Arrestatie op ICC-bevel: Wat hield Duterte’s ‘oorlog tegen drugs’ in?
Voormalig Filipijns president Rodrigo Duterte, die door het Internationaal Strafhof (ICC) wordt gezocht voor misdaden tegen de menselijkheid, is uren na zijn arrestatie in de hoofdstad Manilla naar Den Haag gevlogen. Het ICC-bevel, dat door Reuters is ingezien, beschuldigt Duterte van criminele verantwoordelijkheid voor de moord op minstens 43 mensen tussen 2011 en 2019 als onderdeel van zijn oorlog tegen drugs, eerst als burgemeester van de zuidelijke stad Davao en later als president van 2016 tot 2022.
Duterte wilde dat zijn proces plaatsvond in een rechtbank in de Filipijnen. “Als ik een zonde heb begaan, vervolgd me dan in de Filipijnse rechtbanken,” zei hij tegen politieagenten terwijl hij in hechtenis was in Manilla. Hier is wat we weten over Duterte’s oorlog tegen drugs en de reacties van de families van de slachtoffers.
Wat was Duterte’s ‘oorlog tegen drugs’? Rodrigo Duterte heeft zijn reputatie als “de straffen” opgebouwd tijdens zijn meer dan 20-jarige ambtstermijn als burgemeester van Davao, hoewel hij deze niet continu vervulde. Tijdens zijn onderbroken ambtstermijn werden meer dan 1.000 mensen gedood, waaronder vermoedelijke drugsgebruikers en -dealers. Mensenrechtenorganisaties beschuldigden Duterte ervan een “doodsquad” te leiden als burgemeester, een functie die hij tot het einde van zijn laatste termijn in 2016 bekleedde.
Zijn belofte om een nationale aanpak tegen drugsgangs te lanceren, werd het kenmerk van zijn succesvolle presidentiële campagne in 2016. Direct na zijn beëdiging als president op 30 juni 2016, beloofde Duterte om het illegale drugprobleem van het land binnen zes maanden op te lossen. “Het kan me niets schelen wat mensenrechten betreft, geloof me,” verklaarde hij later.
Hij bood ook soldaten en politie zijn “officiële en persoonlijke garantie” van immuniteit tegen vervolging voor doden die plaatsvonden tijdens de uitvoering van hun taken. Op 1 juli 2016, de eerste volle dag van Duterte’s presidentschap, voerde de politie anti-drugsoperaties uit door het hele land, waarbij minstens 12 mensen werden gedood en een bloederige campagne begon die de volgende zes jaar ongeveer 7.000 mensen het leven zou kosten, waaronder vrouwen en kinderen.
In de eerste maanden van Duterte’s ambtstermijn werden veel van de slachtoffers gebonden gevonden, hun resten gedumpt in vervuilde beken, vuilnisbelten en graslanden. Tegen het einde van zijn termijn in 2022, schatten mensenrechtenactivisten en de ICC-aanklager dat ongeveer 30.000 mensen door de politie en onbekende individuen waren gedood. Maar de politie meldde slechts 7.000 doden tijdens politieoperaties, zonder rekening te houden met diegenen die door onbekende daders waren gedood.
Wat was de reactie van het publiek op de oorlog tegen drugs? Gedurende zijn presidentschap genoot Duterte een hoge goedkeuringsrating van het publiek, wat hem in staat stelde zijn brute anti-drugsagenda door te voeren. Direct na zijn aantreden in 2016 ontving hij een goedkeuringspercentage van 86 procent. En net voordat hij in 2022 aftrad, was zijn goedkeuringspercentage 73 procent, volgens een Pulse Asia-enquête.
Bij elke gelegenheid werd Duterte’s verklaring over zijn bloederige oorlog tegen drugs toegejuicht door een bewonderend publiek. In 2017 applaudisseerde een nationale vergadering van stad- en provinciale wetgevers toen hij zei dat hij niets kon doen als arme mensen werden gedood in zijn oorlog tegen drugs. Hij klaagde ook dat de media “slachtoffers als heiligen” en “onschuldige mensen” behandelden.
