers terug te roepen. Een verklaring van het kantoor van de Franse president Emmanuel Macron beschreef de Algerijnse beslissing als “onbegrijpelijk en onbewezen” en zei dat Algiers “de dialoog moet hervatten” en “verantwoordelijkheid moet nemen voor de verslechtering van de bilaterale betrekkingen.”

Waarom zijn de betrekkingen tussen Frankrijk en Algerije historisch gezien slecht? Frankrijk koloniseerde Algerije gedurende 132 jaar, waarbij Algerijnse burgers werden gedood en een klassensysteem werd gecreëerd waarin Europese kolonisten en hun nakomelingen aan de top stonden. Frankrijk weigerde Algerije te verlaten, beschouwend als een integraal deel van Frankrijk. Pas na een onafhankelijkheidsoorlog verliet Frankrijk het land in 1962. Algerije wordt nog steeds aangeduid als het “land van een miljoen martelaren” vanwege het aantal mensen dat door Frankrijk werd gedood tijdens de strijd voor onafhankelijkheid.

De kwestie van de Westelijke Sahara veroorzaakt ook spanning, niet alleen tussen Frankrijk en Algerije, maar ook in heel Noord-Afrika. De Westelijke Sahara – een betwist gebied in het noordwesten van Afrika – staat centraal in de slechte relaties tussen Algerije en Marokko. Rabat claimt het gebied als zijn eigen en bezet het grootste deel ervan, terwijl Algerije het pro-onafhankelijkheidsfront Polisario steunt en tienduizenden Sahrawi-vluchtelingen heeft opgevangen.

Wat is de positie van Frankrijk over de Westelijke Sahara? Frankrijk heeft grotendeels Marokko gesteund – ondanks dat de Verenigde Naties de soevereiniteit van Rabat over de Westelijke Sahara niet erkennen. Vorig jaar verklaarde Macron dat de Franse positie was dat het de Marokkaanse soevereiniteit over de Westelijke Sahara steunde. Op dat moment sprak Algerije zijn “diepe afkeuring” uit over de “onverwachte, ongepaste en contraproductieve” beslissing van Frankrijk om het autonomieplan van Marokko voor de Westelijke Sahara te steunen en riep zijn ambassadeur terug. Echter, de betrekkingen tussen de twee leken sindsdien te verbeteren.

In het begin van april, na een reeks gesprekken die bedoeld waren om de betrekkingen te herstellen na de breuk, zei de Franse minister van Buitenlandse Zaken Jean-Noel Barrot: “We heractiveren vanaf vandaag alle mechanismen voor samenwerking in alle sectoren. We gaan terug naar normaal en om de woorden van president Tebboune te herhalen: ‘Het gordijn is opgeheven.’” Maar de zaak Boukhors en de daaropvolgende diplomatieke uitzettingen hebben duidelijk gemaakt dat het gordijn weer naar beneden is gevallen.