Wereldwijde koolstofemissies op koers om budget van 1,5°C binnen drie jaar te verbruiken, waarschuwt studie

De resterende koolstofbudget voor 1,5°C bedraagt 130 miljard ton kooldioxide (CO2), met de verwachting dat dit budget aan het begin van 2025 uitgeput zal zijn. Bij de huidige niveaus van CO2-uitstoot zou dit budget in iets meer dan drie jaar uitgeput zijn. Dit blijkt uit de nieuwste studie over de Indicatoren van de Wereldwijde Klimaatverandering, gepubliceerd in het tijdschrift Earth System Science Data. Het budget voor 1,6°C of 1,7°C kan binnen negen jaar worden overschreden.

Prof. Piers Forster, directeur van het Priestley Center for Climate Futures aan de Universiteit van Leeds en hoofdauteur van de studie, verklaarde: “Onze derde jaarlijkse editie van de Indicatoren van de Wereldwijde Klimaatverandering toont aan dat zowel de niveaus van de opwarming als de snelheid van de opwarming ongekend zijn. Blijvende recordhoogte van de uitstoot van broeikasgassen betekent dat steeds meer mensen onveilige niveaus van klimaatimpact ervaren. De temperaturen zijn jaar na jaar gestegen sinds het laatste IPCC-rapport in 2021, wat aantoont dat klimaatbeleid en de snelheid van klimaatactie niet in lijn zijn met wat nodig is om de steeds groeiende impact aan te pakken.”

Dit jaar is de update van de belangrijkste klimaatsysteemindicatoren, uitgevoerd door een team van meer dan 60 internationale wetenschappers, uitgebreid met twee extra indicatoren, namelijk de stijging van de zeespiegel en de wereldwijde neerslag op land. Dit brengt het totaal op 10 indicatoren. Deze informatie is cruciaal voor besluitvormers die een actueel en uitgebreid beeld willen van de staat van het wereldwijde klimaatsysteem.

In 2024 was de beste schatting van de waargenomen stijging van de wereldwijde oppervlaktetemperatuur 1,52°C, waarvan 1,36°C kan worden toegeschreven aan menselijke activiteit. Het hoge niveau van door mensen veroorzaakte opwarming en de hoge opwarmingssnelheid zijn te wijten aan de wereldwijde broeikasgasemissies, die de afgelopen jaren op een recordhoogte zijn gebleven.

Volgens de studie zijn de hoge temperaturen van 2024 “alarmerend onopmerkelijk”, gezien het niveau van door mensen veroorzaakte klimaatverandering. Deze menselijke invloed is op een historisch hoogtepunt en, in combinatie met natuurlijke variabiliteit in het klimaatsysteem, heeft dit de wereldwijde gemiddelde temperatuurstijging naar recordniveaus gedreven.

Hoewel het bereiken van 1,5°C wereldwijde temperatuurstijging in één jaar niet betekent dat er een schending van het historische Parijsakkoord heeft plaatsgevonden, bevestigen deze resultaten wel hoe ver en snel de emissies zich in de verkeerde richting bewegen. De impact zal alleen stoppen met verergeren wanneer de CO2-uitstoot van fossiele brandstoffen en ontbossing netto nul bereikt.

Bij het analyseren van de langetermijnverandering in temperatuur laten de beste schattingen zien dat tussen 2015 en 2024 de gemiddelde wereldtemperaturen 1,24°C hoger waren dan in de pre-industriële tijd, met 1,22°C veroorzaakt door menselijke activiteiten. Dit betekent dat onze beste schatting is dat al het opwarming dat we in het afgelopen decennium hebben gezien, door mensen is veroorzaakt.

Mensenlijke activiteiten hebben geleid tot de uitstoot van ongeveer 53 miljard ton CO2 (Gt CO2e) in de atmosfeer elk jaar in het afgelopen decennium, voornamelijk als gevolg van toenemende emissies door de verbranding van fossiele brandstoffen en ontbossing. In 2024 zijn de emissies van de internationale luchtvaart – de sector met de grootste daling van emissies tijdens de pandemie – ook teruggekeerd naar de niveaus van vóór de pandemie.

Broeikasgasemissies hebben ook geleid tot hogere niveaus van broeikasgassen in de atmosfeer. In combinatie met de afname van zwaveldioxide-emissies (SO2), die leiden tot planet-koelende aerosolen, is het resultaat dat de planeet blijft opwarmen.

