‘We zullen verstikken’: Palestijnse vluchtelingen in Gaza vrezen voor verbod op UNRWA

Nieuws over het Israëlisch-Palestijnse conflict

“We zullen stikken”: Palestijnse vluchtelingen in Gaza vrezen voor het verbod op UNRWA

Het nieuwe verbod van Israël op de VN-organisatie laat velen in Gaza bezorgd achter over wie hen nu zal helpen. Huizen van vluchtelingen in Khan Younis, Gaza, hebben enorme verwoestingen ondergaan als gevolg van de oorlog. Palestijnen in Gaza zijn afhankelijk van UNRWA voor wederopbouw, werkgelegenheid en gezondheidszorg.

Met de opdracht aan de VN-organisatie voor Palestijnse vluchtelingen (UNRWA) om zijn activiteiten in Israël en de bezette gebieden te staken, vrezen veel Palestijnen de gevolgen voor hun leven en toekomst. Gedurende de 15 maanden durende oorlog van Israël op Gaza, die de meeste van zijn bevolking heeft verdreven en het merendeel van de enclave tot puin heeft gereduceerd, was UNRWA een cruciale levenslijn voor de 2,3 miljoen gestrande Palestijnen, ook al namen de humanitaire voorraden af.

Naast de cruciale humanitaire rol van UNRWA vrezen de vluchtelingen – die 71 procent van de bevolking van Gaza uitmaken – dat ze zonder een link naar de oorspronkelijke huizen van hun familie of het recht om ooit terug te keren naar het land dat ooit historisch Palestina was en nu Israël is, zullen komen te zitten.

Sinds de oprichting in 1949 om de honderden duizenden Palestijnen te dienen en te begeleiden die gedwongen zijn verplaatst door de oprichting van Israël een jaar eerder, heeft UNRWA de hoop van vluchtelingen om naar huis terug te keren gesymboliseerd.

Terwijl hij voor de resten van zijn verwoeste huis in Khan Younis zit, beschrijft de 74-jarige Abu Nael Hamouda UNRWA als “een levenslijn door generaties heen” – een organisatie die onderwijs, gezondheidszorg en voedsel heeft geboden in tijden van oorlog en vrede. “UNRWA is de long waaruit Palestijnse vluchtelingen ademen,” zegt Hamouda, die zelf oorspronkelijk afkomstig is uit wat ooit de Palestijnse stad Majdal was. Hij werd als kind gedwongen om Majdal te verlaten, omdat het onderdeel werd van Ashkelon in Israël. “Zonder UNRWA zouden we stikken. Mijn kinderen en kleinkinderen gingen naar de scholen van UNRWA, we werden behandeld in UNRWA-ziekenhuizen, en het hielp ons om daken boven ons hoofd te krijgen.”

Bijna driekwart van de bevolking van Gaza zijn geregistreerde vluchtelingen bij UNRWA en zullen worden beïnvloed door het verbod op de organisatie.

In oktober 2024 keurde de Israëlische Knesset twee wetten goed: één die UNRWA aanmerkt als een zogenaamde “terroristische” organisatie en de andere die het verbiedt om in Gaza en de bezette Westelijke Jordaanoever te opereren. Terwijl Israël stelt dat UNRWA “terrorisme” ondersteunt door hulp aan Hamas te verlenen, heeft de uitspraak kritiek gekregen van een groot deel van de internationale gemeenschap, inclusief enkele van de nauwste bondgenoten van Israël.

Ondanks dat de recente wapenstilstand tussen Israël en Hamas het mogelijk heeft gemaakt om tot 600 vrachtwagens per dag met hulpgoederen naar Gaza te sturen, vormt de afwezigheid van UNRWA, de grootste hulporganisatie die in de Strook werkt, een aanzienlijk risico voor de inwoners.

Voor families zoals die van Hamouda, die generaties lang op de organisatie hebben vertrouwd, is de afwezigheid van UNRWA niet alleen een logistieke uitdaging; het vertegenwoordigt “een doodvonnis voor miljoenen Palestijnse vluchtelingen, in Gaza en daarbuiten”, zegt hij.

Het vullen van de leegte

Nu de deadline voor de sluiting van UNRWA nadert, blijven vluchtelingen zich afvragen wat er zal gebeuren, vooral nadat de Amerikaanse president Donald Trump heeft opgeroepen tot verhuizing van Palestijnen in Gaza naar Egypte en Jordanië, een voorstel dat door Palestijnse leiders, de VN, en Egypte en Jordanië werd afgewezen. Dit dreigt meer vluchtelingen toe te voegen aan de 5,9 miljoen die verspreid zijn over Palestina en de rest van de wereld.

In het zuidelijke vluchtelingenkamp van Khan Younis reflecteert Abu Ahmed Hamad, een vader van tien, op de afhankelijkheid van zijn gezin van de organisatie in tijden van vrede en oorlog. Hij en zijn vrouw hebben ook UNRWA-identiteitskaarten. “UNRWA is een redder in nood,” zegt Hamad. “Het is een veilige haven voor ons – het biedt voedsel, onderdak en gezondheidszorg, en zelfs recreatieve activiteiten voor onze kinderen tijdens de oorlog.”