Een rapport van Amnesty International in 2017 ontdekte dat de meeste van de gedode mensen onder de armoedegrens leefden. Het rapport zei dat politieagenten ook toegaven beloningen te ontvangen die varieerden van $150 tot $300 voor elke drugsverdachte die ze doodden, wat een “prikkel tot doden” creëerde.
Overleven in Duterte’s oorlog tegen drugs Terwijl veel van de slachtoffers in de oorlog tegen drugs een vroege dood vonden, zijn er enkelen die hebben overleefd om het verhaal van politie-executies en misbruik te vertellen. Het verhaal van Santiago, die op de grond viel en deed alsof hij dood was, illustreert de gruwelen van deze oorlog. Zijn getuigenis werd later als bewijs opgenomen in de klacht die bij het ICC is ingediend.
Kinderen niet gespaard Tot juni 2020, vier jaar in de oorlog tegen drugs van Duterte, werden naar schatting 129 kinderen gedood door politie of geallieerde aanvallers, volgens een rapport van Reuters dat een activistische groep citeerde. Een van de jongsten was de driejarige Myca Ulpina, die werd geraakt tijdens een operatie in 2019. De politie beweerde dat het kind als een “schild” werd gebruikt.
Een van de meest spraakmakende zaken was de moord op Kian delos Santos, die in 2017 door de politie in een steegje nabij zijn huis werd neergeschoten. Volgens getuigen had de 17-jarige gesmeekt om te worden vrijgelaten omdat hij nog studeerde voor zijn examens. Maar camerabeelden toonden aan dat de politie de ongewapende tiener net voor hij werd neergeschoten sleurde.
Reacties van families van slachtoffers en mensenrechtenorganisaties Veel families van slachtoffers hebben hun emoties gedeeld over de recente gebeurtenissen. “Ik voelde me zo nerveus en bang, maar ook opgewonden,” zei een familie lid. “Mijn ogen waren ook vol tranen. Eindelijk, na zoveel jaren wachten, gebeurt dit. Dit is het.”
Pasco’s zonen, Crisanto en Juan Carlos, werden in mei 2017 vermist. Het gezin was in shock en verdriet na te hebben vernomen dat de twee waren gedood, beschuldigd door de politie van diefstal. “Duterte wordt nu pas gearresteerd. Maar onze familieleden werden onmiddellijk geëxecuteerd,” zei Jane Lee, de vrouw van een slachtoffer van de oorlog tegen drugs. “Ik wil zien dat Duterte in de gevangenis zit.”
Heeft de Filipijnen zich teruggetrokken uit het ICC? Duterte kondigde aan zich een maand na de aankondiging van een onderzoek naar de doden in februari 2018 terug te trekken uit het ICC. Hij trok zich in maart 2019 terug uit het hof. Maar volgens de regels van het ICC behoudt het hof jurisdictie over misdaden die zijn gepleegd tijdens de lidmaatschapsperiode, zelfs als een staat zich terugtrekt.
Het ICC-onderzoek werd in 2021 opgeschort, maar opnieuw geactiveerd twee jaar later, omdat het hof niet tevreden was met de inspanningen van de Filipijnen om gerechtigheid te bieden. De huidige regering onder president Ferdinand Marcos Jr. zei aanvankelijk dat zij niet zou samenwerken met het ICC, maar verklaarde eind 2024 dat zij zich zou houden aan elk arrestatiebevel. Analisten zeggen dat de draai van Marcos Jr. waarschijnlijk te maken heeft met zijn meningsverschil met de dochter van Duterte, vice-president Sara Duterte.
Laat op dinsdag vertelde Marcos Jr. aan de media tijdens een persconferentie dat het vliegtuig met Duterte om 23:03 uur (1503 GMT) vertrok naar Den Haag. “Het vliegtuig is onderweg naar Den Haag in Nederland, zodat de voormalige president geconfronteerd kan worden met aanklachten van misdaden tegen de menselijkheid in verband met zijn bloederige oorlog tegen drugs,” zei Marcos. “De heer Duterte is gearresteerd in overeenstemming met onze verplichtingen aan Interpol,” voegde hij eraan toe.
