‘Niemand spreekt hierover’: Herinnering aan Duitsland’s rol in de kolonisatie van Afrika

Herinnering aan Duitsland’s rol in de kolonisatie van Afrika

Hoe herinnert Duitsland zich – of vergeet het – zijn koloniale geschiedenis en rol in de Berlijnse Conferentie die 140 jaar geleden Afrika opsplitste?

In Berlijn, Duitsland, markeert een plaquette op 77 William Street het gebouw waar een vergadering plaatsvond die het lot van Afrika voor altijd heeft gevormd. Deze plaquette, gemaakt van staal en met een oude kaart van Afrika in levendige kleuren, is anders dan de sombere officiële plaquettes die de nazi-historie van Duitsland herdenken. Het is relatief nieuw en werd drie jaar geleden geplaatst door de non-profitorganisatie Afrika Forum.

In een land dat bekend staat om zijn gedetailleerde herinnering aan de nazi-misdaden in de 20e eeuw, benadrukt de eenzaamheid van de Afrika-plaat hoe Duitsland zijn koloniale verleden herinnert – of vergeet.

Op een wintermiddag passeerden enkele toeristen de plaquette zonder zelfs maar een blik te werpen, op weg naar de resten van de Berlijnse Muur, ongeveer 200 meter verderop, en een herdenkingsmonument voor vermoorde Joden in de Holocaust. Het oude gebouw 77 huisvest nu een appartementencomplex en een paar restaurants en cafés op de begane grond. Zelfs de mensen die in de buurt werken, weten niet hoe belangrijk deze locatie is in de Afrikaanse geschiedenis.

Precies 140 jaar geleden kwamen Europese leiders op deze plek bijeen om de verdeling van Afrika en de regels voor kolonisatie vast te stellen. Ze waren al ongeveer drie maanden aan het onderhandelen, van 15 november 1884 tot 26 februari 1885, over wie welke gebieden op het continent bezat. De Berlijnse Conferentie zou de bezetting van Afrikaanse landen versnellen, met gevolgen die tot op de dag van vandaag voelbaar zijn.

In Duitsland is deze geschiedenis echter grotendeels een zwart gat.

Onbekendheid met de koloniale geschiedenis

Lenz, die opgroeide in Duitsland, vertelde dat hij pas later ontdekte dat zijn grootvader in Duits Oost-Afrika was gestationeerd en spoorlijnen bouwde. “Dit gebeurde, maar niemand heeft het er ooit over gehad,” zei hij. “In Duitsland praten mensen wel over hoe sommige familieleden nazi’s waren, maar niemand praat over deze geschiedenis.”

Johnny Whitlam, een gids in de stad, probeert zijn klanten vaak naar de Afrika-plaat te leiden. “Mensen zijn meestal blij om hier meer over te leren, zelfs al kwamen ze er niet voor,” zei hij. Toch erkent hij dat de belangstelling voor het monument minimaal is, wat volgens hem aangeeft dat autoriteiten dit onderwerp niet prioriteit geven.

Nadja Ofuatey-Alazard, een activist en co-directeur van Each One Teach One (EOTO), merkt op dat Duitsland zich heeft gefocust op zijn meest recente donkere geschiedenis, maar de brutaliteit van zijn koloniale verleden negeert. “Duitsland komt langzaam tot de realisatie dat het een koloniale macht was,” zei ze. “De focus ligt voornamelijk op de geschiedenis van de nationaal-socialisten, maar er was een voorgeschiedenis, en Duitsland heeft tot op de dag van vandaag zijn historische verantwoordelijkheid niet genomen.”

De Berlijnse Conferentie en de gevolgen

In de late 1800s raakten Europese machten verwikkeld in een “strijd om Afrika”. Hun doel was de controle over hulpbronnen die ze op het continent kochten. Duitsland, het Verenigd Koninkrijk, Portugal en Frankrijk probeerden elkaar te overtreffen, waarbij ze lokale Afrikaanse leiders dwongen om exclusieve “beschermingsovereenkomsten” te ondertekenen, wat hun soevereiniteit ondermijnde.

De Berlijnse Conferentie, die van november 1884 tot februari 1885 plaatsvond, wordt vaak gezien als een symbool van Europese hebzucht en arrogantie. Binnen vijf jaar na de conferentie steeg het percentage gekoloniseerde delen van Afrika van 20 naar 90 procent. Duitse koloniale troepen waren bijzonder brutaal in de koloniën, waarbij duizenden mensen uit de opstandige Herero- en Nama-volkeren werden vermoord.

Activisten wijzen erop dat Duitsland zijn rol in de kolonisatie niet kan ontkennen. “Europese leiders wijzen vaak naar elkaar en zeggen dat anderen het slechter hebben gedaan,” aldus Ofuatey-Alazard. “De waarheid is dat ze allemaal verschrikkelijke dingen hebben gedaan. Duitsland moet deze geschiedenis meer erkennen.”

Een nieuwe kijk op de geschiedenis

Justice Lufuma Mvemba, die in Duitsland is opgegroeid, vond het moeilijk om de onderwijzing op school te rijmen met de werkelijkheid van haar familie. Haar familie vluchtte uit de Democratische Republiek Congo te midden van politieke onrust in de jaren ’90. Nu biedt ze met de Decolonial City Tour een realistischere kijk op de koloniale geschiedenis van Berlijn.

Bij deze unieke rondleidingen leren bezoekers over de Afrikaanse wijken in de stad en de controversiële geschiedenis die ermee samenhangt. Mvemba merkt vaak op dat haar klanten, voornamelijk Duitsers, positief reageren op deze nieuwe inzichten. “Mensen zijn vaak verrast en waarderen deze geschiedenis,” zei ze.

Activisten pleiten voor meer aandacht voor deze geschiedenis en het betalen van passende schadevergoeding aan voormalige koloniën. Terwijl de regering onder Olaf Scholz enige vooruitgang heeft geboekt, is er bezorgdheid over de toekomst van het herinneringscultuur in Duitsland, vooral met de recente verkiezingen waarin rechtse partijen sterk zijn gegroeid.

“De AfD is volledig tegen elke dekoloniale of herinneringscultuur. Ze beschouwen het adresseren van het verleden als beschamend en zijn in volledige ontkenning,” aldus Ofuatey-Alazard. “We zijn bezorgd over hoe dit ons werk zal beïnvloeden.”