Ondanks de inspanningen van andere humanitaire organisaties, is Hamad sceptisch of zij de uitgebreide diensten van UNRWA kunnen vervangen. “De oorlog heeft bewezen dat UNRWA het meest capabel is om de crisis aan te pakken. Andere groepen waren actief, maar zij dekken nauwelijks een fractie van de behoeften van het Palestijnse volk,” zegt hij, verwijzend naar het enorme aantal UNRWA-medewerkers en expertise in talloze oorlogen die de Palestijnen zijn opgelegd.

“Palestijnen zijn degenen die het belang van UNRWA het beste begrijpen en waarom het doelwit is, met name door Israël en de VS. Vervangen door een andere organisatie is zinloos voor Palestijnen en een ernstige overwinning voor de bezetting,” benadrukt hij. “Het is een uitwissing van de Palestijnse vluchtelingenkwestie in zijn geheel.”

Een symbool van Palestijnse identiteit

De oprichting van de organisatie in 1949 was direct gekoppeld aan VN-resolutie 194, die het recht van Palestijnse vluchtelingen bevestigt om naar hun huizen terug te keren en compensatie te ontvangen voor hun verliezen. Veel Palestijnen beschouwen de organisatie als een belangrijke pijler in hun strijd voor gerechtigheid en erkenning, en zij beschouwen de sluiting ervan niet alleen als een verlies van vitale diensten, maar ook als een aanval op dit fundamentele recht.

“Dit is groter dan hulp,” zegt Ibrahim Abdel Qader, een vluchteling uit het kamp in Khan Younis. “Wat ze proberen te doen is de vluchtelingenkwestie en het recht op terugkeer uit te wissen.”

Sami Mshasha, een expert op het gebied van Palestijnse vluchtelingenkwesties en een voormalig woordvoerder van UNRWA, stelt dat de organisatie hard is geraakt door Israël. “UNRWA is op vele manieren cruciaal,” zegt Mshasha. “De acties van Israël tegen UNRWA hebben enorme politieke verwoesting voor vluchtelingen in Gaza, de Westelijke Jordaanoever, Jordanië, Syrië en Libanon tot gevolg, om nog maar te zwijgen van de symbolische betekenis van het sluiten van het 70 jaar oude hoofdkantoor in Sheikh Jarrah in [bezet] Oost-Jeruzalem.”

Mshasha merkt op dat meer dan 200 UNRWA-faciliteiten in Gaza zijn verwoest en dat honderden medewerkers tijdens de oorlog zijn omgekomen. Dit komt bovenop de enorme financiële kortingen die de capaciteit van de organisatie om haar verantwoordelijkheden na te komen, beïnvloeden. De organisatie heeft een zwakke noodoproep gedaan voor $464 miljoen, “maar dit bedrag komt ver onder de $1,7 miljard dat nodig is om haar operaties in de vijf belangrijkste locaties die zij bedient, te ondersteunen,” merkt hij op.

De VS, een belangrijke donor aan UNRWA, is ook bekritiseerd vanwege zijn steun aan de acties van Israël. In januari 2024 heeft de Biden-administratie de financiering voor de organisatie stopgezet na beschuldigingen van Israël dat 12 van de 13.000 medewerkers betrokken waren bij de aanval op Israël op 7 oktober door Hamas, wat de financiële druk verergert.

Onvoldoende reactie van de Palestijnen

Mshasha bekritiseert ook het leiderschap van UNRWA vanwege de manier waarop het met het verbod omgaat. “Er is geen duidelijk plan van het topmanagement van de organisatie om de crisis het hoofd te bieden, ondanks dat 13.000 medewerkers in Gaza klaar staan om te helpen,” voegt de expert eraan toe. Hij vraagt zich af waarom UNRWA-commissaris Philippe Lazzarini nog niet naar Gaza is gereisd. “Hij is een van de hoogste VN-functionarissen in het Midden-Oosten. Hij zou ter plaatse moeten zijn om ervoor te zorgen dat UNRWA begint te herstellen in plaats van Gaza alleen te laten om deze crisis het hoofd te bieden,” zegt Mshasha.

Terwijl Israël zijn inspanningen voortzet om UNRWA te ondermijnen, moet de organisatie reageren met beslissende actie. “Ja, de commissaris-generaal staat onder druk van Israël, maar de omvang van de catastrofe in Gaza vereist een sterkere reactie en een duidelijk herstelplan. Anders zal de situatie alleen maar verslechteren,” voegt Mshasha eraan toe.

Hamouda, de 74-jarige die meerdere oorlogen en ontheemding heeft meegemaakt, vreest voor de toekomst van zijn gezin nu het verbod in werking treedt. Hij wil niet dat zij deze ontberingen ondergaan zonder de organisatie die hen generaties lang heeft ondersteund. “Als UNRWA verdwijnt, hebben we niets meer over,” zegt hij. “We kunnen niet overleven zonder UNRWA. Het is het enige dat ons in leven houdt.”