De schade die aerosolen aan de menselijke gezondheid toebrengen, overschrijdt veruit elke minimale koeling “winst”. Er zijn ook andere kortlevende broeikasgassen, zoals methaan (CH4), die kunnen en moeten worden aangepakt naast CO2, wat tijdelijk koeling kan bieden om de afname van aerosolen te compenseren.

Mensenlijke activiteiten beïnvloeden ook de energiehuishouding van de aarde. Het overschot aan warmte dat zich in het systeem van de aarde ophoopt, versnelt veranderingen in elke component van het klimaatsysteem. De snelheid van de wereldwijde opwarming tussen 2012 en 2024 is ongeveer verdubbeld ten opzichte van de niveaus die in de jaren ’70 en ’80 werden waargenomen, wat leidt tot schadelijke veranderingen in vitale componenten, zoals zeespiegelstijging, oceaanopwarming, ijsverlies en het ontdooien van permafrost.

Dr. Karina Von Schuckmann, senior adviseur oceaanwetenschap voor beleid bij Mercator Ocean International, zei: “De oceaan slaat ongeveer 91% van deze overtollige warmte op die wordt aangedreven door broeikasgasemissies, wat leidt tot oceaanopwarming. Warmere wateren leiden tot stijgende zeespiegels en intensievere weersextremen, en kunnen verwoestende gevolgen hebben voor mariene ecosystemen en de gemeenschappen die ervan afhankelijk zijn. In 2024 bereikte de oceaan wereldwijd recordwaarden.”

Tussen 2019 en 2024 is de gemiddelde wereldzeespiegel ook met ongeveer 26 mm gestegen, meer dan het dubbele van de langetermijnrate van 1,8 mm per jaar die sinds het begin van de twintigste eeuw werd waargenomen.

Dr. Aimée Slangen, onderzoeksleider aan het NIOZ Koninklijk Nederlands Instituut voor Zeeonderzoek, zei: “Sinds 1900 is de wereldgemiddelde zeespiegel met ongeveer 228 mm gestegen. Dit schijnbaar kleine getal heeft een buitenproportionele impact op laaggelegen kustgebieden, waardoor stormvloeden schadelijker worden en meer kustafslag optreedt, wat een bedreiging vormt voor mensen en kustecosystemen. Het zorgwekkende is dat we weten dat de stijging van de zeespiegel als gevolg van klimaatverandering relatief langzaam is, wat betekent dat we al verdere stijgingen in de komende jaren en decennia hebben vergrendeld.”

De laatste evaluatie van het klimaatsysteem door het IPCC, gepubliceerd in 2021, benadrukte hoe klimaatverandering leidt tot wijdverspreide nadelige effecten op de natuur en mensen, met snelle en diepe reducties in GHG-emissies die nodig zijn om de opwarming tot 1,5°C te beperken.

Prof. Joeri Rogelj, onderzoeksdirecteur aan het Grantham Institute en professor Klimaatwetenschap & Beleid aan het Center for Environmental Policy van Imperial College London, zei: “Het venster om binnen 1,5°C te blijven, sluit snel. De wereldwijde opwarming beïnvloedt al het leven van miljarden mensen over de hele wereld. Elke kleine stijging in opwarming is van belang, wat leidt tot frequentere en intensere weersextremen. De emissies in het komende decennium zullen bepalen hoe snel en hoe snel 1,5°C opwarming wordt bereikt. Ze moeten snel worden verminderd om de klimaatdoelen van het Parijsakkoord te behalen.”

Andere belangrijke bevindingen:

• De door mensen veroorzaakte opwarming is toegenomen met een snelheid van ongeveer 0,27°C per decennium (2015–2024).
• Het meest recente decennium (2015–2024) was 0,31°C warmer dan het voorgaande decennium (2005–2014). Deze veranderingen, hoewel enigszins versterkt door de uitzonderlijk warme jaren 2023 en 2024, zijn over het algemeen consistent met de opwarmingssnelheden van de afgelopen decennia.
• De snelle opwarming in de afgelopen decennia heeft geleid tot recordextreme temperaturen op land, met gemiddelde maximale temperaturen die 1,9°C bereikten over het decennium 2015–2024 en stijgen tegen een aanzienlijk snellere snelheid dan de wereldwijde gemiddelde oppervlaktetemperatuur.